‘Artesanía’ (Volkskunst)
Volkskunst, in Chili 'artesanía' genoemd, is een van de vele cultuuruitingen, die getuigt van de band van mensen met hun land en de natuur waarin ze wonen. De volkskunst van Chili is zeer divers en vindt haar oorsprong in de tradities van de verschillende precolumbiaanse culturen, onder andere Aymaras, Mapuches en Diaguiten. Sinds de koloniale tijd is er een 'mestizaje', een culturele vermenging, opgetreden door het contact tussen kolonisten en indiaanse bewoners. Deze vermenging heeft de volkskunst verrijkt met nieuwe vormen en concepten. De volkskunst is niet alleen een belangrijk element in de culturele identiteit van de verschillende Chileense bevolkingsgroepen, maar wordt economisch steeds belangrijker. Een groeiend aantal producten wordt de laatste jaren in binnen- en buitenland verkocht, zodat veel 'artesanos' (kunstenaars) en soms hele dorpsgemeenschappen in hun levensonderhoud kunnen voorzien door het maken van handwerkproducten (bijvoorbeeld textiel uit Lirima, of het pottenbakkersdorp Pomaire buiten Santiago).
Veel artesaníaproducten vormen prachtige souvenirs, en zijn niet alleen mooi als kunstvoorwerp, maar vaak ook erg praktisch (kleding, huisraad). Artesaníaproducten worden vaak verkocht op speciale markten, vaak 'feria artesanal' genoemd, in gespecialiseerde winkels, of gewoon bij de mensen thuis (in veel Aymara-dorpen). Voor informatie over wáár je kunstvoorwerpen kunt kopen, zie onder streekbeschrijvingen en 'Markten en souvenirs'.
Producten en technieken wisselen sterk per regio. Globaal onderscheiden we in Chili de volgende vormen van artesanía:
Volkskunst van de Aymaras (Noord-Chili)
In Noord-Chili worden door de inheemse Aymara-bevolking vooral lama- en alpacawollen producten vervaardigd. Een van de traditionele technieken die bewaard is gebleven is de weeftechniek. In de herdersgemeenschappen wordt prachtige lama- en alpacawol gesponnen (veelal met de handklos of met het spinnewiel), worden natuurlijke verfstoffen gemaakt, en de fraaiste weefsels gemaakt. De natuurlijke wol (wit, zwart, vele tinten bruin en grijs) wordt gebruikt voor het knopen van kleden, het breien van truien, poncho's en mutsen, en voor het weven van sjaals en dekens. Gekleurde wol wordt gebruikt voor het weven van ceintuurs, draagdoeken, cocatasjes en dekens. Nog steeds wordt het traditionele heupweefgetouw gebruikt, dat aan een kant met een band om de heupen wordt bevestigd, en aan de andere kant aan een paal of boom wordt gebonden. Motieven en kleuren van de weefsels hebben een symbolische betekenis en worden vaak in vaste combinaties gebruikt. Zo staat groen-rood voor oost-west, en blauw-oranje voor de tegenstelling leven-dood, zonsopgang-zonsondergang. Geverfd-ongeverfd staat voor de dualiteit vrouwelijk-mannelijk; mannen maken uitsluitend producten in natuurlijke wolkleuren, vrouwen mogen ook geverfde wol gebruiken (bron: Stichting Hooglandindianen).Volkskunst van het Kleine Noorden en de Centrale Vallei
In het Kleine Noorden, vooral in de Valle de Elqui, worden mooie sieraden en kunstvoorwerpen van lapis lazuli en andere halfedelstenen gemaakt. En prachtig aardewerk voert direct terug naar de vele eeuwen oude pottenbakkerstechnieken van de Diaguitas-cultuur. Veel artesanía uit Centraal-Chili is een verdere perfectionering van oude technieken die werden gebruikt voor de productie van gebruiksvoorwerpen als borden, kruiken, schalen, rieten meubels en manden. Vooral rond Santiago zijn enkele dorpsgemeenschappen, zoals die van Pomaire, geheel gespecialiseerd in het vervaardigen van prachtig donker geglazuurd aardewerk. De Centrale Vallei met z'n landbouwtradities kent een groot aantal 'artesanos' die de typische attributen van de huaso en z'n paard maken: zadels, lasso's, hoeden, poncho's en sporen. Veel hiervan wordt verhandeld op markten in Linares, Maule, Chillán en andere (kleinere) plaatsen.Mapuche-volkskunst (Araucania en Los Lagos)
De kunstnijverheid of 'artesanía' is in Araucanía en Los Lagos nauw verbonden met de cultuur van de Mapuches. Van oudsher vervaardigen Mapuche-kunstenaars op een traditionele wijze gebruiksvoorwerpen, kleding en sieraden. De laatste decennia heeft de artesanía in sommige dorpen een grote economische en toeristische waarde gekregen. In Temuco is een speciale artesanía-markt, waar Mapuches hun waren verkopen. Onderstaand de belangrijkste vormen van artesanía in deze regio: o Zilversmederij (platería). Zilveren sieraden vormen de traditionele dracht van Mapuche-vrouwen, en worden gedragen tijdens ceremoniën. In de 'taller artesanal' (kunstenaarswerkplaats) van de katholieke universiteit van Temuco worden zilveren sieraden naar Mapuche-voorbeelden nagemaakt en verkocht. o Aardewerk (cerámica). Vooral in Angol en Gorbea (een Hollandse! kolonie uit de 19e eeuw bij Temuco; van die Hollandse invloed is echter niets meer te herkennen) maakt men bekers en kruiken met vormen en motieven, die van generatie op generatie zijn overgedragen. o Houtbewerking (madera tallada). Door de overvloed aan bossen heeft de houtbewerking in het zuiden van Chili een grote vlucht genomen. Hout wordt gebruikt voor het 'draaien' of snijden van voorwerpen als borden, bekers, suikerpotten en dergelijke. Verder worden kunstzinnige houten beeldjes, houten bloemen (pucon) en muziekinstrumenten vervaardigd. En de typische 'houten schilderijtjes' met afbeeldingen uit het dagelijks leven sieren menige Chileense huiskamer. Vooral de Mercado Municipal van Temuco is een belangrijke plek voor de handel in bewerkt hout. o Textiel/weverij (tejido). De weverij is onder de Mapuche-bevolking wijdverspreid. Vroeger gebruikte men lamawol, later ontwikkelden zich door het gebruik van schapenwol nieuwe vormen van textiel en weverij. Op het weefgetouw, de 'telar' of 'huitral' maken vooral vrouwen tapijten, mantels, spreien, poncho's en tassen. De prachtige en ingewikkelde weefpatronen van de poncho's (makuñ) van vroeger zijn tegenwoordig nog maar door weinigen te maken. o Mandenvlechterij (cestería). Plantenvezels worden traditioneel niet alleen voor de vervaardiging van medicijnen gebruikt, maar ook voor manden, tassen, matten en decoraties.De volkskunst van Chiloé
Uit Chiloé komt vooral textiel van natuurlijk geverfde schapenwol (dekens, wanten, truien, kleden, Chiloé-poncho's met kenmerkende okerkleurige en grijze strepen). Op het eiland Lemuy bij Achao worden prachtige manden, tassen en andere artikelen gemaakt van diverse plantenvezels. De afwezigheid van metalen en de overvloed aan hout zorgde verder voor de ontwikkeling van ingenieuze houten gereedschappen (waarvan je vele ook buiten het eiland vindt), zoals houten sloten en grendels op hekken, houten treksleden voor ossen, ossenkarren met dichte houten wielen, ciderpersen en scheepsankers van hout en steen.Bevolking, kunst en cultuur
Rondreizen
Tijdens dit overland-avontuur door Bolivia, Argentinië en Chili ontdek je de vele gezichten van de Andes en de desolaatheid van de zoutvlaktes...
Rondreizen
Tijdens deze avontuurlijke rondreis door Bolivia en Chili ontdek je de vele gezichten van de Andes. Wandel in Bolivia door het nevelwoud...
Ontdek met de Fly & Drive Evia hoe mooi dit schiereiland is in de Egeïsche Zee, het tweede eiland van Griekenland. Laat...