In 183 v.C. stichtten de Romeinen de kolonie Mutina op een al door de Etrusken bewoonde plek aan de Via Emilia. Het bleef een kleine nederzetting ondanks de ommuring in 891. Na een korte periode als vrije stad werd Modena in 1288 onderworpen door hertog Obizzo II d’Este van Ferrara. Met korte onderbrekingen in de 14e eeuw en tijdens Napoleon hielden de Este meer dan 500 jaar de macht in handen. Nadat de Este in 1598 uit Ferrara waren verdreven maakten zij Modena zelfs tot hun hoofdstad, met alle bouwactiviteiten vandien. In 1860 werd Modena opgenomen in het koninkrijk Italië. Tijdens de laatste jaren van WO II was Modena het hart van het verzet tegen de nazi-bezetting.

Bezienswaardigheden

Aan het Piazza Grande staat de kathedraal, met de Ghirlandinatoren het belangrijkste monument van de stad. Tegenwoordig ligt het langzaam wegzinkende bouwwerk een eind beneden straatniveau. De Duomo is een meesterwerk van de romaanse bouwkunst. De bouwmeester sedert 1099 was de Lombardiër Lanfranco, die samenwerkte met de beeldhouwer Wiligelmo. De voorgevel is in drieën gedeeld met een versierd portaal voor elk deel. Het middelste portaal wordt Portala maggiore genoemd, met een voorportaal en zuilen dragende leeuwen ervoor. Hoger ziet men een groot gotisch roosvenster (13e eeuw). Aan het portaal bevinden zich vier bas-reliëfs van Wiligelmo uit de 12e eeuw. Aan de rechterflank is de Porta dei Principi te zien, romaans met reliëfs, verder de rijkversierde Porta Regia, gotisch, met een voorportaal, uit 1178. De linkerzijde heeft ook een fraai portaal, de Porta della Pescheria. De beelden zijn werk uit de school van Wiligelmo van rond 1120.

Het interieur van de Duomo bestaat uit drie schepen met zuilen en kruisgewelven uit de 15e eeuw. Aan het einde van het middenschip staat een mooi altaar op slanke zuilen met een prachtig koorhek, versierd met reliëfs door Anselmo da Campione (1180) en erboven een 13e-eeuwse houten crucifix. Links staat een preekstoel met 13e-eeuwse reliëfs. In het midden links staat de hoofd-preekstoel uit 1322, versierd door Arrigo da Campione. In de ruime crypte met 60 zuiltjes en eind-11e-eeuwse kapitelen staat de tombe van stadspatroon San Gemignano.

Aan de achterkant van de Duomo, gezien vanaf de Piazza Grande staat de 87 m hoge toren, de Ghirlandina met een gotische spits, uit 1319. Aan de voet ervan herdenkt een fotogalerij de honderden mensen die in de jaren 1943 tot 1945 in het verzet vielen. Op de Piazza Grande herinneren nog enkele plaquettes aan meedogenloze executies door de nazi’s.

Tegenover de Duomo staat op het plein het Palazzo Comunale uit de 16e eeuw met bogen en een klokkentoren, oorspronkelijk 12e-eeuws. Binnen zijn interessante zalen met fresco’s en cassetteplafonds te zien. Voor dit stadhuis staat de Preda Ringadora, een soort ‘tafel’ op twee poten. Dit grote stuk marmer was in de middeleeuwen het platform waarop burgers vrij hun mening mochten uiten.

Het Palazzo Ducale uit 1630 ten noorden van de Duomo was het paleis van de Este-heersers. Nu is het gebouw sedert 1882 zetel van de Militaire Academie. Indrukwekkend zijn de voorgevel en de Cortile d’Onore met portalen en loggia’s op bogen.

Achter het bij het paleis horende Parco Giardino Ducale Estense ligt aan de Via Paolo Ferrari (even buiten de oude stadswallen) het museum Enzo Ferrari, waarbij ook het geboortehuis van Enzo. Voor autoliefhebbers niet te missen is de spectaculaire video en enkele oeroude modellen die hier getoond worden.
Weer binnen de oude stadsring staat aan Corso Canalgrande de barokke San Vincenzo uit de 17e eeuw. De kerk is aan de buitenkant niet opmerkelijk, maar bevat in de grafkapel de tombes van de Este-familie. Ook is er een altaarstuk van Guercino over de heilige Gregorius.

De San Pietro, in de zuidoosthoek van de oude stad, is een renaissancekerk uit de 15e/16e eeuw, waarin mooie schilderijen te zien zijn van Romanino en Ferrara, beelden van Begarelli en een ingelegd koor uit 1543.

Het Palazzo dei Musei is een groots 18e-eeuws gebouw aan Piazzale Sant’Agostino, aan de westelijke rand van het oude Modena. Hierin zijn verschillende verzamelingen gehuisvest. Hiervan behoort de Biblioteca Estense tot de rijkste van Italië met zijn codices uit Italië en daarbuiten. Het beroemdste stuk is de Bibbia Estense, de bijbel van Borso d’Este met prachtige miniaturen uit de 15e eeuw. Het wordt beschouwd als het meest geïllustreerde bijbel ter wereld. Voorts zijn er zeldzame Venetiaanse en Franse wetboeken en kopergravures uit de 14e tot 16e eeuw.

Het Museo Civico archeologico bevat prehistorische en Romeinse vondsten en etnografica uit andere werelddelen.

In de Galleria Estense is een kostbare collectie kunst te zien, Het begint met Etruskische en Romeinse kunst, dan volgt de buste van Francesco I d’Este van G.L. Bernini. Bij de schilderijen vind je eerst de Emiliaanse ‘primitieven’ en vele Italianen uit de 15e en 16e eeuw als Correggio. Verder zijn er werken van Velasquez, El Greco, Tintoretto en Veronese.

Omgeving van Modena

De stad Carpi ligt 20 km ten noorden van Modena. De stad werd vanaf de 15e eeuw welvarend door de fabricage van hoeden, gevlochten van de krullen van berken en populieren.

Het renaissance-uiterlijk van de binnenstad dankt Carpi aan zijn humanistische vorst Alberto III Pio, die de uitwerking opdroeg aan Baldassare Peruzzi. Het stadscentrum is het grote rechthoekige plein, de Piazza dei Martiri. Aan de lange zijde staat het grote Palazzo del Pio. Het is een bakstenen gebouw met torens uit de 14e tot 16e eeuw. De binnenplaats is gebouwd in Bramantestijl (renaissance). Over een monumentale trap komt men in de zalen, waar nu het Museo Civico is gehuisvest. Eveneens is hier een museum over de jodenvervolging in WO II.

Aan de korte kant staat de kathedraal Santa Maria Assunta, waarvan de bouw begon in 1514. De barokgevel werd voltooid in de 18e eeuw.

Santa Maria in Castello of ‘La Sagra’, achter het Castello, is de oude kapel uit de 8e eeuw, verbouwd in romaanse stijl in de 12e eeuw. De Lombardische toren is van 1221. De kerk kreeg bij een verbouwing in 1515 een renaissancegevel. In het romaanse gebouw bevinden zich fresco’s uit de 13e eeuw en een preekstoel uit de 12e eeuw.

5 km noordelijk van Carpi ligt Fossoli. In het hart van het dorp bevond zich in WO II een concentratiekamp voor Italiaanse gevangenen. De bekende joodse schrijver Primo Levi werd vanhier weggevoerd. De in verval geraakte gebouwen zijn nog te zien.

In het dorp Nonàntola, 15 km ten oosten van Modena, stichtten benedictijnen in opdracht van de Longobardische koning Astolfo in de 8e eeuw een klooster. De Abbazia di Nonàntola bezat in de middeleeuwen grote roem en rijkdom en was het cultuurcentrum van de hele streek. Het klooster speelde een belangrijke rol voor de pelgrimsroutes van het noorden naar Rome. De romaanse kerk San Silvestro dateert uit de 12e eeuw; het portaal heeft reliëfs uit de school van Wiligelmo (1121). In het klooster worden kostbare miniaturen en perkamenten bewaard uit de 8e-11e eeuw en relieken uit de 10e-12e eeuw.

Vignola is de ‘hoofdstad van de kersenteelt’. De Rocca is een imposant verdedigingswerk met hoektorens, uit de 14e eeuw, gebouwd op een ouder kasteel. In de kapel bevindt zich een cyclus van laatgotische fresco’s (15e eeuw). Ervoor staat het Palazzo Boncompagni uit de 16e/17e eeuw.

Elke aprilmaand vindt het Festival van de Kersenbloesem plaats. De heuvels en dalen om de stad lijken dan besneeuwd met de bloesem van duizenden kersenbomen. Allegorische optochten gaan door de straten in oude kostuums en er worden speciale markten gehouden.

20 km ten zuiden van Modena ligt Maranello, waar de Ferrari-fabriek staat. Het bijbehorende museum Galleria Ferrari bevat vanzelfsprekend de grootste verzameling Ferrari’s ter wereld.