Aan de voet van de Brownsberg ligt het schiereilandje Ston Island. Op Ston Island worden huisjes verhuurd en kan men per boot een tochtje boeken naar de Afobaka-stuwdam. Maaltijden dient u zelf te verzorgen, maar voor keukengebruik betaalt u gek genoeg apart. Ook een barbecue kan gehuurd worden en mag aan het strandje worden gebruikt. Ston Island bereikt u via de Afobakaweg. Kort na de afslag naar het dorpje Brownsweg volgt u links van de weg het bordje naar Ston Island.

Afobaka

Aan het einde van de Afobakaweg ligt in de Surinamerivier de stuwdam die de aanleg van deze weg noodzakelijk maakte. Het weggedeelte tussen de aluinaardefabriek te Paranam en het plaatsje Afobaka werd aangelegd door de aluminiumgigant Alcoa ten behoeve van de bouw van de dam in de beginjaren zestig van de vorige eeuw. Het oorspronkelijke plaatsje aan de rivier heette Sara, maar werd omgedoopt tot Afobaka.

De afsluitdam is bijna twee kilometer lang en 54 meter breed. Achter de dam is het Van Blommesteinstuwmeer ontstaan. Vanwege het gemiddelde hoogteverschil van 40 meter in de waterstand tussen het meer en de rivier, wordt door de neervallende waterkracht elektrische energie verkregen. De waterdruk uit het stuwmeer zet in de krachtcentrale de raderen van zes turbines aan het draaien. De turbines stellen elk een generator met een vermogen van 30.000 kilowatt in werking. De opgewekte energie wordt door een hoogspanningslijn langs de Afobakaweg, 70 kilometer noordwaarts naar de fabriek in Paranam getransporteerd. Door de weinige neerslag in het gebied en te grote verdamping van het wateroppervlak, bleef de waterafvoer van het stuwmeer beneden verwachting. De teleurstellende energieaanvoer heeft ervoor gezorgd dat de aluminiumsmelter te Paranam nooit optimaal heeft kunnen functioneren. Aan de wand in de hal van de krachtcentrale wordt het proces van energieopwekking door middel van afbeeldingen nog eens uitgelegd. In de vergaderruimte hangen interessante foto’s uit de jaren zestig van de bouw van het project.

Voor een bezoek aan Afobaka bent u aangewezen op eigen vervoer. Bussen uit de stad gaan slechts tot Brownsweg en Brokopondo. De route vanuit de stad is alsmaar rechtdoor via Paranam naar Afobaka of de toeristische omweg via Lelydorp-Onverwacht-Zanderij-Kraka naar Afobaka.

Brokopondomeer

Naast de stuwdam ligt over de brug een uitkijkpost, vanwaar u mooi uitzicht heeft op het Prof. dr. ir. van Blommesteinmeer, zoals het stuwmeer officieel naar zijn ontwerper wordt genoemd. Toen het stuk Surinaams oerwoud met een omvang van 1560 vierkante kilometer in 1964 onder water liep, werden ongeveer 5.000 Saramakaanse binnenlandbewoners gedwongen te verhuizen. Zij werden geëvacueerd naar voor dit doel gebouwde rijtjeshuizen in zogenoemde transmigratiedorpen. Hun geboortegronden (waaronder het 2.000 inwoners tellende dorp Ganse) verdwenen naar de bodem van het meer. Operatie-Gwamba redde duizenden bosdieren van de onvermijdelijke verdrinkingsdood.

Veranderingen in de waterhuishouding van het rivierwater door het ontstaan van het meer leidden tot achteruitgang van de visstand. Alleen de sterkere vissoorten (piranha) konden overleven in het zuurstofarme water met geringe stroming, maar juist de waterhyacint tierde weer welig op het veranderde biologische evenwicht. Zodanig, dat de waterplant de energieproductie negatief beïnvloedde en chemisch moest worden bestreden.

De goede kwaliteit van tropisch hardhout wordt bewezen door de verdronken bomen in het stuwmeer. Na veertig jaar steken de kale toppen van de woudreuzen nog kaarsrecht boven het wateroppervlak uit. Juist de onzichtbare boomstammen vlak onder de waterlijn bemoeilijken het varen over het meer. Scherpe punten kunnen de boot makkelijk ‘boren’. Tochten op het meer per korjaal zijn onder begeleiding van een gids mogelijk. Een hoofddeksel tegen de felle zon is hierbij onontbeerlijk. Neem uw hengel mee, want de vissen bijten goed.

Tukunari-eiland

Naast de stuwdam ligt de rommelige cowboy-nederzetting Afobaka. Hier kan een lijnboot (of een vooruit afgesproken charterboot) worden genomen naar Lebidoti of Tukunari-eiland. Afobaka is een plek voor goudzoekers en houtkappers. Vanaf enkele hooggelegen barretjes kan de nijverheid rond het meer worden aanschouwd. Na twee uur zigzaggen om de uitstekende boomtoppen in het stuwmeer bereikt u Tukunari-eiland, een kleine bult in het water. Het eiland is zo klein dat je er in tien minuten omheen kunt lopen. In de avond komt er een flinke wind opzetten vanuit het meer. Hierdoor is het goed slapen in een traditionele hut, waarvan er een paar op het eilandje staan.Overdag kan er getracht worden om een tukunari, een roofvis, aan de haak te slaan, of kan er gewandeld worden in het Aukaner dorp Lebidoti aan de overkant. De trots van het dorp is de basisschool die 350 leerlingen heeft. In de aangrenzende Bruynzeelwoningen hebben de stadse leerkrachten hun onderdak genomen.  

Tonka- en Paradise-island

Een van de andere stukjes land dat bij de aanleg van het stuwmeer als eiland boven het water is blijven uitsteken is Tonka-eiland. Op Tonka, een initiatief van veldbotanicus Frits van Troon, kunt u in pinahutten of in het logeergebouw overnachten. Oom Frits is een Saramakaner en kent het gebied als geen ander. Op het eiland zijn wandelroutes uitgezet. Ook zwemmen of hengelen is mogelijk. Ook op Paradise-Island op anderhalf uur varen vanaf de Afobakastuwdam kan er aangenaam overnacht worden, in een cabana met uitzicht op het meer. Activiteiten: dorps- en boswandeling, kajakken. Maar soms is juist weinig actie fijn: relaxen bij het zwembad, hengelen, eten en drinken.  

Brokopondo en Brownsweg

Ongeveer acht kilometer ten noorden van het stuwmeer ligt Brokopondo, het bestuurscentrum van het gelijknamige district. Net als de verder gelegen plaatsjes Brownsweg en Klaaskreek is Brokopondo een transmigratiedorp. Duizenden bosbewoners vonden noodgedwongen in de nieuwbouwwijken een onderkomen, toen hun woonplaatsen in de jaren zestig van de vorige eeuw in een stuwmeer veranderden. Brokopondo is zelfs gesticht op de plaats die men oorspronkelijk voor de stuwdam had gepland.

Veel transmigranten vonden werk bij de aanleg van de dam, wat de gedwongen verhuizing rechtvaardigde. Toen het project in 1965 gereed was, viel de werkgelegenheid weg. Veel jongeren uit het gebied trokken naar Paramaribo om daar hun geluk te beproeven. De achterblijvers moesten zich behelpen met de opbrengst van hun kostgronden. Van de stuwdam hebben de bewoners weinig voordeel. De opgewekte energie komt hun niet ten goede. Zij moeten het doen met haperende dieselmotoren, die alleen in de avonduren de dorpen van stroom voorzien. Tijdens de binnenlandse oorlog die in 1986 begon, trokken nog meer bewoners naar de stad.

De planmatig aangelegde rijtjeshuizen met daken van golfplaat hebben weinig gemeen met de opzet van de oorspronkelijke Surinaamse marrondorpen. De kunstmatige straatjes kregen namen als Nieuw-Ganse, Makambi en Wakibasu, naar de oorspronkelijk dorpen in het stuwmeer. In Brokopondo is een aardig strandje dat het plaatsje tot een leuke zwemstop maakt.  

Bereikbaarheid: Brownsweg is ongeveer honderd kilometer verwijderd van Paramaribo. Op de Afobakaweg volgt u bij Berg en Dal de afslag rechts naar het Brownsberg natuurpark. Aan de voet van de berg ligt Brownsweg. Voor Brokopondo blijft u de Afobakaweg voorbij Berg en Dal volgen tot u links een wegwijzer ziet. Bussen en trucks naar de transmigratiedorpen verzamelen zich dagelijks in de Saramaccastraat in Paramaribo.

Victoria

Van Brokopondo loopt een binnenweg naar het voormalige oliepalmbedrijf Victoria, gelegen ten noorden van het districtsplaatsje. Na de voltooiing van de werkzaamheden aan de stuwdam en het Van Blommesteinmeer werd in 1969 plantage Victoria opgericht. Proefnemingen hadden aangetoond dat uit de zaden van de tropische oliepalm hoogwaardige spijsolie kon worden verkregen. De oliepalmonderneming zou aan ten minste 1000 transmigrante gezinnen een nieuw bestaan bieden. Op de plantage werd een wegennet aangelegd. Er kwamen kantoren, een stafdorp, een arbeidersdorp en drinkwater- en elektriciteitsvoorzieningen. Een aantal jaren draaide de oliefabriek op volle toeren, totdat de hardnekkige spearrotziekte de aanplant aantastte. Victoria trachtte nog een tijd het hoofd boven water te houden. Tot tijdens de binnenlandse oorlog een groot deel van het stafpersoneel naar Paramaribo vertrok.

Berg en Dal

Op de splitsing tussen Brokopondo (rechtdoor) en het natuurpark Brownsberg (rechtsaf) ligt aan de Surinamerivier de voormalige zendingspost Berg en Dal. ‘Bergi’ behoorde tot de oudste suikerplantages van Suriname. De grondlegger van de volksplanting, de Engelsman Francis Willoughby, installeerde hier een windsuikermolen. Toen Abraham Crijnssen in 1667 de kolonie binnenviel, werd ‘Bergi’ door de Engelsen verwoest. Aan het eind van de negentiende eeuw richtte de firma Kersten & Co. er een zendings- en handelspost op. Alleen het schitterende uitzicht op de 85 meter hoge Blauwe Berg herinnert nog aan een grijs verleden. In de geschiedenis wordt de heuvel ook Param Hill genoemd, naar baron Willoughby van Parham.

Waar vroeger een aantal houten huizen en een overwoekerde kerk stonden, heeft firma Kersten een activiteitencentrum gebouwd. De activiteiten beslaan een kabelbaan tussen de boomtoppen en kajakken in de rivier. Of wandelen onder begeleiding van een gids naar de historische begraafplaats op de top van de heuvel. Aan de andere kant van de heuvel liggen tussen de bomen gerieflijke logeerhuisjes. Maaltijden in het restaurant zijn inbegrepen in de overnachtingsprijs.

Nieuw Kofikamp

Midden in de Grossavanne, de voormalige velden van goudbedrijven met welklinkende namen als White Water Mines, Guiana Gold Placer en Maatschappij Gros, ligt het dorp Nieuw Kofikamp, genoemd naar de slavenleider Tata Koffie. De bewoners van Nieuw Kofikamp hebben enige jaren geleden de goudwinning weer ter hand genomen. De plaatselijke goudzoekers worden echter in hun bewegingsvrijheid beperkt door de aanwezigheid van de Canadese onderneming Golden Star. Tegenstrijdige belangen van de dorpelingen enerzijds en het goudwinbedrijf anderzijds hebben tot menig conflict geleid. Westwaarts van Nieuw Kofikamp moeten ergens in de savanne de resten liggen van een verstilde baggermolen uit de gloriedagen van de goudzoekerij. Misschien vindt u een bereidwillige Kofikamper die u de overwoekerde molen wilt laten zien.

Bakaa Boto en Danta Bai

De weg langs Brownsweg gaat verder zuidelijk, evenwijdig aan het stuwmeer, naar Pokigron, de laatste nederzetting die over de weg kan worden aangedaan. Aan een uitloper van het stuwmeer, vlak voor Pokigron, liggen verscholen in het bos de toeristenoorden Bakaa Boto en Danta Bai. Deze logeerplekken, omringd door tropisch regenwoud, worden van de hoofdweg gescheiden door een lange verbindingsweg. Bakaa Boto ligt aan een mooie stroomversnelling en in het oerwoud kan onder begeleiding gewandeld worden. Traditionele dorpen bevinden zich op korte vaarafstand, zoals Duwata, Beikyokonde en Pikin Pada. Ook is het mogelijk voor vis- of zwemplezier te varen naar Apresina sula, of naar het stuwmeer.

Verder dan Pokigron kunt u met de auto of per openbaar vervoer niet komen. Vanaf de aanlegplaats Atyoni, bij Pokigron, kunt u per korjaal verder reizen naar het Boven-Surinamegebied. De bovenloop van de Surinamerivier leidt langs Saramakaner dorpen en prachtige sula’s (stroomversnellingen). Ter hoogte van de indrukwekkende Tapawatraval stroomt de rivier over in de Gran Rio en de Pikin Rio.