El Biotopo del Quetzal is ook opgezet om de overige flora en de fauna van het nevelwoud (het hoge regenwoud) te beschermen. Van de totale oppervlakte van Guatemala (108.889 km2) besloeg het gebied van de quetzal 25.000-30.000 km2. In 1981 was dit gebied verkleind tot 2500 km2. Tijdens de regering van generaal José María Reina Barrios (‘Kleine Reina’) werd op 13 december 1895 de jacht op de quetzal officieel verboden. Hij was de opvolger van zijn oom, de caudillo (dictator) generaal Justo Rufino Barrios. Deze ontnam de Indianen hun milpa’s (akkers) om ze te verkopen aan leden van zijn eigen liberale partij en aan buitenlanders. De Indianen werden gedwongen om seizoenarbeid te verrichten op de koffieplantages en hele kleine milpa’s te bewerken op schrale grond. Veel Indianen vluchtten naar de nevelwouden en dit heeft een negatief effect gehad op de quetzalpopulatie.

De wetenschappelijke naam van de quetzal is Pharomachrus moccino en hij behoort tot de familie van de trogons. De vogel eet onder andere aguacatillos (kleine avocado’s). Het mannetje (macho) heeft een prachtige lange groene staart en een felrode borst; het wijfje (hembra) is wat minder opvallend. Andere vogels die hier voorkomen zijn: de azuurkopgaaien, de tangara’s en de arasari’s (kleine toekans).

Volgens de legende was de quetzal de Nahual (geestelijk beschermer) van de caciques (Indiaanse opperhoofden). De vogel vergezelde hen bij al hun ondernemingen. Toen de Spaanse troepen in Quetzaltenango (‘plaats van de Quetzal’) aankwamen, vloog de quetzal boven het slagveld en pikte naar Pedro de Alvarado. Toen Alvarado de cacique Tecún Umán doodde, stortte de quetzal naar beneden en bedekte het lichaam van het gestorven opperhoofd. De vogel bleef een nacht bij de dode waken en steeg de volgende dag op met een vuurrode borst doordrenkt met het bloed van de gevallen krijger.

De quetzal maakt zijn nest in boomstronken van oude bomen, die groeien op een hoogte die varieert tussen de 900 en 3200 m. Februari en maart is de paartijd en tijdens de broedtijd tot april legt het wijfje een tot twee eieren, die het ouderpaar om de beurt in achttien dagen uitbroedt. Als het mannetje broedt, laat hij zijn lange staart buiten het nest hangen. De jongen worden gevoed met insecten, wormen en larven, terwijl de volwassen vogels bosvruchten eten. In gevangenschap gaat de quetzal dood; daarom is hij voor Guatemala het symbool van de vrijheid. De vogel is heel moeilijk te benaderen en het is ook lang niet zeker dat je hem ziet.

De biotoop beslaat 1150 ha waarvan 25 ha zijn opengesteld voor het publiek. Toch geeft dit beperkte gebied een goed idee van een nevelwoud. Er is een folder en een grote kaart van het reservaat om te bepalen welke wandeling je gaat maken. Er zijn twee paden: sendero de los musgos (het mossenpad) van 3,6 km en sendero de los helechos (het pad met varens) van 1,8 km. Hoe lang je hierover doet, hangt erg van jezelf af. Neem de tijd om rond te kijken. Het lange pad gaat 300 meter bergopwaarts en begint bij de receptie langs de weg, waar je ook weer eindigt. Het korte pad is een aftakking van het lange pad en gaat naar een prachtige waterval. De paden zijn goed aangegeven en er zijn diverse rust- en overdenkingspunten aangebracht, elk met een klein lesje over de omgeving. Bordjes geven uitleg over de vegetatie. Dit alles is echter alleen in de Spaanse taal opgesteld. Zo’n wandeling langs een van de paden is een onvergetelijke gebeurtenis, omdat er zeer veel te zien en te horen is. Bromelia’s, orchideeën, mossen, enorme varens, klimplanten, lianen en planten met enorme bladeren vormen een gigantische groene massa met leven op elke vierkante centimeter. Het ruikt er kruidig en de bodem is meestal vochtig, maar niet modderig. Je moet wel uitkijken onder het lopen en goede schoenen dragen. Probeer zelf zo min mogelijk geluid te maken, dan is de kans op een onverwachte ontmoeting het grootst. Het reservaat is geopend van 7.00-16.00 uur; de entree bedraagt Q20.