Een ander opmerkelijk gebouw is het geboortehuis van de beroemde dichter Borislav Stankovic (1876-1927), dat nu ook als museum dienstdoet. In het stadspark staat een standbeeld ter ere van de schrijver. Zijn bekendste werken zijn het drama “Koštana” en de novelle Necista krv (onzuiver bloed). Stankovic is misschien wel de belangrijkste late Servische realist, die poëtische en narratieve structuren op een ingewikkelde manier met elkaar verbond.

Vanaf het stadspark en Trg Republike leidt de Ulica 5. Kongresa in noordoostelijke richting naar de Osmaanse hamam, die helaas voor publiek gesloten is. Hier begint ook de kleurrijke Roma-wijk van de stad en meteen is te zien waar deze bevolkingsgroep het meest trots op is. Het standbeeld van de legendarische trompetspeler Bakija Bakic staat voor alle grootheden die Vranje – en dan vooral de Roma – op het gebied van de brassmuziek heeft voortgebracht. De traditie is nog volop in ontwikkeling, want nog steeds scoren trompetspelers uit Vranje, zoals Ekrem Sajdic, Nenad Mladenovic en Ekrem Mamutovic hoge ogen op het Guca festival. Maar – eerlijk is eerlijk – de beroemste trompetist van allen Boban Markovic komt uit het dorp dertig kilometer verderop: Vladicin Han.

Even stroomopwaarts overspant de Beli most de beek. Net als zijn oneindig veel grotere broer in het Bosnische Mostar, is de witte brug iets te goed gerestaureerd en ziet er daardoor gloednieuw uit, uit de inscriptie blijkt dat deze in 1844 is gebouwd. Aan de brug is een legende verbonden over een moslimmeisje en een Servisch-orthodoxe jongen die op elkaar verliefd raakten. De vader van het meisje was zo boos over deze verboden liefde, dat hij op het paar schoot op het moment dat ze hand in hand de brug overstaken. De kogel doodde uiteindelijk alleen de bloedeigen dochter van de schutter. Vanwege de legende spreekt men ook wel over de most ljubavi, oftewel de brug der geliefden.

Ongeveer zeven kilometer buiten de stad, vlakbij hotel Pržar ligt de Markova kula. Het uitzicht over Vranje en verder vanaf dit vijftiende-eeuwse fort is magnifiek. Het terrein bij hotel Pržar, iets lager op de heuvel is een populaire picknickplaats – ook al vanwege het uitzicht.

Jaarlijks in de zomer vindt in Vranje het Balkan Streets Festival plaats. Tijdens dit festival treden lokale bands en bekendere bands uit de underground scene van Servië en de buurlanden op. Bovendien staan er elk jaar een paar bands uit Nederland en andere Europese landen. Omdat het festival gericht is op integratie van jongeren met verschillende etnische achtergronden, zijn er ook workshops voor jonge muzikanten en is er een markt waar jongerenorganisaties uit de regio zich presenteren. Kijk voor meer informatie op www.balkanstreetsfestival.org.

Ten zuiden van Vranje

Vanuit Vranje loopt de hoofdweg door richting Macedonië. U komt hier door een prachtig heuvelgebied met een etnisch gemengde bevolking. Het ene dorp is Servisch, het andere Albanees en in weer een derde dorp wonen voornamelijk Roma. Ten tijde en vlak na het Kosovo-conflict hebben zich hier wat ongeregeldheden voorgedaan, maar het is nu al sinds 2007 vreedzaam. Het is een interessant gebied om eens op verkenningstocht uit te gaan, met name als u van de gebaande paden (lees: de snelweg) afwijkt en een bezoek brengt aan een paar bergdorpen. Bedenk wel dat niet alle wegen even goed begaanbaar zijn.

Bujanovac is een wat grotere plaats ten zuiden van Vranje. De stad is etnisch precies in balans: één derde Serven, één derde Albanezen en één derde Roma. Misschien is het wel daarom dat de internationale gemeenschap grote belangstelling had voor deze plaats en allerlei projecten ondersteunen. Dat heeft overigens niet veel geholpen, want de plaats ziet er nog vrij armoedig uit. In Bujanovac kunt u ook rechtsaf slaan richting Kosovo. De eerste plaats die u dan tegenkomt is Gjilan (in het Albanees) of Gnjilane (in het Servisch). Bedenk wel dat voor Kosovo de meeste Nederlandse autoverzekeringen niet geldig zijn en u bij de grens voor vijftig euro een aparte verzekering dient te kopen. Nog iets verder naar het zuiden ligt Preševo, waar de overgrote meerderheid van de bevolking uit Albanezen bestaat.

Slaat u voor Bujanovac linksaf, richting de dorpen Davidovac en Ristovac, dan komt u uit op de weg naar het klooster Prohor Pwinski. Daar vond op 2 augustus 1944 de eerste bijeenkomst van de ASNOM, de anti-fascistische beweging voor de nationale bevrijding van Macedonië, plaats. Op een paar kilometer van het klooster is een alternatieve grensovergang naar Macedonë, die vroeger vaak bij grote zomerdrukte als sluiproute werd gebruikt. Sinds de reconstructie en capaciteitsuitbreiding van de grenspost op de hoofdweg is dit echter niet meer nodig.

Vlasinskomeer

Dertig kilometer ten noorden van Vranje ligt Vladicin Han, de geboorteplaats van Boban Markovic. Op de plek waar de hoofdweg die plaats passeert, gaat ook een weg naar rechts (vanuit Vranje gezien), die na dertig kilometer via Surdulica uitkomt bij Vlasinsko jezero. Dit meer is een heerlijk toevluchtsoord voor warme dagen. Er zijn verschillende stranden, twee campings, een hotel en een paar restaurants. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met of langsgaan bij het toeristenburo van Surdulica, Ul. 5. Septembra 27, www.tosurdulica.org.