Zo staat het in toeristische folders. Dat lijkt wat overdreven gezien het feit dat de stad slechts door enkele kanalen wordt doorsneden. Maar toch heerst er een heel aparte, laten we zeggen Venetiaanse sfeer. Langs het belangrijkste kanaal door de stad, het Canal da Cidade, staan statige patriciërshuizen en in het water liggen tussen witrode palen de gondelvormige moliceiros afgemeerd. Voilà, Venetia.

Coimbra, historische studentenstad

Het traag stromende water van de Rio Mondego weerspiegelt het markante silhouet van Portugals meest bezongen stad. Coimbra is de stad van Camoës die er studeerde, componeerde en schreef. Deze statige universiteitsstad behoort tot de oudste steden van het land. In de befaamde Oude Universiteit is een ongelooflijk staaltje decoratiekunst te zien, een herinnering aan de gloriedagen van Coimbra als Portugese hoofdstad.

Het klooster van Batalha

De koning had het aan Maria beloofd. En dus verrees langzaam maar gestaag het kalkstenen Mosteiro de Santa Maria da Vitória. Er zou bijna 200 jaar aan worden gebouwd. De bouw van de gewelven vond men destijds zo gevaarlijk, dat er alleen ter dood veroordeelden aan mochten werken. In 1533 werd de bouw stil gelegd. De Portugese schatkist was leeg. Basta Batalha. Nu staat deze gigantische abdij op de werelderfgoedlijst van de UNESCO als het belangrijkste gotische monument van Europa.

De charme van een wisselend landschap

Centraal-Portugal ligt zorgzaam ingebed tussen de twee grootste rivieren van het land, de Rio Douro en de Rio Tejo (Taag). Dit gebied ontleent zijn charme aan een sterk wisselend landschap. De montanhas (bergen) van Noord-Portugal zetten zich ten zuiden van het Dourodal in de provincies Beira Alta en Beira Baixa voort. Hoewel ze gaandeweg naar het oosten wijken, nemen ze ondertussen in hoogte flink toe.

Het episch centrum ligt vrijwel op de grens van beide provincies en wordt gevormd door een van de mooiste berglandschappen van het Portugese vasteland, de Serra da Estrela (1993 m); het is tevens natuurpark. In de serra ligt op 1056 meter en de stad Guarda, dat daarmee de hoogst gelegen stad van het westelijk deel van het Iberisch Schiereiland is. 

Voor het overige bestaat deze bergstreek hoofdzakelijk uit dichtbeboste hellingen waar tegen kleine uit graniet opgetrokken boerderijen, gehuchten en dorpjes liggen aangeplakt. Op de lappendeken aan akkers groeien maïs, rogge en aardappelen.

In de dalen worden olijven geteeld. Naarmate de smalle en soms ronduit slechte wegen zich verder omhoog slingeren, wordt het landschap onherbergzamer en krijgt het kale graniet de overhand. Toch tref je juist op de wat hogere plateaus de meeste schaapherders aan. Deze streek is van oudsher een belangrijke leverancier van wol voor de noordelijke textielindustrie.

De streek is verder beroemd om zijn schapen- en geitenkaas. In de dorpen en op de verafgelegen boerderijen wordt nog op ambachtelijke wijze kaas gemaakt die op de lokale markt wordt verkocht. Daar is de Queijo da Serra (‘kaas uit de bergen‘) ook nog goedkoop – belandt hij eenmaal in de delicatessenwinkels van Porto of Lissabon, dan is de prijs intussen verdrievoudigd.

Naar het westen afdalend, wordt het landschap vriendelijker. De zilvergrijze naar de hemel reikende eucalyptusbomen met hun afbladderende basten hebben iets treurigs, maar de uitgestrekte bossen met wilde en tamme kastanjes brengen de balans weer in evenwicht en geven met hun imposante kronen het landschap een diepgroen aanzien.

Beneden in de dalen van de rivieren Dão en Mondego strekken zich wijngaarden uit. In het zuiden van de provincie Beira Baixa lopen de bergen verder naar het oosten weg en bestaat de begroeiing hoofdzakelijk uit pijnbomen. Het dwalen door deze nauwelijks licht doorlatende bossen is een aparte ervaring: plotseling stuit je op idyllische zonovergoten open plekken met een snelstromend riviertje vanwaar je een prachtige doorkijk hebt naar het dal.

De rivierdalen krijgen veel zon en de beroemde Dão-wijnen zijn dan ook uit deze streken afkomstig – dat wil zeggen de districten Guarda, Viseu en Coimbra. Het berggebied van Midden-Portugal is gastronomisch vooral bekend om zijn perna de carneiro à Beiroa (schapenbout) en gebraden speenvarken, dat als leitão assado op de kaart staat en het proberen zeker waard is.

De twee kustprovincies Beira Litoral en Estremadura vormen samen de langste aaneengesloten kuststrook van het land. In de oudheid moet dit één grote rivierdelta zijn geweest; de eindeloze zandstranden van deze Costa de Prata vormen daarvan het resultaat. Ze worden onderbroken door ver het land instekende baaien (rias), zoals bij Aveiro, en machtige rotspartijen.

In dit panoramisch kustgebied liggen de belangrijkste historische steden van Portugal: de oude universiteitsstad Coimbra; het stadje Batalha met zijn nimmer afgebouwde klooster; het nog volledig middeleeuwse Ábidos; het devote maar daarom niet minder toeristische Fátima, en Alcobaça dat bekend staat om zijn mooie aardewerk.

Costa Prata

Kleurrijke taferelen spelen zich af in de vele vissershavens en langs de stranden van de Costa Prata als de felgekleurde ‘vikingscheepjes’ waarmee op open zee wordt gevist, door een tractor op het droge worden getrokken. Maar de veel bezongen romantiek van een vissershavens als Nazaré is bekneld geraakt tussen de wassende stroom toeristen en de teruglopende vangsten.

Op tal van plaatsen langs de westkust kun je heerlijk eten door de rijkdom aan verse vis. Natuurlijk staan overal de goedkope sardinhas assada (gegrilde sardines) en de hier overigens bepaald niet goedkope lagosta (kreeft) op het menu. Verder is er een grote variëteit aan schaal- en schelpdieren verkrijgbaar.

Het achterland kent vooral vleesspecialiteiten zoals de bekende kipschotel die veel restaurants in de omgeving van Alcobaça serveren en die als frango na pucara op de kaart te vinden is. Er wordt in Midden-Portugal overigens minder geitenvlees gegeten dan in het noorden. In plaats daarvan is het speenvarken favoriet.

Het belangrijkste wijngebied ten zuiden van de Rio Dão is de Bairrada. Bairrada-wijnen zijn minder bekend maar zeker zo goed als Dão-wijnen, vooral wanneer ze niet te jong en koel worden gedronken. In de meeste restaurants en eethuizen worden echter goedkopere tafelwijnen geschonken waaronder de Rio Maior en de Buçaco die weinig body hebben.

Badplaatsen

De aantrekkelijkste badplaatsen tussen Dourto en Taag zijn van noord naar zuid Torreira dat op een schiereiland ligt aan de Ria de Aveirio, een van de mooiste baaien van Portugal. Hier wordt nog met de zeilende ‘moliceiros’ aal gevangen waar caldeirada de enguias van wordt gemaakt, een soort ragoût.

São Jacinto is een badplaatsje aan de rand van het natuurreservaat Reserva Natural Dunas de San Jacinto op hetzelfde schiereiland – dit waterrijke gebied is bij uitstek geschikt voor wie met kinderen op stap is. Verder Palheiros de Mira dat aan de rand van uitgestrekte pijnboombossen ligt.

Aan de monding van de Rio Mondego ligt de drukke toeristenplaats Figueira da Foz. U vindt er lange zandstranden. Iets naar het zuiden bij het oude vissersdorp Pedrogão strekken zich lange zandstranden uit en er zijn ook brakwaterbekkens.

Een mooi kustgebied met zandstranden en vissersplaatsjes is dat tussen São Pedro de Muel en het (ondanks het toerisme) nog steeds pittoreske Nazaré. Het badplaatsje São Martinho do Porto is door zijn gunstige ligging aan een baai zeer geschikt voor wie de krachtige brekers en de verraderlijke onderstromen van de oceaan elders langs de kust te gevaarlijk vindt.

Nog verder langst de kust naar het zuiden liggen Foz do Arelho en Baleal waar volgens sommigen de mooiste stranden van de Portugese westkust te vindenzijn. Nog verder afzakkend kan men neerstrijken bij het drukke Peniche op het rotsachtige schiereiland Cabo Carvoeiro – voor sportvissers een ideale locatie.

Vanuit de haven is er een verbinding met het voor de kust gelegen rotseilandje Berlengas, een beschermd natuurgebied. De twee laatste badplaatsjes langs de Costa de Prata die ik hier wil noemen zijn het betrekkelijk rustige Areia Branca en het aan een grillige kustlijn gelegen Santa Cruz dat eveneens een aantal vooralsnog rustige stranden kent.