Mixco Viejo heeft een indrukwekkende ligging op een heuveltop, die het omliggende gebied beheerst en een defensief bolwerk vormt. Het was echter ook een ceremonieel centrum. In 1525 probeerde Pedro de Alvarado met zijn troepen de vesting Mixco Viejo te veroveren, hoewel de Spanjaarden wel zagen dat deze door de bijzonder gunstige ligging bijna onneembaar was. Slechts één smal pad vormde de toegang tot de vesting en dit was natuurlijk makkelijk te verdedigen. Tot tweemaal toe bestormden de Spanjaarden de burcht tevergeefs, wat ze met zware verliezen moesten bekopen. Tijdens de tweede aanval kregen de Pocomam-Indianen hulp van krijgers uit Chinautla en vond er een grote veldslag ten zuidoosten van Mixco Viejo plaats. Beide partijen leden zware verliezen, maar er kwam geen winnaar uit de bus en de vesting bleef in handen van de Pocomam-Indianen.

Via verraad en een krijgslist wist Pedro de Alvarado met 40 soldaten de stad binnen te dringen en deze uiteindelijk te veroveren aangezien de Mixqueños tegen de vuurwapens niet opkonden. Vele Indianen werden gedood; de vluchtelingen sloten zich aan bij krijgers uit Chinautla en probeerden nog een guerrilla-oorlog tegen de Spanjaarden te voeren, maar moesten hun strijd uiteindelijk opgeven. De gevangen Pocomams werden naar Mixco gezonden, dat nu een voorstad van de hoofdstad is en waar nog Pocomam gesproken wordt.

Mixco Viejo stamt net als Iximché en Zaculeu uit de late postklassieke periode (1200-1520 na Chr.) en hoewel men niet precies weet wanneer de stad gesticht is, denkt men aan de 12e eeuw. Er vonden in de loop van de tijd vele uitbreidingen plaats, zodat de vesting uiteindelijk uit 13 groepen van bouwwerken bestaat. Er werden zo’n 120 gebouwen opgegraven die voor het grootste deel uit de 14e en 15e eeuw afkomstig zijn. Het gaat om tempels, piramides, altaren, balspelplaatsen en talrijke woonhuizen.

De eerste onderzoeker van deze vesting was de Duitse geograaf Karl Sapper, die aan het eind van de 19e eeuw metingen verrichtte en een plattegrond maakte. Deze kwam samen met de onderzoeksresultaten in 1898 in het ‘Archief voor Volkenkunde’ te Leiden terecht. De eerste echte opgravingen werden tussen 1954 en 1967 verricht onder leiding van Henri Lehmann, onderdirecteur van het Musée de l’Homme in Parijs. Tijdens de opgravingen en restauraties ontdekte men dat de bouwwerken vele postklassieke Mexicaanse stijlkenmerken droegen, zoals dubbele trappen, en er werden tweelingtempels met een plat dak gevonden.

De stad bestaat uit drie hoofdgroepen, die A, B en C worden genoemd, waarbij de afgelegen gebouwen die nog wel tot zo’n groep behoren als Ax, Bx en Cx vermeld worden. Naar het centrum van de stad leidt een weg die in 1960 voor het publiek geopend werd. Via een voetpad vanuit enkele bouwwerken in de Bx-groep bereik je de kolossale verdedigingsmuur van groep B. Dit pad loopt verder langs de muur naar groep C, waarvan een aantal bouwwerken niet gerestaureerd is zoals monticulo (heuvel) C2. Je hebt hiervandaan een heel mooi uitzicht vanaf groep C op de gebouwen van groep B waarbij vooral de fraaie balspelplaats opvalt. Ook is groep A in de verte zichtbaar. Hier zijn evenals in groep B een piramide en een balspelplaats overgebleven. Deze laatste heeft precies dezelfde gebruikelijke T-vorm als die van B, maar hier is nog een ‘marcador’ (markeersteen) te zien in de vorm van een slangenmuil waaruit een menselijk hoofd steekt. Het is een replica, want het origineel bevindt zich net als de andere voorwerpen uit Mixco Viejo in het Museo de Arqueología e Etnología in Guatemala Ciudad.

Groep C bereik je via een weg die vanaf monticulo C2 langs een helling voert. De belangrijkste bouwwerken van deze groep zijn met een pleisterlaag bedekt die vroeger beschilderd is geweest zoals uit gevonden verflagen blijkt. Bij piramide C 1, het indrukwekkendste bouwwerk, ontdekte men drie bouwlagen, waarvan men er twee bij de restauratie zichtbaar maakte evenals de kern van de piramide, aan de voet waarvan een graf gevonden werd. Hierin vond men metalen voorwerpen, gouden halssieraden en keramiek. Het platform C2 dat tegenover piramide C1 ligt en het grootste van Mixco Viejo is, kent ook meerdere bouwlagen.

Sinds de aardbeving van 1976 heeft men geen restauratiewerkzaamheden meer uitgevoerd in Mixco Viejo; in de toekomst zijn deze echter wel gepland. De maquette van gips bij de entree geeft je een goed beeld van deze vestingstad en zijn fraaie ligging. Een bezoek is dan ook zeker de moeite waard!

Alleen water en frisdranken zijn hier verkrijgbaar; voor eten moet je zelf zorgen. Mixco Viejo is zeer geschikt als kampeerplaats waarvoor je wel toestemming moet vragen.

Het laatste gedeelte van de weg via San Juan Sacatepéquez is onverhard met vele bochten. Vanaf het busstation in zone 4 vertrekken bussen vier keer per dag. Verifieer de vertrektijden een dag van tevoren en informeer of de bus dezelfde dag teruggaat. Je wordt afgezet bij kilometerpaal 60 waarna je nog een kilometer de heuvel moet oplopen naar de ruïnes. Op de terugweg loop je naar kilometerpaal 58 voor de bus die om 15.00 uur zou kunnen passeren. Het kan zijn dat een excursie van één dag vanuit Guatemala Ciudad met de bus niet mogelijk is.