Wetenschappelijk onderzoek wees uit dat slechts 30% geen gemengd bloed in de aderen heeft. Het is onduidelijk waarom Cubanen tegenover derden zich er zo op voorstaan blank te zijn. Als de ene Cubaan dat tegen de ander zou zeggen maakt hij zich onsterfelijk belachelijk. Zelf geloven de Cubanen niet dat er één onder hen is die zuiver blank is. Naar buitenlanders toe ligt dat dus wat gevoeliger.

Mocht een Cubaan u vertellen dat hij blank is, spreek hem niet tegen of wijs hem niet op uiterlijke kenmerken die het tegendeel nadrukkelijk bewijzen. In elk geval zijn de mestizos van Europees-Afrikaanse afkomst. Onderweg is daar in veel gevallen nog wat Aziatisch en (al dan niet al vermengd) indiaans bloed bijgekomen.

In de vijftiende eeuw, kort nadat de eerste slaven op Cuba aankwamen, is de vermenging begonnen. Kinderen van kolonisten en Afrikaanse slavinnen werden criolos genoemd en waren dan weliswaar minder zwart dan hun moeder, maar werden precies eender behandeld. De Spaanse kolonisten zorgden zelf voor de uitbreiding van het aantal slaven. Op de slavenmarkt was een vrouw die een sterk kind bij zich had dan ook gewilder (en duurder) dan haar alleenstaande lotgenoten.

Met de komst van de Chinezen deed een nieuwe bevolkingsgroep zijn intrede: los chino’s. We schrijven dan inmiddels 1850 en er gaan al stemmen op om de slavernij af te schaffen. De Chinezen kwamen op vrijwillige basis naar Cuba. Ronselaars zagen kans om er 125.000, vooral uit de omgeving van Kanton, met de belofte van gouden bergen naar Cuba te krijgen. Ze werden nauwelijks beter behandeld dan de slaven. Een enkeling had het geluk in het huishouden werk te krijgen, de meesten werkten in de mijnen en bij de aanleg van spoorwegen.

De kinderen van gemengd bloed gingen op in de Cubaanse samenleving, de anderen voegden zich bij de Chinese kolonie die ooit meer dan 100.000 zielen telde. Velen overleefden het Cubaanse avontuur niet. Chinatown in Havana was in het midden van de 20e eeuw de rijkste wijk van de stad. De Chinezen zijn, zoals bekend, een volk dat handel drijft en min of meer solitair leeft. Na de revolutie was duidelijk dat er voor hen geen plaats meer was in de Cubaanse samenleving van gelijkheid en broederschap. Vele duizenden van hen vertrokken dan ook naar de VS en andere continenten.

Discriminatie kent men op Cuba niet, althans niet openlijk. Zelfs de aanduiding van de afkomst wordt al als discriminerend beschouwd. Niemand wordt chino, negro of mulatto genoemd. Toch is dat nog maar van korte duur. Vlak voor de revolutie bijvoorbeeld was er nog sprake van daadwerkelijke rassenscheiding. In Cienfuegos waren er zelfs aparte trottoirs voor blanken en kleurlingen. Maar dat was een uitzondering. Het toont wel aan dat de rassen op Cuba niet altijd vreedzaam naast elkaar leefden.

Na de bestudering van de geschiedenis zal dat ook niemand verbazen. De door de revolutie gepredikte gelijkheid heeft er voor gezorgd dat de vermelding van het ras in alle gevallen verboden is. Men heeft er echter geen verklaring voor dat er slechts weinig Afro-Cubanen een hoge positie in het land bekleden en het is eveneens nog een raadsel waarom er minder dan 25% van de leden van de communistische partij van gemengde afkomst is.