Baracoa is een stad die sommigen in hun hart sluiten en er alles over willen weten (er zijn honderden verhalen, legenden en mythen, sommigen noemen het de meest leugenachtige stad ter wereld). Anderen vinden het een stad die bij een rondreis over Cuba aangedaan dient te worden omdat het nu eenmaal de oudste nederzetting van het land is, maar waarmee dan ook de redenen voor een bezoek dan zijn uitgeput.

Hoe dan ook, Baracoa was tevens de eerste hoofdstad van Cuba, hoewel dat slechts van 1512 tot 1515 heeft geduurd, toen de regeringszetel naar Santiago de Cuba werd verplaatst. Lange tijd is beweerd, en de inwoners van Baracoa beweren het nog steeds, dat Columbus in 1512 hier voor het eerst voet op Cubaanse bodem zette.

Hoewel de beschrijving uit het logboek van Columbus op Baracoa betrekking zou kunnen hebben (kijkt u maar naar de platte berg in het westen: El Yunque), wordt algemeen aangenomen dat hij landde op de Playa Bariay, nabij Gibara in de provincie Holguín.

Om een goede indruk te krijgen van de stad door de eeuwen heen, loont het de moeite om een bezoek te brengen aan het lokale museum, ondergebracht in een van de vroegere verdedigingswerken van Baracoa, Fuerte Matachín, gebouwd tussen 1739 en 1742. Na een wandeling over de Malecón, waar men een mooi beeld heeft van het spel van de golven met de kustlijn, en een bezoek aan het centrale plein, het Parque Central of Plaza Independencia of Plaza Cacique Hatuey, waar een borstbeeld is opgesteld van Cuba’s beroemdste indiaan en tevens eerste revolutionair, de indianen-hoofdman Hatuey, is het enkel de kerk die nog uitnodigt voor een bezoek.

De stad heeft beslist de oudste kerk op Cuba (er even van uitgaande dat het bouwwerk dat de indianen in 1510 voor de Maagd der Barmhartigheid oprichtten nabij het tegenwoordige Las Tunas, niet tot de kerken gerekend mag worden). De kerk, de Iglesia Nuestra Señora de la Asunción, gebouwd in 1512, is een bezoek nauwelijks waard, ware het niet dat zich hier het Cruz de la Parra bevindt, het omstreden kruis waarvan men beweert dat het door Columbus is meegebracht. Er waren nogal wat twijfels over dat verhaal.

Wetenschappelijk onderzoek moest eraan te pas komen om het waarheidsgehalte ervan te bewijzen, dan wel te ontzenuwen. Het verhaal bleek niet waar te zijn. Geleerden ontdekten dat de houtsoort in de omgeving van Baracoa thuishoort. Voorstanders van de theorie lieten toen een contra-expertise uitvoeren waaruit bleek dat het kruis omstreeks 1450 gemaakt moest zijn. In die periode waren er nog maar nét indianen in dit gebied en die maakten zeker geen kruisen!

Het verhaal blijft een beetje open, maar het is interessant genoeg om het kruis van nabij te aanschouwen. De kerk in zijn huidige vorm dateert van begin negentiende eeuw, nadat het in 1652 door piraten was vernield.

Baracoa heeft twee blikvangers: het hotel La Rusa, ooit opgezet door een Russische dame die haar hart aan Cuba verpandde en het hotel Castillo. Wandelend over de Malecón is La Rusa niet te missen, het staat aan het einde van de boulevard en is geschilderd in een twijfelachtige hardgele kleur. Achter het centrale plein bevindt zich op een heuvel een ander hotel, hotel Castillo, een voormalig Spaans fort, daterend uit de 18e eeuw.

Ten slotte heeft Baracoa nóg een vermeldenswaardig feit. Vanaf het vliegveld vertrekt dagelijks een vliegtuig voor de kortste vlucht ter wereld. Na 8 minuten landt u op het vliegveld van Maisí, het meest oostelijke plaatsje op Cuba. Vanuit Baracoa kunt u, vooropgesteld dat u over een auto met vierwielaandrijving beschikt, een uitstapje maken naar het meest afgelegen gebied van Cuba dat enigszins in cultuur gebracht is. Het dorp Maisí is de meest oostelijke plaats van Cuba met een schitterende omgeving. Hengelsportliefhebbers kunnen hier de tijd van hun leven doorbrengen, natuurgenieters verkennen met dorpsbewoners als gids, de heuvels in de omgeving.