Ik zie jou in de ogen van de bedelaar.

In de ogen die vermoeid en uitgeput zijn.
Ik zie jou in de sporen van de wegen.
Die jouw aanbidders naar je hebben afgelegd.
Zeg me, droom van gelukszoeker, verbonden aan verlangens.
Verbonden aan de ziel van de verloren jeugd.
Zeg me waar je zoveel mensen naartoe brengt.
Ik zoek en ik vraag.
Je liet me verdwaald achter tussen vele wegen.
Aziz Aarab

Ongeveer 5000 voor Christus arriveerden de Imazighen in het gebied dat tegenwoordig Marokko heet. Rond het jaar 1000 voor Christus was er een volk dat men Libyco-Berber noemt. Zij waren de voorouders van de huidige Imazighen (Berbers). Waar zij precies vandaan kwamen, is niet bekend. Door Griekse schrijvers als Herodotus (5e eeuw voor Christus) werden zij voor het eerst beschreven. Zij behoorden tot de Semitische taalfamilie. Ook volgens de Arabische geschiedschrijvers als Ibn Khaldoen (1334-1406) waren de Imazighen (Berbers) een Semitisch volk.

Later ontstonden er nog allerlei andere theorieën over hun afkomst. Ze zouden nakomelingen zijn van ontsnapte bewoners van het ten onder gegane geheimzinnige Atlantis. Of ze zouden van Europese Keltische oorsprong zijn. Ondanks de levendige cultuur van de Imazighen in de vorm van kunst, poëzie en muziek werden ze vaak door andere volken als onderontwikkeld gezien vanwege het feit dat ze geen geschreven taal hebben.

Meer dan 60 procent van de inwoners van Marokko noemt zichzelf -‘Amazigh’ of ‘Berber’. Amazigh betekent ‘vrij mens’. Het meervoud is Imazighen. Het woord ‘Berber’ is eigenlijk een soort scheldnaam afkomstig van de Romeinen, die het volk ‘Barbaren’ noemde waarvan ‘Berbers’ is afgeleid. Dit woord is afgeleid van het Griekse ‘Barbaros, wat betekende ‘zij die niet tot de Griekse beschaving behoorden’. De Romeinen kwamen rond 400 voor Christus het gebied binnen en probeerden gedurende een kwart eeuw tevergeefs het gebied van het Amazigh-volk te veroveren. Uit frustratie ontstond waarschijnlijk de scheldnaam.

In de zevende eeuw kwamen de Arabieren die de islam oplegden, maar de Imazighen bleven hun eigen taal behouden. De drie Berbertalen: -Tarafit, Tashelhit en Tamazight worden momenteel door 12 tot 15 miljoen Marokkanen gesproken. De identiteit van de Imazighen werd lange tijd niet gezien en de cultuur werd onderdrukt.

De laatste twintig jaar is er vooruitgang geboekt met de emancipatie van de Imazighen en met de erkenning van hun talen en cultuur. In 1991 stelden zes culturele verenigingen La Charte d’Agadir op, waarin gepleit werd voor de erkenning van de Amazigh-taal en cultuur. Hoewel koning Hassan II in 1994 in zijn jaarlijkse rede de invoering van het Amazigh in het onderwijs aankondigde, kwam hier in de praktijk niets van terecht.

In 2000 werd het Manifeste Berbere door 229 intellectuelen ondertekend waarmee zij aangaven dat de Imazighen een belangrijk deel van de Marokkaanse democratie vormen en daarom gehoord moeten worden.

Het Institut Royal de la Culture Amazighe (IRCAM) werd in 2002 opgericht en houdt zich bezig met de invoering van het Amazigh in het basisonderwijs. Hierbij maakt men gebruik van het Tifinagh alfabet dat 33 letters telt en dat voor de drie hoofdvarianten van het Amazigh: het Tarafit, het Tamazight en het Tashelhit in lesboeken uitgewerkt wordt. Dit alfabet is nogal letterlijk: wat je leest is wat je zegt. Ook in het voortgezet onderwijs zal het Amazigh ingevoerd worden. Koning Mohammed VI, die zelf gedeeltelijk van Ama-zigh-afkomst is, stimuleert het gebruik van het oude Tifinagh alfabet. Over een tiental jaren zal het Amazigh naast het Engels op scholen overal in Marokko gedoceerd worden.

Verschillende kunstuitingen brengen de Amazigh-cultuur in de belangstelling. Bekende zangers als Walid Mimoen en Ait Mbarek zijn polulair, evenals de popgroepen Izezaren en Benaaman. In Nederland treedt Imetlaa regelmatig op, waarbij deze groep diverse aspecten van de Amazigh-cultuur voor het voetlicht brengt.

Theater is vanwege het orale karakter ook populair, omdat er nog maar weinig mensen Amazigh kunnen lezen. In Nederland worden activiteiten ontwikkeld met betrekking tot de Amazigh-poëzie. Bekende namen zijn: Mohammed Chacha en Mimoun el Walid.

In het boek ‘Imazighen’, de Berbers en hun geschiedenis’ van Mohammed -Chafik wordt aangegeven dat de Imazighen altijd een open cultuur hebben gehad, terwijl het eigene vaak verborgen bleef. Dit kwam door de nomadische levenswijze en het feit dat er geen geschreven taal is. Door dit laatste waren er ook geen boeken en is er nooit sprake geweest van een vaststaande religie.

De oudste culturele overblijfselen zijn patronen van tatoeages, aardewerk, bouwkunst en tapijten. Dans, zang, de taal, de orale literatuur en de sociale en politieke tradities hebben hun eigen Amazigh-kenmerken behouden, maar zijn ook beïnvloed door andere culturen. En op haar beurt heeft de Amazigh-cultuur bijgedragen tot de ontwikkeling van andere culturen.

Mohammed Chafik bespreekt ook de specifieke kenmerken van de Imazighen. Door droogte en hongersnood waren de Imazighen veroordeeld tot een nomadisch bestaan. Door dit gemeenschappelijk reizen en trekken zijn de Imazighen geneigd eenvoudig te leven en houden ze vast aan het gelijkheidsprincipe dat geldt voor alle leden van de stam. Door het sterk vasthouden aan groepsbanden ontstond een stevige politieke structuur, waardoor ze bijna onoverwinnelijk werden. Vele Arabische dynastieën en de Fransen konden hen niet de baas. Deze tribale elementen waren een bron van kracht en zwakte. Een bron van kracht omdat ze daardoor nooit geheel onderworpen zijn en zich weigerden over te geven. De zwakte is dat de stammen zich niet konden verenigen en daardoor steeds in een verdedigende positie geraakten.

Twee andere kenmerken van de Imazighen die Chafik noemt, zijn: de neiging tot radicalisme in houding, gedrag en keuzes. En het vermijden van overdrijvingen bij het spreken, dat mooi verwoord wordt in het gezegde: ‘Een opschepper doet niets, wie veel doet, spreekt niet’. In december 2002 ontving Mohammed Chafik voor zijn aanhoudende inzet voor de emancipatie van de Imazighen de Prins Claus Prijs.