Het complex maakt deel uit van de algehele reconstructie van het gebied van het Manegeplein na 1991. Op initiatief van burgemeester Loezjkov werd de asfaltvlakte van het plein, waar in de Sovjettijd de weinige auto’s met grote snelheid dwars overheen konden scheuren, afgesloten voor verkeer. In plaats ervan werd een ondergronds winkelcentrum gebouwd, dat luisterrijk werd versierd door Loezjkovs favoriete beeldhouwer Tsereteli. U vindt er luxueuze winkels en op de onderste laag een aantal restaurants. De oude naam Ochotni Riad (Jagerspad) werd in ere hersteld en ook aan het winkelcentrum gegeven. In 1995 werd bij de 50-jarige herdenking van de overwinning op nazi-Duitsland voor de achterkant van het Historisch Museum een ruiterbeeld geplaatst van de zegevierende maarschalk Zjoekov. Tegenwoordig kun je daar op de foto met allerlei look-alikes van historische figuren als Nikolaj II, Lenin, Stalin en Brezjnev, die poseren om een roebeltje bij te verdienen. Aan de noordelijke kant van Manezjnaja Plosjtsjad staat een nieuwe versie van het immense hotel Moskva. Het origineel, dat in 1935 werd geopend, was ontworpen door de bekende architect Aleksej Sjtsjoesjev, maar had twee heel verschillende gevels. Het verhaal wil dat Stalin beide aan hem voorgelegde ontwerpen van de architect parafeerde en dat men niet durfde vertellen dat hij eigenlijk een keuze moest maken. Daarop werden de twee gevels maar ieder in een aparte stijl opgetrokken, een in Stalinistische stijl met grote ramen en een rijk versierde gevel en een strakkere constructivistische versie met kleine ramen aan de andere kant. Bij de herbouw na 2007, die nodig was om aan allerlei moderne eisen in het hotelwezen te voldoen, zijn deze opmerkelijke stijlverschillen gehandhaafd.

Rechts voor het hotel bevindt zich in een klein paviljoen de toegang tot het Archeologisch Museum. Het is bij toeval ontstaan, toen men bij de renovatie van het gebied opgravingen deed en men op 7 meter diepte op de oude Voskresenski-brug over de Neglinnaja stuitte. Nu zijn er ondergronds veel voorwerpen uit de 16e tot 18e eeuw te zien, zoals munten en kleding. Aan de overzijde van de straat Ochotni Riad verrijst het monumentale Dom Sojoezov, Huis der Vakbonden. Van origine was dit een herenclub voor de adel, gebouwd rond 1785 in neoclassicistische stijl met de kenmerkende zuilen in de voorgevel. Het middelpunt van dit gebouw is de majestueuze zaal met witmarmeren zuilen, waarin zich talloze historische taferelen hebben afgespeeld. Na de adellijke bals van de 19e eeuw vonden hier een eeuw later politieke congressen plaats. Lenin lag hier opgebaard en na hem vele andere Sovjetleiders. De politieke processen van de jaren dertig tijdens de grote zuiveringen werden hier ook gehouden, soms bijgewoond door de aanstichter van deze gelegaliseerde moorden, Stalin. Links naast het Dom Sojoezov staat het vroegere kantoor van het economische planbureau Gosplan. Hier werden de doelstellingen voor de Vijfjarenplannen opgesteld.

Bolsjoj theater

Achter hotel Moskva ligt Teatralnaja Plosjtsjad (Theaterplein). In het plantsoen staat nog steeds een monumentaal standbeeld van Karl Marx, die de Sovjet-ideologen als grondlegger van hun systeem beschouwden. Het bekendste gebouw is het Bolsjoj theater (Grote theater), waar in 1825 de eerste voorstellingen werden opgevoerd. Het huidige gebouw met zijn klassieke zuilengevel dateert van 1853. Na een omvangrijke jarenlange renovatie opende het Bolsjoj in najaar 2011 weer zijn deuren voor opera en ballet. Kaarten voor de 2000 stoelen worden in de handel (ook via reisbureaus) tegen hoge prijzen aangeboden, maar vlak voor het begin van de voorstelling zakken de prijzen op straat flink. Ook bij de ticketloketten op het theaterplein zijn soms nog overgebleven kaartjes te koop. Overigens ligt net als in Nederland het theaterseizoen in de zomer stil…

Rechts van het Bolsjoj ligt het kleine broertje Maly theater, dat sinds 1824 toneelvoorstellingen voorschotelt. Tussen de twee theaters is de neogotische gevel te zien van het tweede grote warenhuis van Moskou, de TsOEM. Aan de overkant van de straat staat het hotel Metropol, dat een fraaie Art-Nouveaufaçade bezit uit het einde van de 19e eeuw met tegels en beeldhouwwerk.

Loebjanka

Verderop langs Teatralni projezd buigt de oorspronkelijke loop van de Neglinnaja naar het noorden, waar de straat nog steeds die naam draagt. De rondweg rond het oude Moskou gaat nu verder omhoog naar Loebjanskaja Plosjtsjad. Rond 1900 stond daar aan het einde van de straat Nikolskaja een stadspoort, geflankeerd door middeleeuwse kerktorens. Aan het einde van de 19e eeuw werd daartegenover een groot kantoorgebouw in een uitbundige Russische barokstijl neergezet. Dit kantoor van de verzekeringsfirma Rossia werd onmiddellijk na de Russische revolutie in 1918 in gebruik genomen als hoofdkwartier van de geheime politie. De eerste dienst heette Tsjeka, afkorting voor Speciale Kommissie, en werd opgezet en geleid door de Poolse communist Felix Dzierzynski. Later was de dienst bekend onder de namen OGPOe en na 1934 NKVD, het Volkskommissariaat voor Interne Zaken. De stadspoort aan de overkant werd in de jaren twintig gesloopt om ruimte te maken voor het verkeer. Vanwege ruimtegebrek tijdens Stalins zuiveringen werd in 1940 het plan opgevat om het gebouw uit te breiden. Het kreeg een verdieping erbij en een veel strakker uiterlijk in Renaissance stijl. Het werd een grijsgeel gebouw, waarvan de voorgevel door geldgebrek pas in 1983 werd voltooid. De gevangenis in de kelders, die bekend stond onder de naam Loebjanka was in de jaren onder Stalin de -meestal tijdelijke- verblijfplaats van zijn politieke tegenstanders. Op het plein ervoor werd in 1958 een standbeeld van de in 1926 overleden Dzierzynski geplaatst, dat in de volksmond bekend werd als IJzeren Felix. In 1991 is dit Sovjetmonument verplaatst naar het parkje met afgedankte standbeelden tegenover Gorki Park. Achter het Loebkjankagebouw ligt aan Bolsjaja Loebjanka het KGB-museum, dat gewijd is aan de geschiedenis en propaganda van de geheime dienst. Bezoek is alleen mogelijk op afspraak met een gids.

Kitaigorod

Rechtsaf ligt Kitaigorod, de wijk die de eerste uitbreiding van Moskou buiten het Kremlin was. De hoofdstraat ervan is Nikolskaja. Hierlangs bevinden zich op nummer 15 het huis waar in 1563 het eerste boek in Russisch is gedrukt. Een monument van de drukker Fjodorov herinnert aan dit moment. Het betrof overigens een religieus boek, pas anderhalve eeuw later onder Pjotr I werden wereldlijke boeken gedrukt. In het gebouw op de binnenplaats werden de drukproeven gecorrigeerd. Op de hof van nummer 9 staat de 17e-eeuwse kerk van het Zaikonospasski-klooster als enige overblijfsel van het klooster waar in 1682 de eerste school voor hoger onderwijs was gevestigd. Op nummer 5 bevond zich in de 17e eeuw de munt. De bouw is in een cartouche boven de ingangspoort nog uitgebeeld.

Langs Varvarka staat een serie gebouwen die tot de fraaiste overblijfselen van het oude Moskou behoren. In de jaren veertig moest de middeleeuwse woonwijk Zariadie bijna geheel wijken voor de bouw van een van Stalins wolkenkrabbers. Het plan werd echter opgegeven en de fundamenten werden in de jaren zestig gebruikt voor het immense hotel Rossia. Alleen een rijtje oude huizen was gespaard, hoewel sommige kerkjes letterlijk onder de oprijbrug van het hotel kwamen te liggen. Nu is hotel Rossia weer gesloopt zodat de zichtbaarheid vergroot is. De rij begint met de St. Barbara-kerk van rond 1800, die nu kantoren huisvest. Daarachter staat het 16e-eeuwse verblijf van de eerste Engelse diplomaten en kooplui, met een opvallend houten dak. Na nog drie gebouwen van het Znamenski-klooster uit de 17e eeuw staat het huis, dat in de 16e eeuw werd bewoond door grootvader Nikolaj van de eerste Romanov-tsaar. Binnen is een expositie over de Romanovs die als bojaren tot de aanzienlijke grondbezitters behoorden, maar in de stad dit optrekje als verblijf hadden. Als u hier via de trappen vanaf de Varvarka naar beneden gaat proeft u in de straatjes tussen deze gebouwen nog de sfeer die de hele buurt voor alle sloopactiviteiten uitstraalde.