Deze plaats ligt op 2450 m hoogte te midden van bergen die wel 3500 m hoog zijn. Op de hooggelegen gronden worden schapen gehouden, maar er is ook goede weidegrond. Vanwege de hoge ligging zijn de nachten en ochtenden er koud, maar in de vroege middag brengt de zon de nodige warmte. Men spreekt hier Mam en Spaans. Cuchumatán betekent ‘plaats van de papegaaienjagers’ of misschien ‘gedwongen samen zijn’.

De inwoners van Todos Santos leven nog heel traditioneel; ze gebruiken de Tzolkin (kalender van 260 dagen) en houden rituelen bij afgodsbeelden in de omgeving van het dorp. Het behoud van de traditie heeft te maken met de geïsoleerde ligging, hoewel er nu een weg aangelegd is en er een bus rijdt, zodat er toch contact is met de moderne wereld. De mannen, maar tegenwoordig ook wel de vrouwen, reizen naar toeristische plaatsen om hun weefwerk te verkopen. De mannen verrichten seizoenarbeid op de plantages aan de kust.

De man blijft echter zijn traditionele kleding dragen, die bestaat uit een geweven katoenen hemd met een grote, rode, geborduurde, slappe kraag en een broek van rood met wit gestreepte stof met een korte, zwarte wollen overbroek, die met 4 of 6 witte knoopjes aan de voorkant sluit. Eroverheen kan een zwarte ‘capixayo’, een korte mantel, gedragen worden. Om het hoofd wordt meestal een foulard gebonden, waarop een ronde strooien hoed gedragen wordt met een oranje lederen band om de bol, waaromheen een blauwe veter gewonden wordt. Vroeger waren de broeken van de mannen helemaal geborduurd. De ceintuur, kraag en de tzut hebben dit borduurwerk nog wel. De schoudertassen worden door de mannen zelf gemaakt. Ze dragen sandalen van stevig leer met een hiel vanwege het ruwe terrein.

De markt op zaterdag vindt plaats in een gebouw dat aan twee kanten open is en waarin kleine stalletjes zijn met onder andere textiel en etenswaren. Buiten worden groenten, fruit en vlees verkocht. Behalve het handelen gaat het hier ook om de sociale contacten, want de meeste bezoekers van de markt leven geïsoleerd in gehuchten. Hoewel er nu meer vervoer is, lopen toch nog veel handelaars met hun waren op hun rug van hun dorp naar de markt in Todos Santos.

Het meest opvallend zijn de mannen uit San Juan Atitán, die gekleed zijn in rode hemden met slappe, geborduurde kragen, korte witte broeken, rode doeken om het hoofd en hoeden met een fraai lint. Deze mannen zijn net als die van Todos Santos groot en knap om te zien, zij gedragen zich waardig en zijn makkelijk in de omgang, heel anders dan de nederigheid van de Indiaanse mannen in andere gebieden.

Ten zuiden van het dorp, langs de bergkam, ligt Tecumanchún, een precolumbiaans ceremonieel centrum met grafheuvels, waar rituelen plaatsvinden. Je kunt hier in een uur naartoe wandelen. Een andere leuke wandeling is via een smal pad bergopwaarts naar Las Letras; deze duurt anderhalf uur.

Het is leuk om Todos Santos te bezoeken tijdens de jaarlijkse fiesta, die begint op 31 oktober en duurt tot 5 november. Heel bijzonder zijn de paardenrennen op 1 november, Allerheiligen, waarbij ruiters te paard een vast parcours door de buitenwijken van het dorp volgen. Het gaat erom zo lang mogelijk te paard te blijven terwijl er na iedere ronde een glaasje alcohol gedronken wordt. Als een ruiter niet meer zijn paard kan bestijgen, brengt zijn vrouw hem naar huis waar hij zijn roes uitslaapt. Er kunnen helaas gewonden en zelfs doden vallen bij dit festijn. Tevens wordt de Baile de la Conquista opgevoerd.

In Todos Santos is een bijzondere talenschool gevestigd: Hispano Maya, 977642098, www.hispanomaya.org. Hier kun je Spaans en eventueel Mam leren waarbij je onderwezen wordt door een inwoner van Todos Santos. Je overnacht bij een inheemse familie. Er worden veel activiteiten georganiseerd zoals lezingen en films over de politieke en sociale situatie van dit gebied. Ook worden er wandelingen in de omgeving georganiseerd. Hoewel de omstandigheden enigszins primitief zijn, is het een unieke kans om opgenomen te worden in een inheemse gemeenschap. De kosten bedragen $130 per week voor taalonderwijs, een kamer en maaltijden. Op deze manier profiteren inheemse families direct van het toegenomen toerisme. Een tweede talenschool is Nuevo Amanecer.

Je kunt ook Museo Balam bezoeken, die tegenover de talenschool ligt.Eigenaresse Susanna laat je diverse Maya-voorwerpen zoals kleding en maskers zien. De entree is Q5.

Een tweetal wandelingen kun je zelf maken. De eerste wandeling duurt een uurtje en gaat naar Las Ruïnas, een Maya-heiligdom net buiten het dorp richting Casa Familiar. De tweede duurt anderhalf uur en voert steil omhoog langs een grillig paadje naar Las Letras. Daar heb je een prachtig uitzicht op het dorp en de omgeving. Een bezoek aan Todos Santos is zeer de moeite waard!