De Visayas – Leyte en Samar
Leyte en Samar worden geografisch slechts gescheiden door een smalle zeeëngte, de San Juanico Straat. De twee eilanden vormen samen de regio ‘Oostelijke Visayas’. Het hoofddialect dat in dit gebied wordt gesproken is Waray-waray. In het westelijk en zuidelijk deel van Leyte is echter Cebuano de belangrijkste voertaal. In het gebied vonden enkele belangrijke historische gebeurtenissen plaats. Het eiland Homonhon in de Golf van Leyte was de plaats waar Ferdinand Magalhães op 16 maart 1521 na zijn oversteek over de Grote Oceaan voor het eerst voet op Filippijnse bodem zette. Op het kleine eilandje Limasawa bij de zuidpunt van Leyte werd twee weken later voor het eerst een katholieke mis gevierd in de archipel. Op 20 oktober 1944 vond de roemrijke landing plaats van de Amerikaanse en Filippijnse strijdkrachten op Red Beach, iets ten zuiden van Tacloban. Enige dagen later woedde in de Golf van Leyte de grootste zeeslag uit de geschiedenis, de ‘Second Battle of the Philippine Sea’. Hierbij werd de Japanse vloot een nederlaag toegebracht welke van doorslaggevende betekenis was voor de verdere herovering van de Filippijnen. Klimatologisch gezien onderscheiden Samar en Leyte zich van de Centrale en Westelijke Visayas door het feit dat beide eilanden gelegen zijn in de taifoengordel en er mede daardoor ook relatief veel neerslag valt. Vooral de oostelijke kusten worden soms hevig geteisterd door stormen (vooral in de periode september-december) en de wegen zijn dan vaak zeer slecht begaanbaar. Het binnenland van beide eilanden is heuvel- tot bergachtig en plaatselijk nog bebost. Vooral op Samar geldt het binnenland al decennia lang als onveilig gebied vanwege het feit dat hier vaak schermutselingen hebben plaatsgevonden tussen leden van de NPA (New People’s Army) en het regeringsleger. Indien u van plan bent afgelegen locaties op het eiland (vooral het relatief nog ‘ruige’ noordoostelijk deel) te bezoeken, informeer dan eerst ter plaatse naar de actuele situatie. Het landschapsbeeld in de in cultuur gebrachte lagere delen van de eilanden wordt vooral bepaald door kokosplantages en rijst- en maïsvelden en plaatselijk ook suikerriet. Leyte en Samar behoren tot de economisch meest achtergebleven streken op de Filippijnen. De bevolkingsdichtheid is relatief laag (gemiddeld op Leyte ca. 300 inwoners/km2 en op Samar slechts ca. 150 inwoners/km2) en de infrastructuur is slecht ontwikkeld, afgezien van de Pan Philippine (Maharlika) Highway. Via deze weg kan men rechtstreeks per bus (Philtranco) reizen van Manila naar Tacloban, de hoofdstad van Leyte. De oversteek van Zuid-Luzon naar Noord-Samar wordt verzorgd door een ferrydienst. Tussen Samar en Leyte vormt de 2 km lange San Juanico Bridge (voorheen bekend als Marcos Bridge) een vaste oeververbinding sinds 1972. De reistijd Manila-Tacloban bedraagt op deze wijze minstens 26-28 uur. Een comfortabel alternatief voor zo’n slopende busrit vormt uiteraard de relatief niet erg dure reis per vliegtuig. Wat betreft toerisme zijn Leyte en Samar nog nauwelijks ontsloten. De weinige bezoekers die er komen vormen in feite zelf een grote bezienswaardigheid en vooral in kleine plattelandsgehuchten kan het voorkomen dat men geruime tijd door vrijwel de hele dorpsgemeenschap wordt aangestaard.
De belangrijkste toeristische attracties van Samar zijn de Blanca Aurora-watervallen bij Gandara (circa 40 km ten noorden van Cat-balogan) en het Sohoton National Park bij Basey. Dit 840 hectare grote natuurreservaat met indrukwekkende druipsteengrotten, onderaardse riviertjes en fraaie rotsformaties is het best te bereiken vanuit het iets zuidelijker gelegen Tacloban (Leyte). Hier van-daan kan men per jeepney naar Basey, waar men bij het Bureau of Forestry kan informeren naar een gids en eventuele overnach-tingsmogelijkheid. Met een gehuurde boot vaart men stroomopwaarts langs mangrovebossen over de Basey River naar het eigenlijke reservaat. Onder begeleiding van de gids (met kerosinelamp) kan men de verschillende grotten bezoeken, welke vanwege de mooie druipsteenformaties tot de fraaiste op de Filippijnen gerekend worden.
Een van de bezienswaardigheden in de stad Tacloban zelf is het uit 1907 daterende en in nieuwklassieke stijl gebouwde Provincial Capitol Building. Men heeft hier twee belangrijke historische gebeurtenissen uitgebeeld in de vorm van grote reliëfs, respectievelijk de viering van de paasmis op Limasawa Island in 1521 en de beroemde terugkeer van generaal MacArthur in 1944. De tijdens het bewind van Marcos gebouwde Sto. Niño Shrine and Heritage Museum is eveneens een bezoek waard. Het gebouw is dagelijks opengesteld van 9.00 tot 16.00 uur. Het museum van de Divine Word University herbergt prehistorische vondsten uit het Sohoton National Park en andere historisch belangwekkende voorwerpen van Leyte en Samar. Iets ten zuiden van de stad ligt Red Beach, waar een monument is geplaatst ter herinnering aan de historische landing van generaal Douglas MacArthur en zijn strijdkrachten op 20 oktober 1944. Het monument bestaat uit een groep bronzen beelden van MacArthur en zijn voornaamste begeleiders, onder wie de Filippijnse gemenebest-president Sergio Osmeña en de generaals Carlos P. Romulo en Richard Sutherland. Dankzij het feit dat de compositie is gebaseerd op fotomateriaal van de gebeurtenis en de beeldengroep is geplaatst op de feitelijke locatie geeft het monument een zeer realistische impressie. Men kan de plaats bereiken door een jeepney te nemen vanaf de haven- en marktplaats richting Palo. Eventueel kan dan ook nog de kathedraal van Palo bezocht worden. Dit gebouw fungeerde tijdens het eind van de Tweede Wereldoorlog als noodziekenhuis. Nabij Palo ligt de historisch belangrijke ‘Hill 522’ waar in oktober 1944 hevig is gestreden.
Vroeg in de ochtend op 8 november 2013 bereikte supertaifoen Haiyan de zuidoostkust van het eiland Samar en circa twee uur later arriveerde de storm, lokaal ook bekend onder de naam Yolanda, bij de oostkust van Leyte en raasde van daar verder in westelijke richting door de Filippijnse archipel. Wat betreft windsnelheden en aangerichte verwoestingen geldt Haiyan als een van de krachtigste stormen die in het gebied geregistreerd zijn. Met name de stad Tacloban werd zeer zwaar getroffen doordat ter plaatse ook sprake was van een opgestuwde vloedgolf van enkele meters hoogte, waardoor een enorme ravage werd aangericht. Het geregistreerde dodental in de Filippijnen als gevolg van de storm bedraagt ruim zesduizend personen terwijl er ook nog ruim tweeduizend personen als vermist zijn opgegeven. Aangezien tot op heden veel beschadigde gebouwen nog niet hersteld zijn moet men er rekening mee houden dat de hiervoor genoemde informatie over bezienswaardigheden van Tacloban op dit moment niet beschouwd kan worden als een weergave van de exacte huidige situatie.
De belangrijkste plaats langs de westkust van Leyte is Ormoc. Op 5 november 1991 werd deze stad getroffen door een grote overstroming, waarbij meer dan vijfduizend mensen omkwamen. Dat deze natuurramp zulke catastrofale gevolgen kon hebben wordt mede toegeschreven aan de illegale houtkappraktijken waardoor een groot deel van het achterliggende heuvel- en bergland de oorspronkelijke bosbedekking is kwijtgeraakt. Voor reizigers die per boot vanaf Cebu City naar Leyte gaan is Ormoc de meest gangbare aankomsthaven. Direct bij het begin van de pier vormt het Don Felipe Hotel een markant herkenningspunt. Hier bevindt zich ook de busterminal. De boulevard en het stadsplantsoen nabij het hotel worden netjes onderhouden en vooral tegen de avond is het hier goed toeven. Aan de zuidkant van het plantsoen ligt Chito’s Chow Bar & Restaurant, een goed verzorgde eetgelegenheid met een redelijk gevarieerd menu. Een interessant excursiedoel voor natuurliefhebbers is het circa 20 km noordoostelijk van Ormoc gelegen Lake Danao, voorheen bekend onder de naam Lake Imelda. Dit prachtige, door beboste bergen omgeven meer vormt het centrum van het Lake Danao National Park. Vanaf het meer loopt een 50 km lang bergpad (Leyte Mountain Trail) naar Burauen aan de oostelijke kant van de bergketen. Bij Burauen bevindt zich Lake Mahagnao, deel uitmakend van het Mahagnao Vulcano National Park. Als men een meerdaagse voettocht zou willen maken over dit bergpad kan men het best vooraf bij het toeristenbureau in Tacloban vragen hoe het gesteld is met de veiligheidssituatie (het New People’s Army is hier de afgelopen jaren regelmatig actief geweest). Noordwestelijk van Lake Danao bevindt zich tegen de westflank van de bergrug de Tongonan Hot Spring, een heetwaterbron waarbij een geothermische centrale is gebouwd. De omgeving van de centrale is niet opengesteld voor publiek. De nabijgelegen kleine nederzetting Tongonan is via een betonweg per jeepney bereikbaar vanuit Ormoc. Iets zuidelijk van Tongonan bevindt zich ter hoogte van barrio Milagro de afslag vanwaar men over een hobbelige, ongeplaveide weg Lake Danao kan bereiken. De afstand vanaf de afslag tot het meer bedraagt enkele kilometers.
Circa 45 km zuidelijk van Ormoc ligt het stadje Baybay. Vanaf de plaza met de oude Spaanse kerk heeft men mooi uitzicht over zee. In de verte ziet men de contouren van de Camotes Islands. Circa 7 km de ten noorden van Baybay ligt tegen de voet van de markant gevormde bergrug de , waar men kan overnachten in de kleine herberg. De locatie wordt nog steeds aangeduid met de afkorting VISCA, gebaseerd op de oorspronkelijke naam van het instituut: Visayan State College of Agriculture. Het complex is mooi gesitueerd en heeft fraai aangelegde perken met veel bloeiende struiken. De steile berghellingen op de achtergrond zijn nog gedeeltelijk begroeid met primair bos.
<class="image-right" height="133" width="200">Het bij de noordwestpunt van Leyte gelegen eiland Biliran heeft thans de status van aparte provincie. Vermoedelijk vanwege de nogal geïsoleerde ligging wordt dit eiland tot dusver weinig bezocht door toeristen. Wat betreft landschappelijk schoon heeft Biliran beslist meer te bieden dan bijvoorbeeld de bekende toeristische locaties op Mactan Island in de provincie Cebu. De in de lengterichting van het eiland liggende bergrug telt enkele inactieve vulkanen, waaronder de 1187 m hoge, deels met oerwoud bedekte Mt. Biliran. Rijstterrassen in het heuvelachtige gebied aan de voet van de bergketen worden bevloeid met water van heldere beken en riviertjes. Aangezien de ongeplaveide wegen en paden in dit geaccidenteerde terrein niet erg geschikt zijn voor gemotoriseerd verkeer vormt de karbouwslede hier nog een belangrijk transportmiddel. Biliran is via een brug verbonden met Leyte. De hoofdstad en het transportcentrum van de provincie is Naval, gelegen aan de westkust. Noordelijk van Naval ligt ter hoogte van het plaatsje Almeria een strandaccommodatie voor toeristen, het Agta Beach Resort. Vanuit Naval is het resort bereikbaar per jeepney (enkele malen per dag pendelend over de weg lang de kust) of eventueel per tricycle. Voor personenvervoer wordt hier ook vaak gebruikgemaakt van motorfietsen met een verlengde achterzit (weinig stabiel en vooral geen aanrader als men bagage meeneemt). Behalve voor het maken van wandelingen door het gevarieerde landschap leent Biliran zich ook goed als uitgangspunt voor excursies per ‘pumpboat’ naar kleinere eilanden in de omgeving, zoals het ongeveer 10 km noordelijker liggende Maripipi Island. Qua vorm en omvang komt Maripipi vrij sterk overeen met het eiland Saba van de Nederlandse Antillen. In beide gevallen gaat het om een circa 1000 m hoge, uitgebluste vulkaankegel. Langs de bergflanken is Maripipi dicht beplant met kokospalmen, hoger op de hellingen groeit nog oerbos. Het door de eilandbevolking geproduceerde aardewerk van rode klei is erg goedkoop. De sfeer op Maripipi is vriendelijk en gemoedelijk, mede door het vrijwel ontbreken van gemotoriseerd verkeer. De smalle straatjes zijn opvallend schoon en bij de eenvoudige, maar nette woningen groeien veel bloemrijke sierplanten, zoals de welbekende bougainville. De vaartijd vanaf de westkust van Biliran naar Maripipi bedraagt ongeveer anderhalf uur (enkele reis). Westelijk van Naval ligt Higatangan Island (vaartijd circa drie kwartier). Bij de aanlegplaats van de ‘pumpboats’ op Higatangan bevindt zich een wit strand met een in zee uitstekende landtong van grof koraalzand. In de luwte van deze landtong kan men veilig snorkelen in het heldere, ondiepe water.