24 km buiten Puerto Natales bevindt zich het Monumento Natural Cueva del Milodon (de Milodon-grot), een grote 200 m diepe grot die beroemd is geworden vanwege de vondst die hier in 1896 werd gedaan: een stuk huid en botten van de Milodon, een gigantisch prehistorisch zoogdier (Mylodon darwinii) dat aan het eind van het Pleistoceen (8- à 10.000 jaar geleden) is uitgestorven wegens klimaatverandering of concurrentie door andere grazende zoogdieren. Later onderzoek heeft ook het voorkomen van een prehistorisch paard en een jaguarsoort aangetoond. Gelijktijdig met deze prehistorische dieren hebben ook de eerste mensen in dit deel van Patagonië hier geleefd, die leefden van de jacht. Menselijke aanwezigheid is hier aangetoond vanaf 12.000 jaar geleden. In de grot is nu niet veel meer te zien van de spectaculaire vondsten, maar is een plastic replica op ware grootte van de Milodon neergezet. Wie meer over de fascinerende ontdekking van de Milodon wil weten moet het boek van Bruce Chatwin (’in Patagonië’) erop nalezen. De plek is vooral een bezoek waard vanwege z’n fraaie ligging in een idyllisch landschap, en is op weg naar Torres del Paine via een zijweg (km14) gemakkelijk te bereiken.

Bootexcursie ‘Seno Ultima Esperanza’

De ‘21 de Mayo’ en de ‘Alberto de Agostini’ varen in het hoogseizoen dagelijks vanaf Puerto Natales door de Seno Ultima Esperanza (’laatste hoop-fjord’) naar de indrukwekkende Balmaceda- en Serranogletsjers, de zuidelijkste uitlopers van de Patagonische ijskap. Op het eindpunt wordt aan land gegaan, en kun je te voet door het bos de rand van de Serranogletsjer bereiken. Onderweg vaar je langs een zeeleeuwenkolonie en is er kans op het zien van dolfijnen, zwarthalszwanen, aalscholvers en overvliegende condors. Aansluitend is er de mogelijkheid om een 3 uur durende boottrip te maken met zodiaks over de Río Serrano naar Torres del Paine nationaal park (spectaculaire alternatieve route naar Torres del Paine).

Cerro Castillo

Het dorp Cerro Castillo ligt aan het eind van de asfaltweg, halverwege Puerto Natales en Torres del Paine. De ongeveer 300 inwoners van dit typische Patagonische dorp houden zich bezig met de veeteelt (schapen; runderen). Een groot deel van de gebouwen stamt uit het begin van de vorige eeuw, en maakte deel uit van de toenmalige Estancia Cerro Castillo, de grootste schapenfarm van Chileens Zuidelijk Patagonië. Aan de rand van dit dorp ligt de Hosteria Pionero (B) (9411594; goed restaurant) met een mooie tuin vol lupines, een aangename plek voor een koffiestop of lunch op weg naar Torres del Paine.

Parque Nacional Torres del Paine

Aan de rand van de zuidelijke ijskap ligt het indrukwekkende Parque Nacional Torres del Paine, een van Zuid-Amerika’s mooiste en wildrijkste berggebieden. Het 242.000 ha grote nationale park is genoemd naar de drie markante graniettorens, de ‘Torres del Paine’, die uit de steppe omhoog rijzen. Het gebied is uniek omdat het alle landschappen van Patagonië als het ware in zich verenigt, en een uitzonderlijk rijke flora en fauna bezit.

Voor de komst van de blanken leefden er hier Aonikenk- of Tehuelche-jagers. Van 1870 tot 1945 bezochten vermaarde wetenschappers (Thomas Rogers, Otto Nordenskjöld, Carl Scotsberg, Alberto de Agostini) het gebied en werd zijn bijzondere waarde steeds duidelijker en ontstonden er plannen om het gebied te beschermen. Na de oorlog nam het toerisme langzaam toe, en in 1959 werd het gebied rond het Lago Grey tot ‘Parque de Turismo Lago Grey’ verklaard. Het was er voor die tijd vrij slecht gesteld met de natuur. De steppe werd overbegraasd door te veel schapen, de bossen waren voor een deel gekapt voor brandhout en weidegronden, en de lokale dieren werden zwaar bejaagd door de boeren uit de omgeving. In 1961 en 1970 volgden belangrijke uitbreidingen en ontstond het Parque Nacional Torres del Paine (35.500 ha). De bescherming van het gebied was succesvol en veel wilde dieren zijn op grote schaal teruggekomen. In 1972 werd dit unieke natuurgebied dan ook uitgeroepen tot ‘U.N. Biosphere Reserve’; en in 1988 volgde een grote uitbreiding tot 242.000 ha. Torres del Paine trekt tegenwoordig vele tienduizenden bezoekers per jaar en van wie ongeveer 10% rugzaktrekkers. Het gebied trekt niet zonder reden deze grote aantallen. Een bezoek aan Torres del Paine vormt zonder meer een van de hoogtepunten van een Patagonië-reis, maar de sfeer van verlaten en lege ‘wildernis’, die het gebied tien jaar geleden nog kenmerkte, is in een hoog tempo aan het verdwijnen. Bezoek het gebied bij voorkeur buiten de drukke maanden januari en februari. Een voorlopig dieptepunt in de exploitatie van Torres del Paine was 17 februari 2005, toen een omgevallen brander van een Tsjechische toerist (die op een niet toegestane plek in het bos kampeerde!) een enorme bosbrand veroorzaakte, die 10 dagen aanhield en 14.000 ha in het noordoosten van het park in vlammen deed opgaan (gebied tussen Guardería Laguna Amarga en Laguna Azul). Met man en macht wordt momenteel gewerkt aan herstel en herbebossing van het getroffen gebied.

Landschappen en dieren van Torres del Paine

Vanaf de weg die vanuit het zuiden het park binnenvoert kun je het hele gebied overzien: diepblauwe meren, rivieren en beken worden gevoed door de gletsjers die van de Patagonische ijskap naar beneden stromen. In de verte zien we stukken van die ijskap tussen 3000 meter hoge bergen. Het midden van het park wordt beheerst door de gigantische ‘cuernos’ (horens) en ‘torres’ (torens) van Paine. Deze bergen bestaan voor het onderste deel uit lichtgekleurd graniet, dat 12 miljoen jaar geleden tijdens het Tertiair als vloeibaar gesteente in de aardkorst omhoogdrong, en stolde. Door erosie is het nu aan de oppervlakte gekomen, waarbij echter de bovenliggende gesteentelagen nog niet geheel zijn opgeruimd. Hierdoor hebben deze steile rotstorens een kap van donker gekleurde oudere gesteenten (schisten). Op de hellingen rondom de bergen groeit loofbos en aan de oostkant van het gebergte vinden we een glooiend heuvelland met steppegrassen en meren.

Torres del Paine is door deze grote variatie aan landschappen (habitats) zeer rijk aan dieren, en een van de beste plekken in Patagonië om dieren in het wild te observeren. Er leven hier 40 soorten zoogdieren, waaronder drie soorten vossen, ‘geoffreys’cats’, guanacos, Patagonische hazen, ñandus en de legendarische poema. Vooral vossen, guanacos en ñandus zijn gewend geraakt aan bezoekers en zijn gemakkelijk te observeren langs de weg die door het park loopt. Ook werden er 120 vogelsoorten geteld. Vooral in het heuvelland met z’n meren en rivieren leven veel ganzen, bandurrias, zwartnekzwanen, zangvogels, Chileense kieviten, en flamingo’s. In de bossen leven Patagonische spechten en in de hoge bergen valken, arenden, caranchos en condors.

Informatie, wegen, voorzieningen Torres del Paine

Torres del Paine is per auto in twee uur bereikbaar (de helft over asfalt en de rest over goede grindwegen, 145 km). De meeste tourbusjes doen er langer over omdat er onderweg veel interessants is te zien. Er wordt momenteel een tweede weg naar Torres del Paine aangelegd, maar deze was in de zomer van 2005 nog niet opengesteld voor auto’s (wel voor fietsers!); deze weg zal 60 km korter zijn en voeren langs de zuidkant van het Lago Toro (zodat een interessante lus mogelijk wordt). Bij de meren Laguna Amarga en Lago Sarmiento bereikt de weg de ingang van het park, waar entree moet worden betaald. Hier zijn vaak erg veel dieren te zien (ñandus, guanacos, ganzen, vossen). Bij Laguna Amarga staat een kleine refugio en begint het beruchte ‘cirquito’ (de trektocht rond de Torres, zie onder). Ten zuiden van het grote Lago Sarmiento is nog een ingang van het park. Aan een doodlopende weg ligt hier aan het Lago Verde Hosteria Estancia Lazo. De hoofdweg door Torres del Paine slingert vervolgens tussen de meren Sarmiento en Nordenskjöld door naar het azuurblauwe Lago Pehoé, een prachtig stuk weg met veel kans op het zien van guanacos. Aan de rand van dit meer ligt de Guardería Pehoé met de kleine refugio Pudeto (alleen voor rugzaktrekkers, niet voor automobilisten). Vanaf hier is een korte wandeling te maken naar de imposante Salto Grande de Rio Paine, een waterval met een schitterend uitzicht op het hele Torres-massief. Vanaf Guardería Pehoé vertrekt ’s zomers enkele malen per dag een boot naar de overkant van het Lago Pehoé en de nieuwe CONAF-refugio Pehoé. Deze schitterend gelegen hut is het uitgangspunt voor een aantal van de mooiste wandelingen in het park. De weg langs het Lago Pehoé passeert een aantal campings en hotels met fantastisch uitzicht op het massief van de Paine Grande en Cuernos del Paine, en komt ten slotte uit bij de parkadministratie van Torres del Paine (9692931) met bezoekerscentrum, woonhuizen, refugio en hotel. Het bezoekerscentrum heeft een permanente expositie over de natuur van het gebied, en een kleine kiosk verkoopt boeken, brochures, kaarten en postzegels; te koop is hier onder andere het mooie boek ‘Conociendo Torres del Paine’, over de flora en fauna van het park. Achter het bezoekerscentrum zijn veel watervogels te observeren en in het dorpje van de administatie lopen soms vossen en ñandus rond. Vanaf de administratie leidt een weg naar het zuiden langs de Rio Serrano naar de afgelegen Camping Rio Serrano (10 km). Naar het noordwesten eindigt de weg door het park ten slotte na 20 km bij Guardería Lago Grey, en de gelijknamige Hostería. Vanaf hier worden ’s zomers boottochten over het Lago Grey naar de afkalvende Grey-gletsjer georganiseerd (wanneer er te veel ijsschotsen op het meer drijven gaan de boottochten niet door!). Voor een schitterend uitzicht over het Lago Grey kun je vanaf de Hostería een wandeling maken van een uur naar de Mirador Ferrier. Op een halfuur gaans vanaf Guardería Lago Grey ligt langs het pad naar Lago Pingo de trekkershut refugio Pingo.