Rusland bestaat volgens de grondwet uit een federatie van in totaal 83 regio’s, districten, republieken, territoria en federale steden, alle met een eigen mate van autonomie. Volgens de grondwet van 1993 hebben federale wetten wel altijd meer kracht dan wetten van de federatieve delen. In de praktijk heeft Poetin in het begin van de 21e eeuw de interne staatsorganisatie gestroomlijnd en teruggebracht tot zeven federale districten, met gouverneurs die door het Kremlin benoemd werden. Zo heeft de president veel uitvoerende macht in handen gekregen, met tevens de mogelijkheid om de belangrijkste ministers te benoemen. De regeringsleider is in feite de tweede man in de machtsvolgorde. Het parlement heet, evenals in de laatste jaren van het tsarenrijk, de Doema en bestaat uit twee delen. Het ‘Hogerhuis’ bestaat uit door de federatieve onderdelen benoemde leden, die de wetten moeten goedkeuren, die door het ‘Lagerhuis’ worden uitgevaardigd. De leden hiervan worden in verkiezingen door het volk gekozen volgens een systeem dat de grotere partijen bevoordeelt.

Geen democratie

Rusland is daarmee nog geen democratie in de westerse uitleg van deze term. Er zijn verschillende partijen en er zijn min of meer vrije verkiezingen, maar de structuur ontbreekt. Dat is ook niet te verwonderen, want Rusland kent geen democratische geschiedenis en traditie. Bovendien mist het de sociale structuur die een democratie in het westen heeft doen ontstaan. Rusland mist een fijnmazig patroon van groepen met rationeel geformuleerde belangentegenstellingen en vooral een brede zelfbewuste middenklasse, in alle westerse landen drager van ideeën over inspraak en medezeggenschap. Van oudsher waren het grootgrondbezitters en later de tsaar die heersten en beschikten over het lot van hun onderdanen.

Aan het eind van de 19e eeuw kwam tegen die autocratische almacht enige oppositie van idealisten en rijkere kooplieden. Uiteindelijk liep dat uit op de Russische revolutie en de nieuwe almacht van de Communistische partij. In het Sovjet-systeem heerste volgens de ideologie wel een complete democratie, maar verkiezingen werden voorgekookt door de partij en het politbureau besliste. Het hebben van een eigen mening leidde tot problemen en was zeker onder Stalin levensgevaarlijk.

Machtshandhaving

Na de instorting van de Sovjet-Unie kwam er een democratisch raamwerk tot stand, dat in de eerste jaren nog vaak onder vuur kwam te liggen. Zo beschoten regeringstanks in 1993 het parlementsgebouw waar een dwarse regering niet uit wilde verdwijnen. Bijna traditioneel wil de heersende groepering haar macht met alle middelen handhaven. De parlementsverkiezingen van november 2011 lieten weer hetzelfde beeld zien. Uit angst voor verminderde populariteit nam de partij die Poetin heeft ontworpen, Verenigd Rusland, haar toevlucht tot fraude en vervalsingen. Waarnemers en tegenstanders werd controle onmogelijk gemaakt. Zelfs werd een aloude Sovjet-truc weer gebruikt: het plein voor een verkiezingsbijeenkomst van tegenstanders was ‘vanwege wegwerkzaamheden’ plotseling niet toegankelijk. Zo zijn de autoriteiten altijd bereid om verkiezingen te manipuleren. Ook het recht op demonstreren is flink beknot door een wet die hoge boetes stelt op illegale demonstraties. En illegaal is elke demonstratie waarvoor geen goedkeuring is verleend door de overheid… In het westen heeft men daarop wel commentaar, en terecht vanuit puur democratisch oogpunt. Men vergeet dan wel te bedenken dat in het westen een democratische staatsorganisatie ook pas tot stand gekomen in een maatschappelijk proces van een kleine 500 jaar.