Het hele gebied is etnisch gemengd, dus ook in het Servische deel – de oostelijke helft van de Vojvodina – wonen veel Hongaren en Roemenen, maar ook Slowaken en Roma. De term banaat werd gebruikt voor een op de Balkan liggend (grens)gebied dat werd bestuurd door een ban of banus, een hoge regeringsambtenaar. In het Koninkrijk Hongarije waren er verscheidene banaten, zoals het banaat van Dalmatië, Slavonië, Bosnië en Kroatië; deze verdwenen na de Turkse Oorlogen. “Het Banaat” stond aanvankelijk bekend als het “Banaat van Timisoara”. Het kreeg de huidige naam van de Oostenrijkers, die het gebied in 1716 op de Turken hadden veroverd.

Kikinda

Vlak tegen de Roemeense grens ligt het stadje Kikinda met iets meer dan veertigduizend inwoners – voornamelijk Serven en Hongaren. Hoewel de plek al veel eerder bewoond was geweest, begint de geschiedenis van Kikinda in 1751 als Serven een nederzetting stichten. Twintig jaar later gaf de Oostenrijkse monarch Maria Theresia de nederzetting privileges en kreeg deze een administratieve functie. Dat Kikinda volgens de regels van de achttiende-eeuwse stadsplanning is opgebouwd, is nog duidelijk te zien aan het rechtlijnige stratenpatroon en het centraal gelegen marktplein met een kerk, een gemeentehuis, een school en een herberg.

Kikinda is een aangenaam stadje met een paar interessante toeristische attracties. Suvawa is één van de weinige overgebleven door paarden aangedreven molens in Europa. De molen werd gebouwd in 1899 en heeft tot 1945 gewerkt. Vroeger waren er veel meer van dit soort molens in deze streek. Aangedreven door een paar paarden, konden ze in een uur bijna honderd kilo graan vermalen. Aan het centrale plein staat een orthodoxe kerk uit 1769. Zowel de iconostasis als de fresco’s op de muren laten duidelijk de artistieke invloed uit West-Europa zien. Ook aan het plein stat het pastelroze classicistische stadhuis. Aan de zuidelijke rand van de stad staat een orthodox klooster.

In 1996 kwam Kikinda in het nieuws, omdat vlak buiten de stad een mammoet gevonden werd. “Kika” werd één van de symbolen van de stad en is nu tentoongesteld in het Nationale Museum van Kikinda. In de wijde omtrek is Kikinda bekend vanwege het jaarlijkse pompoenfestival in oktober. Hoogtepunt van het festival is de verkiezing van de grootste pompoen uit de omgeving. De grootste tot nu toe gemeten op het evenement, woog 247 kilo. Op het programma staan ook allerlei andere activiteiten, zoals concerten met de tamburitza, een voor de streek traditioneel snaarinstrument.

Zrenjanin

De grootste stad van het Servische deel van het Banaat is Zrenjanin. De stad, die vroeger Veliki Beckerek en daarna Petrograd heeft geheten, is vernoemd naar Zarko Zrenjanin, een verzetsheld uit de Tweede Wereldoorlog. Aan het centrale plein van Zrenjanin – Trg Slobode – staat een indrukwekkend stadhuis en een opvallende kathedraal met een rood dak.

Een groene ijzeren brug brengt u over de voormalige meander in de rivier de Begej. Aan de overkant staat het statige Paleis van Justitie, misschien wel het mooiste gebouw van Zrenjanin. Vlak daarachter staat een neogotische gereformeerde kerk.

Zoals elke grotere stad in Servië, heeft Zrenjanin ook een Nationaal Museum (Suboticeva 1, zaterdagmiddag en zondag gesloten) met een natuurhistorische, archeologische, etnologische en historische collectie. Voor kunstliefhebbers is de Galerie voor Moderne Kunst (Trg Slobode 7, zaterdagmiddag en zondag gesloten) interessanter. Het museum beschikt over een collectie van meer dan tweeduizend, voornamelijk naoorlogse schilderijen.

Nu is de stad vooral bekend vanwege de scene van rock- en metalbands, zoals Himera en Betty Boop band. Het middelpunt van deze scene is de club Zelena zvono, waar regelmatig concerten zijn. Andere bekende rockbars zijn Klubce en Blues Rock Club. Op de jaarlijkse “Dani Piva” (bierdagen) wordt vooral elektronische muziek gedraaid.

Vlak ten zuiden van Zrenjanin staat in het dorp Ecka een oud fel rood geschilderd slot. In hetzelfde dorp zijn ook de Roemeens orthodoxe kerk uit 1844 en de Servisch orthodoxe kerk uit 1711 bezienswaardig. Ten zuidwesten van het dorp ligt het uigestrekte moerasgebied Carska bara. Het natuurgebied is ook te bereiken via een fietspad vanuit Zrenjanin.

Vršac

De omgeving van Vršac is nogal atypisch voor de Vojvodina, omdat het landschap glooiend is. Vlak tegen de Roemeense grens ligt zelfs een kleine bergrug met toppen van boven de vijfhonderd meter. Op de hellingen wordt wijn verbouwd, een product waar Vršac in de wijde omgeving bekend om is. De belangrijkste reden om een bezoek aan dit sfeervolle stadje te brengen zijn dan ook de authentieke wijnkelders, waar tientallen wijnen uit de streek, maar ook uit de rest van Europa en de wereld in de rekken liggen. Vaak onder het genot van live muziek, kunt u kennis maken met de lokale trots. De eeuwenoude en vaak sfeervol ingerichte kelders bevinden zich in het centrum, maar ook in de dorpen rondom Vršac, zoals Veliko Središte en met name Gudurica – beide ten noordoosten van Vršac.

Vršac promoot zichzelf – behalve met de wijn – als multi-etnische stad. In de door de Europese Unie gesubsidieerde folder staat aangegeven dat er zestien verschillende nationaliteiten in vertegenwoordigd zijn, waarvan de Serven (70%), de Roemenen (10%) en de Hongaren (5%) de belangrijkste zijn. Vršac heeft een keurig onderhouden voetgangersgebied met drie fontijnen, veel bloemperken, netjes gemaaide gazonnen, oude eiken en onlangs aangeplante boompjes. Midden op het centrale plein staat een statige klok en een monument met een kruis.

Her en der verspreid zijn prachtige Habsburgse façades te bewonderen. Bezienswaardig is ook de apotheek uit de achttiende eeuw. Daar tegenover staat de Twee Pistolen Herberg, zo genoemd omdat Karadorde hier ooit overnacht heeft en met twee pistolen betaald zou hebben. Net als in de meeste Servische steden, staat ook in Vršac een aantal opvallende religieuze gebouwen. De orthodoxe Nicolaaskerk staat tegenover het bisschoppelijk paleis van het Banaat. Beide barokke bouwwerken stammen uit de tweede helft van de achttiende eeuw, maar werden aan het eind van de negentiende eeuw deels verbouwd. Iets verder buiten het centrum staat de negentiende-eeuwse neogothische katholieke kathedraal. De Roemeens-orthodoxe kerk is herkenbaar aan de platte koepel en heeft een opvallende iconostase, waarop mensen in klederdracht staan afgebeeld. Andere monumentale gebouwen zijn het raadhuis en het Nationale Museum, waar archelogische vondsten, klederdrachten en een natuurhistorische verzameling te bewonderen zijn.

Het loont zeker de moeite om vanuit Vršac de natuur in te gaan. De eerste stop kan de eeuwenoude toren op een heuvel vlak buiten de stad zijn, van waaraf u een magnifiek uitzicht heeft. In dit gebied zijn ook uitgebreide mogelijkheden en voorzieningen om te mountainbiken, bergwandelen en – klimmen, en paragliden. De toren is te bereiken door de weg richting het klooster “Mesic” te volgen. De toren staat duidelijk aangegeven. Vanaf de parkeerplaats (bij een café), wacht u nog een vrij stijle klim van ongeveer tien minuten. Ongeveer tien kilometer buiten Vršac ligt in een prachtige omgeving het dorp Mesic. Vlak daarbij ligt een klooster dat een bezoek waard is als u in de buurt bent. Op deze plek stond al in de vijftiende eeuw een klooster, maar de huidige kerk stamt uit 1722, terwijl de toren negentiende-eeuws is.

Bela Crkva en omgeving

Bela Crkva is op zichzelf niet zo’n heel bijzonder plaatsje, maar het trekt veel toeristen vanwege de nabijgelegen meren. In het centrum staan enkele kerken en er is een museum met archeologische vondsten. Informatie over de omgeving kunt u inwinnen bij het Toerismeburo, Proletarska 2.

Het grootste en meest populaire meer is omgeven door bars, restaurants, hotels en een nogal massale en vieze camping. Overal hangen briefjes van mensen die (vrij goedkope) kamers verhuren. Er zijn waterfietsen te huur voor honderd dinar per half uur. Ook is er een stuk van het meer afgezet voor waterpolo. Het water is vrij helder en geschikt om in te zwemmen.

Het Sljunkarameer is kleiner, maar ook veel mooier en rustiger. U bereikt dit meertje door de weg vanuit Bela Crkva te blijven volgen tot voorbij het hoofdmeer. Na het meer neemt u de eerste straat links en vlak voor de spoorweg slaat u rechtsaf. Bij het meer is een minicamping met schone douches en WC’s en een klein strandje. Het derde meertje (Malo Jezero) is nog mooier, maar hier zijn helemaal geen faciliteiten.

Ten westen van Bela Crkva ligt Deliblatska pešwara, een bijzonder woestijnachtig gebied. De met acaciabossen en grassen begroeide zandheuvels zijn de overblijfselen van een duingebied uit de tijd dat de Pannonische laagvalkte nog een zee was. In het gebied leeft een aanzienlijke wolvenpopulatie en er komen bijzondere vogels als de sakervalk, de keizerarend en de kwartelkoning voor. Ook zijn er veel imkers actief, dus het zal niet verbazen dat langs de weg en in de dorpen overal honing te koop is. Het centrum van het gebied is bij de dorpen Dolovo, Mramorak en Deliblato op de binnendoorweg van Bela Crkva naar Pancevo.

Pancevo

De meest vervuilde stad van Servië zal niet bij velen in het hoofd opkomen als toeristische bestemming. De stad met ongeveer honderduizend inwoners, werd tijdens de bombardementen van de NAVO zwaar beschadigd vanwege haar betekenis voor de oorlogsindustrie. Juist de naam van “ongezond” en “vervuild” lijkt de kunstenaars te inspireren om zich in alternatieve kunstvormen te uiten. Hoe het gekomen is? Niemand weet het precies, maar Pancevo staat tot ver buiten Servië bekend als een stad voor en door underground-kunstenaars in het algemeen en striptekenaars in het bijzonder. Iets wat er allicht mee te maken heeft is dat Aleksandar Zograf (pseudoniem van Saša Rakezic) hier in de jaren negentig autobiografische strips over de bombardementen schreef die later in vertaling de wereld over gingen en als alternatieve oorlogsliteratuur werd geprezen in de Verenigde Staten, Frankrijk en Italië. Als gevolg hierop grepen veel jongeren naar inkt, penseel, pen en papier om hun emoties op dezelfde wijze op papier te zetten. De beste plek voor strips, maar ook voor discussie, optredens en avantgardistische muziek en dans is de ietwat verborgen Club Elektrika aan de Radomir Putnika 7. Dit piepkleine kraakpandachtige galerietje heeft menig internationaal kunstenaar als gast mogen verwelkomen.

Kovacica

Vojvodina’s unieke aanblik van eindeloze vlakke velden vol maïs en graan, hier en daar onderbroken door kleine dorpjes, is vereeuwigd op de schilderijen van de wereldwijd vermaarde Joegoslavische naïeve kunst. Tussen Zrenjanin en Pancevo ligt Kovacica, waar voornamelijk Slowaken wonen. Het wat slaperige plaatsje herbergt de Babka Art Gallery – een museum speciaal gewijd aan naïeve kunst van Vojvodina. Op het eerste gezicht lijken de schilderijen of beschilderde potten en vazen het summum van kitsch: felle kleuren, simpele figuren en weinig variatie. Wie echter langer kijkt naar de inderdaad naïeve schilderijen ziet dromerige elementen terug. De huizen van de dorpjes zijn merkwaardig neergezet en de verbeelde beesten en mensen vertellen een krachtig verhaal van het loodzware boerenleven. De weerbarstige elementen, het weer, de kleur van de akkers, vergankelijkheid en een aards mystiek geloof zijn alom aanwezig op de schilderijen. Heel speciaal zijn de schilderijen van de Slowaakse Martin Jonas (1924), die ondanks internationale erkenning zijn geboortedorp nooit heeft verlaten.

Ook het stadje zelf is de moeite van het bekijken waard en er zijn een paar leuke restaurants en cafés. Het Debeljawkameer is de dichtstbijzijnde plek om de hitte te ontvluchten.