Het verschil tussen de stad en het platteland is groot. In de grote steden en vooral in (zuid)west–Turkije zijn Europese invloeden gemeengoed geworden. Verder oostwaarts is men veel traditioneler ingesteld, hetgeen niet alleen in de wijze van kleden tot uiting komt, maar ook in de sterke hiërarchische structuren binnen familie en dorpsgemeenschap.

Behalve Turken wordt het land ook bewoond door enkele minderheden: Koerden, Armeniërs en een handjevol Grieken en Syriërs. De Koerdische minderheid, die voornamelijk in Oost-Turkije woont, is het grootst. Na de Eerste Wereldoorlog werd Koerdistan – dat overigens nooit een onafhankelijke staat was – door Iran, Irak, Syrië en Turkije verdeeld. Het Koerdische streven naar zelfstandigheid wordt door Turkije met harde hand bestreden. Het lange uitblijven van de industriële ontwikkeling in het oostelijk deel van het land kan niet los gezien worden van de Koerdische kwestie.

Aan het begin van deze eeuw zijn onder de Armeniërs grote slachtingen aangericht, die meer dan een miljoen mensen het leven hebben gekost. Nu zijn de Armeniërs nog slechts een kleine christelijke minderheid, die wettelijk gezien vrij is hun geloof te belijden.

Na het uitroepen van de Turkse Republiek in 1923 moesten de circa 1,25 miljoen orthodox–katholieke Grieken hun geboorteland Turkije verlaten. Moslims uit Griekenland vertrokken in dezelfde tijd naar Turkije. De betrekkingen tussen beide landen zijn lange tijd zeer gespannen geweest, maar daar komt nu verbetering in.

Atatürk heeft een aantal hervormingen doorgevoerd, waardoor vrouwen officieel niet meer achtergesteld worden. Desondanks is er nog steeds een scherpe scheiding tussen de mannen– en de vrouwenwereld, waarbij de positie van de vrouw duidelijk de mindere is. Dat is met name het geval op het conservatieve platteland.

Taal

Elke inwoner van Turkije spreekt Turks, of dat nu zijn moedertaal is of niet. Het Turks is van oorsprong een Turco–tartaarse taal, afkomstig uit Mongolië. Voor buitenlanders is het Turks een lastige taal, maar met een woordenboekje, handen en voeten lukt het om een gesprek te voeren. Dat het Turks fonetisch is helpt daarbij een handje; u kunt de woorden uitspreken zoals ze zijn geschreven. De kans is groot dat u in het Duits, Nederlands of Vlaams wordt aangesproken door een (ex–)gastarbeider.

Godsdienst

Turkije is een islamitisch land. Voor de oppervlakkige beschouwer bestaan de uiterlijke kenmerken van dit geloof hoofdzakelijk uit de rijkelijk van kleding voorziene vrouwen en de vijf maal per dag terugkerende oproep tot het gebed vanaf de minaretten. De godsdienst heeft echter in deze landen een veel grotere invloed op het dagelijkse leven dan in Europa: een vroom islamiet dient zich in feite bij elke handeling af te vragen of hij wel naar de geest van de Koran handelt. In de jaren dertig werd de islam als staatsgodsdienst afgeschaft, de rechtspraak naar westers voorbeeld herzien en de sluier verboden.

Voor de buitenstaander komt deze verwevenheid tussen godsdienst en dagelijks leven vooral tot uiting tijdens de Ramadan, de vastenmaand. Gedurende deze periode, die volgens de maankalender wordt vastgesteld, mogen de mensen zolang het buiten licht is niet eten, drinken of roken – wat met name in de zomer zwaar valt. De vastenmaand is geen verplichting voor toeristen, maar al te openlijk eten en drinken tussen allemaal mensen die vasten wordt uiteraard niet gewaardeerd.
Kuisheid is erg belangrijk voor de Islamieten; toeristen die zich in badkleding of te kleine broekjes op straat begeven worden op zijn minst geminacht en in afgelegen streken is mishandeling niet ondenkbaar. Enige terughoudendheid in kleding en gedrag voorkomt vervelende situaties. In de grote steden en in de toeristencentra is men uiteraard veel vrijer. Overigens is Turkije ten opzichte van het geloof veel liberaler dan bijvoorbeeld Saoedie Arabië, hetgeen voor een groot deel aan de invloed van het nabije Europa en natuurlijk aan de atheïst Atatürk te danken is. Premier Erdogan van de regerende Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) heeft schade opgelopen als gevolg van een corruptieschandaal dat ten publieke werd gebracht door aanklagers die naar de moskee gaan van imam Fethullah Gülen. Een teken dat de godsdienst nog steeds een rol speelt.

Koran betekent `Woord van God'. In dit boek staan de profetieën opgetekend zoals de profeet Mohammed ze in de zevende eeuw van Allah (letterlijk de Naam) ontving. Mohammed wordt wel als een zeer heilig man, maar niet als zoon van God beschouwd, zoals dat met Jezus bij de Christenen het geval is. De benaming `Mohammedanen' is dan ook feitelijk onjuist. (Moslim betekent hetzelfde als Islamiet, maar is uit het Perzisch afkomstig). Mohammed was de laatste en grootste van een serie profeten, waartoe ook Abraham, Ismael, Mozes, Aäron en Jezus behoren. Hij was echter degene aan wie Allah de uiteindelijke en totale openbaring van het Woord deed. Het gebed van de Islamieten begint dan ook altijd met de zin `Er is geen God dan God en Mohammed is zijn profeet'. De Arabieren brachten in de 6e eeuw de islam naar Turkije.
Een belangrijke overeenkomst met het Joodse geloof is het absolute verbod om afbeeldingen naar de natuur te maken, daar dit als het nabootsen van de Schepping en daarom als een godslastering wordt beschouwd. Een gevolg van dit verbod (dat in de loop der eeuwen nogal verwaterd is) is dat de abstracte kunst in de Islamitische wereld een grote vlucht heeft genomen, hetgeen vooral tot uiting komt in de versiering van moskeeën en paleizen.
De haast spreekwoordelijke Turkse gastvrijheid vindt zijn wortels in de islam. Soms kan die gastvrijheid wel eens wat beschamend werken, als bijvoorbeeld een duidelijk arme familie een gast een rijk maal voorzet – hetgeen betekenen kan dat men daaraan (een flink deel van) het maandbudget opoffert. Iets terug doen is dan niet altijd eenvoudig; wat kleine geschenken, uit Nederland meegebracht, worden doorgaans na een aanvankelijke weigering erg op prijs gesteld. Botweg geld geven zou als een diepe belediging opgevat worden, maar het is bijvoorbeeld wel mogelijk om geld te geven `voor de schoolopleiding van de kinderen' of iets dergelijks, of wat nuttige goederen als cadeau mee te nemen.

Overige godsdiensten De Joodse bevolkingsgroep van Turkije is erg klein; de meesten van hen zijn naar Israël of de Verenigde Staten geëmigreerd. Hier en daar zijn nog synagoges, maar de meeste staan leeg of zijn `museum' geworden. Van anti–Joodse sentimenten is weinig te merken; wel jaagt de harde houding van de Israëlische regering ten opzichte van de Palestijnen veel Turken tegen zich in het harnas.

In het oude Armenië, in het noordoosten van Turkije, woont vrijwel geen Armeniër meer. Hun kerken zijn grotendeels gesloopt en wat er nog stond werd afgebroken tijdens de Armeense aanslagen in de jaren zeventig. Eigenlijk alleen nog in Kars, in AnáŒá en op het eiland Akhtamar in het Van–meer zijn nog Armeense kerken te zien. In Istanbul wonen naar schatting zo'n 30 000 Armeniërs, die – wettelijk – vrij zijn hun eigen godsdienst te belijden en hun eigen taal te spreken. In het zuidoosten wonen ook nog wat christelijke Turken, die door hun islamitische landgenoten sterk gediscrimineerd worden.