Koning João gaf in 1717 aan de Duitse bouwmeester Friedrich Ludwig (Ludovice) opdracht om een klooster annex paleis te bouwen dat niet onder zou doen voor het Franse Versailles of het Spaanse El Escoreal. Het klooster was een dankbetuiging aan de Heer voor het feit dat de koning (eindelijk) een zoon had gekregen.

Gedurende de 18 jaar dat de bouw duurde zijn kosten noch moeite gespaard. In totaal werden meer dan 50.000 arbeiders (vaak onder dwang) ingezet. Op een oppervlakte van ruim 40.000 m2 verrees een complex dat wat omvang en inrichting betreft elke voorstelling te boven gaat.

Alle in die tijd belangrijke kunstenaars uit Europa werden uitgenodigd naar Mafra te komen om hun steentje bij te dragen aan de glorie van het Portugese koningshuis. Dat beschikte plotseling weer over geld na goudvondsten in Brazilië.

Ook het benodigde materiaal werd van ver gehaald: de in totaal 114 klokken in beide torens van de basiliek zijn in Holland gegoten en de meeste religieuze beelden en decoratiestukken komen uit Frankrijk en Italië. Het geheel werd omgeven door een enorm landgoed; nu is dit een beschermd natuurgebied, het Tapada Nacional de Mafra.

Ondanks al die inspanningen is men er niet in geslaagd iets te creëren met de allure van het Franse of Spaanse voorbeeld. Wellicht is dat ook de reden dat João V en ook latere koningen niet of nauwelijks van het paleis gebruik hebben gemaakt. Ook het klooster is al vrij snel na voltooiing weer opgeheven.

Door de aanwezigheid van zoveel binnen- als buitenlandse kunstenaars nam de koning de gelegenheid te baat om een school voor beeldhouwers te stichten. Hieruit is later een stroming ontstaan die in de Portugese kunsthistorie bekend staat als de ‘Mafra-school’.

Een rondleiding door het immense gebouw voert u dan ook niet alleen door weelderig gestoffeerde en gemeubileerde woon- en slaapvertrekken, een bibliotheek met ruim 30.000 kostbare boeken, een hospitaal en apotheek, maar ook door werkplaatsen, studio’s en ateliers.

In de barokke basiliek is op ruime schaal marmer toegepast. Naast de pilasters en de vele kapellen is ook de prachtig bewerkte koepel boven het altaar volledig van marmer.

Torres Vedras

Torres Vedras ligt vanuit Mafra via de autostrada 33 km naar het noorden in een glooiend landschap met windmolens, olijfbomen en wijngaarden. Een typisch wijn- en landbouwstadje met een belangrijke centrumfunctie. De meeste Portugezen kennen Torres Vedras vooral van het carnaval en de kuuroorden.

De stad heeft een heel oude geschiedenis die teruggaat tot ver voor onze jaartelling – omvangrijke neolithische opgravingen in de directe omgeving leveren daarvan het bewijs. Bezienswaardig zijn de 12e-eeuwse Romaanse Igreja Santa Maria do Castelo, het fort van São Vicente en het kasteel van de stad dat 12e- tot 15e-eeuws is.

Ábidos

Nóg verder naar het noorden ligt het tot beschermd stadsgezicht verklaarde Ábidos. Het stadje wordt omringd door verdedigingswerken en het kleine centrum met zijn smalle, steile staatjes en fleurige balkons is prachtig geconserveerd. Het heeft lieflijke binnenplaatsjes en doorkijkjes, en het wit van de huizen doet pijn aan je ogen.

Ábidos ligt aan de voet van een van de best bewaard gebleven kastelen van Portugal. Het fort dateert oorspronkelijk uit de 12e eeuw; in de 16e eeuw is binnen de muren in manuelstijl een koninklijk paleis gebouwd. Daarin is nu de niet altijd even makkelijk per auto bereikbare Pousada do Castelo ondergebracht.

Ábidos telt een aantal bezienswaardige kerken, waaronder de Igreja Misericórdia (15e tot 18e eeuw), de renaissancistische Igreja de Santa Maria en de gotische kapel van São Martinho.

Caldas da Raínha

Dat ‘omgeving van Lissabon’ een rekbaar begrip is, blijkt wel als ik u adviseer om ook Caldas da Raínha in uw route op te nemen. Onderweg kunt u eventueel afslaan naar de kust waar de Lagôa de Ábidos zich uitstrekt – een lagune die veel mogelijkheden biedt voor watersporters.

Caldas de Raínha is een van Portugals meest bekende kuuroorden en vrijwel de enige plaats waar de baden permanent geopend zijn. Het verhaal wil dat koningin Leonor, de gemalin van koning João II, in 1484 tijdens een reis van Ábidos naar Batalha vrouwen zag baden in water waaraan een geneeskrachtige werking werd toegeschreven.

De koningin liet daarop een speciaal hospitaal bouwen voor de armen uit andere streken van het land zodat ze naar Caldas da Raínha (lett.: ‘hete bronnen van de koningin’) konden komen om te genezen. Het Hospital da Raínha Dona Leonor dat in de 15e eeuw werd gesticht en in de 18e eeuw ingrijpend verbouwd, staat er nog steeds.

De moeite waard om te gaan bekijken is ook de Igreja Nossa Senhora do Populo, opgetrokken in een vroege manuelstijl (15de eeuw). De sociaal voelende koningin stichtte eveneens deze ‘kerk voor het volk’. Zowel ziekenhuis als kerk betaalde ze uit eigen zak door de verkoop van kroonjuwelen.