Toen in 1945 Engeland de door de Ceylonese Staatsraad verlangde dominion-status afwees, werd de strijd voor onafhankelijkheid steeds feller. De actie had succes. Op 4 februari 1948 werd de kolonie officieel onafhankelijk, de staat Ceylon was geboren. Op eigen verzoek bleef de onafhankelijke staat deel uitmaken van het Britse Gemenebest. Het eiland kreeg een eigen parlement, een onafhankelijke minister-president en een eigen vlag, getooid met de legendarische leeuw. De eerste minister-president van het onafhankelijke land was Don Stephen Senanayake (1884-1952), de 'vader van de natie'. Na 1948 onderdrukten de Singalezen de overige bevolkingsgroepen. Ze verkondigden dat Ceylon, mede dankzij de boeddhistische monniken, een grote macht en een verheven cultuur had gekend onder de Singalese koningen, maar dat deze bedreigd waren door de uit Zuid-India binnengevallen Tamils. Volgens hen had het koloniale bewind de immigratie van de hindoeïstische Tamils aangemoedigd en daardoor weinig waardering getoond voor de nationale boeddhistische cultuur. Het had bovendien de christelijke gemeenschappen begunstigd die westers waren georiënteerd. De christenen, van wie velen Tamil van oorsprong waren, hadden te lijden onder het gewijzigde politieke klimaat. De invloed van de communisten, die één lijn trokken met de boeddhisten, groeide. Van de weeromstuit gingen de christelijke leiders zich minder conservatief en westers opstellen; ze toonden meer waardering voor de nationale cultuur en bevorderden de sociale rechtvaardigheid. Op de Gemenebestconferentie van Colombo in 1950 kwam het Colomboplan tot stand: hulp aan de ontwikkelingsgebieden in de landen van het Britse Gemenebest, die economisch afhankelijk waren van de export van hun grondstoffen waarvan de prijzen bepalend waren voor de lonen en de werkgelegenheid. In 1953 werd Ceylon lid van de VN. Het land werd aanvankelijk geregeerd door de conservatieve United National Party (UNP), maar na verloop van enkele jaren verschenen er meer politieke partijen aan het politieke front.

Het eerste tijdperk - Bandaranaike

Solomon Bandaranaike (1956-1959) werd in 1899 in Colombo geboren als zoon van een grootgrondbezitter. Hij studeerde rechten in Oxford en werd lid van het parlement voor de United National Party. Van christen was hij boeddhist geworden. In 1952 werd hij herkozen in het parlement voor de door hem opgerichte socialistische Sri Lanka Freedom Party (SLFP). Bij de verkiezingen van 1956 behaalde deze de meerderheid en werd Bandaranaike minister-president. Hij boog de neutrale politiek van zijn land om in een gematigd pro-communistische richting. Tegelijkertijd zorgde hij ervoor dat Ceylon bleef behoren tot de groep van neutrale en ongebonden landen. De Britten werden echter gedwongen hun vloot- en luchtmachtsteunpunten op te geven. Op 26 september 1959 werd Bandaranaike vermoord door een fanatieke boeddhistische monnik die vond dat de minister-president tegen hervormingen was die de burgermaatschappij meer in overeenstemming moesten brengen met het boeddhistische levensideaal. Sindsdien zijn er veel eisen van de boeddhisten ingewilligd; de christenen hebben daarvan op onaangename wijze de weerslag ondervonden. Sirimavo Bandaranaike (1960-1965), geboren in 1916 en in 1940 met Bandaranaike getrouwd, nam na de dood van haar man de leiding van de SLFP over. Bij de verkiezingen in 1960 behaalde haar partij de overwinning; ze werd minister-president en tevens minister van Defensie en van Buitenlandse Zaken. Deze energieke vrouw voerde een autoritair bewind en legde de persvrijheid aan banden. Ze wilde haar land een modern aanzien geven en het tevens in zijn oude glorie herstellen. Ze was vóór een politiek van ongebondenheid en voor een dynamisch neutralisme, waarbij ze zich sterk richtte op communistische landen, zoals Rusland en China. Ze proclameerde het Singalees tot de enige officiële taal, hetgeen heftige reacties van de Tamils opleverde. Ze bevoordeelde het boeddhisme boven andere godsdiensten en nationaliseerde scholen, pers en diverse industrieën. Het was een moeilijke tijd voor de minderheden. De subsidie aan katholieke middelbare scholen werd ingetrokken en katholieke lagere scholen werden zonder schadeloosstelling genationaliseerd. Dit ondanks verzet van de ouders, die de scholen bezetten en de regeringsambtenaren de toegang verhinderden. De religieuzen werden verdreven uit de staatsziekenhuizen, nieuwe missionarissen werden niet meer in het land toegelaten, de bouw van kerken werd tot een minimum beperkt en op kerkelijke goederen werd een zware belasting geheven. Dit alles kwam voort uit wraak tegen de katholieken die bij de verkiezingen niet op haar partij hadden gestemd. De katholieken stemden voor de conservatieve UNP en dus tegen de SLFP, waarvan de leiders sterke sympathieën aan de dag legden voor het marxisme. Op 24 maart 1965 leed de SLFP van Bandaranaike een zware nederlaag bij de verkiezingen. De United National Party (UNP) van de in 1911 geboren oppositieleider en jurist Dudley Shelton Sertanayake behaalde een klinkende overwinning. Als minister-president zocht hij toenadering tot het Westen, maar hij wilde tegelijkertijd de boeddhisten niet afstoten. Op hun aandringen schafte hij in 1966 de zondag als verplichte rustdag af en tevens de door de Engelsen ingevoerde vrije zaterdagmiddag. Voortaan zouden de poya-dagen (bij volle maan) de rustdagen zijn en de daaraan voorafgaande middag een vrije middag. Dat was een programmapunt van de UNP 'tot herstel van een historisch onrecht'.