De meest veelzijdige flora en fauna is te vinden in het tropisch regenwoud van de Petén waar op de zich snel herstellende kalkbodem een enorme variatie in planten, struiken en bomen in etagebouw te vinden is. Er zijn wel meer dan honderd boomsoorten waarvan drie het meest karakteristiek zijn. De ceiba met zijn enorme stam is de heilige boom van de Maya’s die zij als boom van de oorsprong van de mensheid beschouwen en die vaak op de plaza van een dorp te vinden is. Deze boom is voor hen ook het symbool van de kosmos, dat de vier hoeken van het universum begrenst. De stam is een soort leidraad voor de mens naar de alledaagse werkelijkheid, terwijl de mens na zijn dood via de takken de hemel bereikt.

De zapote verschaft chicle, de grondstof voor kauwgum en vroeger de grondstof voor de ballen waarmee de Maya’s hun religieuze balspel speelden, en keihard hout waarvan de Maya’s bovendrempels voor hun tempels maakten. Van de kleinere kopalboom wordt het hars gebruikt als offer tijdens de ceremoniën om in contact met de goden te komen. Het hars wordt ‘pom’ genoemd en lijkt op wierook. Deze vaak blauwbeschilderde ballen of koeken worden in speciale wierookvaten gebrand. De Maya’s dreven een levendige handel in pom; hieraan kwam een einde toen de Spanjaarden de kopalboom op grote schaal kapten.

In de tropische regenwouden van de Petén zijn honderden vogelsoorten te vinden waarvan je de luidruchtige bonte ara en de zwart-gele toekan met zijn enorme snavel het meeste ziet. Andere dieren als apen, gordeldieren en neusbeertjes zie je meestal op afstand terwijl roofkatten en slangen vrijwel onzichtbaar zijn. Het Cerro Cahuí reservaat is ingesteld om de grote Petén kalkoen te beschermen; het bevindt zich in het noordoostelijke deel van het meer van Petén-Itzá.

In Alta Verapaz en het Caribische gebied groeien in het regen- en nevelwoud, dat zich op zo’n 2000 m hoogte bevindt, vele soorten orchideeën waarvan de Monja Blanca (witte non) tot nationale bloem uitgeroepen is. Deze wouden kennen ook een enorme variëteit in varens en bromelia’s. In het nevelwoud bevindt zich de prachtige quetzal met zijn lange staart, die Guatemala’s symbool geworden is. Om deze vogel te beschermen is bij Purulha in Baja Verapaz ‘El Biotopo del Quetzal’ (Mario Dary Rivera-reservaat) opgezet. ‘El Biotopo Chocón Ma-chacas’ in het noordelijke centrale deel van de Río Dulce beschermt de manatee (zeekoe), het grootste zoogdier van Guatemala.

Op de vochtige subtropische hellingen in Verapaz en aan de zuidkust groeien koffiebonen, cacaobonen en kardemom. Aan de Pacifische kust waar een soort savanneklimaat heerst, zijn bananenplantages te vinden; er wordt vee gehouden en er wordt suikerriet en katoen verbouwd. Het mangrovegebied aan de Caribische kust kent een geheel eigen fauna met vele reptielen als krokodillen, leguanen en schildpadden. Om met name de zeeschildpadden en de mangrovebossen te beschermen werd het Monterrico Hawaii reservaat in het departement Santa Rosa aan de Pacifische kust ingesteld.

La Ruta Maya

Deze Maya-route is een ambitieus plan om grote natuurgebieden te beschermen en het ‘ecotoerisme’ te bevorderen. Hieronder wordt kleinschalig toerisme verstaan dat de omgeving niet aantast. Vijf Midden-Amerikaanse landen (Mexico, Guatemala, Belize, Honduras en El Salvador) werken samen om deze route te bewerkstelligen. De route is ongeveer 2400 km lang, overschrijdt verschillende grenzen, loopt evenwijdig aan het langste koraalrif van het westelijk halfrond in Belize, volgt over een afstand van ongeveer 250 km de oorspronkelijke Carretera Interamericana en passeert op korte afstand duizenden Maya-ruïnes, evenals 8 internationale vliegvelden. Als je je even buiten de hoofdweg begeeft, kom je in dampende tropische regenwouden terecht. In dit geïsoleerde gebied zijn de gewoonten, architectuur en ambachten behouden gebleven. Dit regionale plan richt zich op milieu georiënteerd toerisme, dat banen en geld verschaft, waardoor het behoud van dit gebied gefinancierd kan worden. Men wil door middel van goede busdiensten zelden bezochte gebieden openleggen. Een kabelbaan of monorail zal aangelegd worden door milieugevoelige gebieden. Men denkt verder aan vervoer met de boot over de rivieren, per muilezel of te voet. Ook probeert men op deze manier het ongecontroleerde kappen van het regenwoud tegen te gaan. Tevens is men bezig met het vormen van grote internationale natuurparken, zoals een groot Maya-park, waarvan delen in Mexico, Guatemala en Belize liggen. De vijf landen hebben nu een officiële organisatie, Mundo Maya, in het leven geroepen om de cultuur en het toerisme in deze regio te stimuleren. Deze organisatie hoopt gefinancierd te worden door de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank. Technische hulp wordt gevraagd aan de Organisatie van Amerikaanse Staten. Zo’n drie miljoen toeristen bezoeken jaarlijks deze regio. Wat de gevolgen hiervan zullen zijn, moeten we afwachten.

Inmiddels zijn er heel veel toeristen die de Maya-route bereizen. Ze starten dan in Yucatán (Mexico) en reizen via Guatemala en Honduras weer naar hun startplaats meestal Cancún.