De Petropavlovskaja krepost (Petrus en Paulus-vesting) is het oudste deel van de stad. In de centrale kathedraal liggen alle tsaren vanaf Pjotr I begraven op één na. In 1997 zijn ook de resten van Nikolaj II met zijn hele familie in een aparte ruimte bijgezet. De spits van de kerktoren is al eeuwenlang de limiet voor hoogbouw in de stad. Niets in het centrum mag hoger zijn dan deze punt op 122 meter hoogte. Tegenover de kerk staat het gebouw van de munt. Hier werd de goudvoorraad bewaard en de munten geslagen. In de ringmuren van de vesting is in de tsaristische tijd een gevangenis geweest voor politieke gevangenen. Zo kun je er de cellen zien van Trotski, de broer van Lenin, Dostojevski en Gorki. Verder zijn bezienswaardig de gebouwen aan de rivierkant zoals het Ingenieurshuis en het Commandantenhuis waarin politieke processen werden gevoerd, zoals tegen de Dekabristen in 1826. Nu is er het Stadsmuseum gevestigd. Er is vrij toegang tot het terrein, voor kerk en musea moet u apart betalen, alsmede voor het uitzicht vanaf de muren over het water. Vanaf het Narysjkin bolwerk wordt elke dag om 12.00 uur een kanonschot gegeven. Tegen de muren van het fort staan (!) bij zonnig weer de Petersburgers te zonnebaden. Staand zonnen geeft namelijk betere bruining, vinden de Russen.

Lenin-museum

Bij de oostelijke uitgang van het fort door het park lopend kom je bij het vroegere Leninmuseum, nu het Museum van de politieke geschiedenis van Rusland. De vroegre Lenin-functie is nog goed te zien aan de fraaie Lenin in glas-in-lood in de centrale hal. Het museum is gevestigd in het woonhuis van een maitresse van de jeugdige tsaar Nikolaj II, de ballerina Matilda Ksjesinskaja. Lenin had hier in 1917 voor korte tijd zijn kantoor en domicilie. Zijn studeerkamer is in ere hersteld. Vanaf het balkon hield hij vaak toespraken, maar over de verstaanbaarheid daarvan in het straatrumoer met de trammetjes op de achtergrond mag twijfel bestaan. De geschiedenis van de 20e eeuw in Rusland wordt uitgebreid behandeld aan de hand van documenten, foto’s, video’s, uniformen en andere voorwerpen.

Moskee

Vlak achter dit museum staat een grote moskee, duidelijk als zodanig herkenbaar aan de felblauw geglazuurde koepel. De moskee werd gebouwd in de eerste jaren van de 20e eeuw nadat het tsaristische Rusland de islamitische gebieden in Centraal-Azië had veroverd. Het ontwerp is gelijk aan het mausoleum van Timur de Lamme in Samarkand. De moskee heeft zijn religieuze functie terug.

Tsaar Peter-huisje

Langs de Neva lopend staat in een kleine tuin het Tsaar Peter-huisje. Het is een houten blokhut, die Pjotr bewoonde tijdens de eerste maanden van de bouw van het fort.

Avrora

In de hoek van Neva en zijmonding Nevka ligt het slagschip Avrora afgemeerd. Het schip heeft dienst gedaan in de oorlog tussen Rusland en Japan van 1904-1905, maar is de geschiedenisboeken ingegaan omdat een schot vanaf het voorste kanon op 6 november 1917 het sein gaf voor de glorierijke bestorming van het Winterpaleis en de daaropvolgende machtsovername van Lenin en zijn makkers. Tijdens WO II was het schip afgezonken om beschadiging door Duits geschut te voorkomen.

Finland-station

Doorgewinterde communisten of anderszins historisch geïnteresseerden kunnen even doorlopen over de brug naar het Finljandski voksal. Op dit Finland-station kwam Lenin in april 1917 aan vanuit ballingschap in Zwitserland. Hij was daartoe in staat gesteld door de Duitsers, die wel een beetje onrust bij hun vijand in WO I konden gebruiken. Op een tank staande hield hij hier zijn eerste redevoering, zoals vereeuwigd in het beeld op het plein naar de Neva toe. Het was dus in Sovjettijden een heilige plek, maar dat Lenin enkele maanden later van ditzelfde station naar Finland moest vluchten toen het niet zo goed ging met zijn partij werd er niet bij verteld. De locomotief die de trein het laatste stuk trok staat nog als museumstuk bij perron 10.