Rondom de Oude Stad liggen een groot aantal religieuze en historische bezienswaardigheden. Ten zuiden van de Oude Stad, lopend bereikbaar vanaf de Zionspoort, verrijst de Zionsberg. Tegen de flanken van deze heuvel liggen de kerk van Maria’s ontslaping, het beroemde graf van David, de zaal van het Laatste Avondmaal, de crypte van de martelaren, de kerk van St.-Petrus in Gallicantu, het Ben Hinnomdal, het klooster Akeldama, de stad van David en de vijver Siloam. Ten oosten van de Oude Stad, lopend bereikbaar vanaf de Leeuwenpoort, strekt zich het Kedrondal uit met daarachter de Olijfberg. In het Kedrondal liggen de graven van Zacharia, Bene Hazir, Absalom en Josjafat. Op de helling van de Olijfberg kunt u een bezoek brengen aan de grafgrotten van Maria en Jozef, de tuin van Getsemane, de kerk van alle Naties, de Russische Maria Magdalenakerk, de Dominus Flevitkapel, de Pater Nosterkerk en de Hemelvaartkerk. Ten noordwesten van de Oude Stad ligt de Scopusberg. Ten noorden van de Oude Stad, lopend bereikbaar vanaf de Damascuspoort en de Herodespoort, kunt u het tuingraf, het klooster van St.-Stefanus, de koningsgraven en het Rockefeller Archeologisch museum vinden. Ten noordwesten van de Oude Stad, lopend bereikbaar vanaf de Jaffapoort, ligt de ultra-orthodoxe stadswijk Mea Shearim. Voorts kunt u een bezoek brengen aan de Buchara wijk, het park Sanhedrin en de bijbelse dierentuin. De laatste drie bezienswaardigheden liggen niet meer binnen korte loopafstand van de Oude Stad, maar worden hier besproken omdat zij ten noorden van de stadswijk Mea Shearim liggen. Ten westen van de oude Stad, eveneens bereikbaar vanaf de Jaffapoort, ligt de rest van de Nieuwe Stad.

De Zionsberg

Ten zuiden van de ommuurde stad ligt de Zionsberg.

Dormitio Sanctae Mariaekerk (Dormitiokerk/kerk van Maria’s ontslaping)

Vlak bij de Zionspoort staat de Dormitio Sanctae Mariaekerk (Dormitiokerk/kerk van Maria’s ontslaping), herkenbaar aan het opvallende groene dak en de slanke klokketoren. Deze kerk brengt de dood van Maria in herinnering, omdat men aanneemt dat Maria hier zou zijn gestorven. De bouwgrond werd door de Turkse sultan aan de Duitse keizer Wilhelm II geschonken, die in 1898 de eerste steen legde. In 1906 betraden de eerste gelovigen de kerkvloer. Het gebouw is opgetrokken in neo-Romaanse stijl. Opvallend zijn de vele mozaïeken en de levensgrote afbeelding van Maria.

Graf van David

Vlak bij de Dormitiokerk ligt het Graf van David, een heilige plaats voor joden en moslims. Het is echter onwaarschijnlijk dat dit het echte graf van koning David is; vermoedelijk ligt het graf van koning David ergens in de ‘stad van David’, waar ook andere koningen hun laatste rustplaats vonden. De stenen sarcofaag staat in een sobere, grotachtige ruimte en is bedekt met een rood fluwelen kleed met daarop gedrapeerd een goudgekleurde Davidster en een afbeelding van een harp. De rechterkant van de sarcofaag is bereikbaar voor mannen; de linkerzijde voor vrouwen. Op de sarcofaag staan soms thorarollen.

Zaal van het Laatste Avondmaal

Schuin boven het graf van David bevindt zich de Zaal van het Laatste Avondmaal, waar Jezus met zijn leerlingen het Laatste Avondmaal nuttigde. Hier daalde de Heilige Geest op de apostelen neer. In de 4e eeuw bouwde men op deze plek de Hagia Zion kerk, pas in de 14e eeuw lieten de franciscanen de huidige zaal met gotische spitsbogen optrekken. Aan de muurnis, die naar Mekka is gericht, is te zien dat het gebouw een tijd lang dienst deed als moskee.

Crypte van de Martelaren (Chamber of the Holocaust)

Vlak bij het graf van David kunt u de Crypte van de Martelaren (Chamber of the Holocaust) vinden. In deze onderaardse ruimte worden de slachtoffers van de nazi’s herdacht. Onder andere propagandamateriaal, gedenkplaten, vernielde religieuze voorwerpen en zeep van menselijke vetresten worden als waarschuwing tentoongesteld.

Graf van Oskar Schindler

U kunt vanaf hier of vanaf de Zionspoort naar het graf van Oskar Schindler wandelen, de Oostenrijker die in zijn fabriek 1200 joden van de dood redde en later beroemd werd dankzij de film Schindlers list, geregiseerd door Stephen Spielberg. U wandelt hiervoor vanaf de Zionspoort omlaag (links aanhouden). U komt dan vanzelf bij de christelijke begraafplaats waar Oskar Schindler zijn laatste rustplaats vond. Zijn graf ligt op de op drie na laatste rij en is herkenbaar aan de vele stenen die bezoekers uit respect op het graf hebben neergelegd. De begraafplaats is op zaterdag en zondag gesloten en gaat op de vrijdag om 13.00 uur dicht. Op de andere dagen is de begraafplaats geopend van 8.00 tot 17.00 uur.

Kerk van Sint-Petrus in Gallicantu ofwel de kerk van het hanengekraai

Op de oostelijke helling van de Zionsberg staat de Kerk van Sint-Petrus in Gallicantu ofwel de kerk van het hanengekraai. Jezus zei: ‘Ik verzeker je, Petrus, in deze nacht, nog voor de haan kraait, zul je driemaal beweren dat je Mij niet kent’ (Matth. 26:34).

De huidige kerk werd in 1931 gebouwd door assumptionisten op de resten van een 6e-eeuwse Byzantijnse kerk. Volgens de overlevering werd Jezus in de ruimte onder de kerk gevangen gehouden en stond hier eens het huis van de hogepriester Kajafas. Waarschijnlijk is dit niet, omdat men aanneemt dat dit huis in de directe omgeving van de huidige Armeense wijk heeft gestaan, dicht bij het huis van Annas (zie hoofdstuk ‘de Armeense wijk’).

Ben Hinnom dal

Ten zuiden van de Zionsberg loopt het Ben Hinnom dal, een voortzetting van het noordoostelijk gelegen Kedrondal. Eens scheidde dit dal het grondgebied van de stammen van Juda en Benjamin. Hier offerden de Kanaänieten kinderen aan hun god Moloch. Het ‘dal van Hinnom’ ofwel Ge-Hinnom verbasterde tot ‘gehenna’ het bijbelse woord voor de hel.

Bloedakker en het Grieks-orthodoxe Klooster van Onuphrius

Vanaf het dal kunt u de Bloedakker en het Grieks-orthodoxe Klooster van Onuphrius zien liggen. De akker werd gekocht door de joodse hogepriesters van het door de verrader Judas Iskariot terugbetaalde bloedgeld, vandaar de naam bloedakker. ‘Toen Judas, Zijn verrader, zag dat Jezus veroordeeld was, kreeg hij wroeging en bracht de dertig zilverlingen terug bij de hogepriesters en ouderlingen met de woorden: Ik heb misdaan door onschuldig bloed te verraden. Maar zij antwoordden: Wat gaat ons dat aan? Dat is uw zaak. Toen gooide hij de zilverlingen in de tempel en liep weg. Hij ging heen en verhing zich. De hogepriesters raapten de geldstukken op en zeiden: Wij mogen die niet bij de tempelschat doen, want het is bloedgeld. En zij besloten er het land van de pottenbakker mee te kopen om daar de vreemdelingen te begraven’ (Matt. 27:3-7).

Het klooster van Onuphrius is nog steeds omgeven door in de rotsen uitgehouwen graven.

Stad van David

Ten noordoosten van het Ben Hinnom dal, op de Ophel-heuvel, ligt de Stad van David. Hier lag de oorspronkelijke stad van koning David. Pas tijdens het koningschap van zijn zoon Salomo werd de berg Moriah met het tempelcomplex bij de toenmalige stad gevoegd. Opgravingen brachten drie- tot vierduizend jaar oude woningen en vestingen aan het licht, evenals muren en torens uit latere perioden. Het drinkwater voor de bewoners van de stad betrok men uit de bron Gihon in het Kedrondal. Deze bron was via een lange tunnel met de stad verbonden; het was via deze tunnel dat David de stad verrassend op de Jebusieten wist te veroveren. Koning Hizkia van Juda (715-686 v. Chr.) liet een 533 m lange, 1,1 tot 3,4 m hoge en krap 1 m brede watertunnel door de rotsen van de heuvel Ophel hakken vanaf de bron Gihon naar de Vijver van Siloam, die toen in de ommuurde stad van David lag. De graafwerkzaamheden werden verricht vanaf beide zijden van de tunnel. Halverwege de tunnel, die te bezichtigen is, hangt een inscriptie die vermeldt hoe de werklieden elkaar hier tegenkwamen. `Jezus stuurde een blinde man naar de vijver om zich in het water te wassen; de man kwam genezen uit het water te voorschijn' (Joh. 9:7).

Het water in de vijver gebruikt men nu om de velden van het nabijgelegen Arabische dorp Silwan (Siloam) te bevloeien. Bijzonder is de wandeling door de tunnel; houd er wel rekening mee dat u natte voeten krijgt. De stad van david is op dit moment eenvan de belangrijkste opgravingsgebieden in Israel.

Haas-promenade

In het uiterste zuiden van de stad ligt in de stadswijk Talpiot de Haas-promenade, een park met een fraai uitzicht op Jeruzalem. De Haas-promenade is een schenking van een Amerikaans echtpaar.

Het Kedrondal en de Olijfberg

Graven van Zacharia, Bene Hazir, Absalom en Josafat

Ten oosten van de Oude Stad strekt zich het Kedrondal uit met daarachter de Olijfberg. Het Kedrondal wordt ook wel vuurdal of dal der koningen genoemd. Het gedeelte tussen de Tempelberg en de Olijfberg noemt men ook het dal van Josafat of het dal van het laatste Oordeel. Gelovige joden nemen aan dat in dit dal het laatste Oordeel over de volken zal plaatsvinden en dat men hier uit de dood zal opstaan. Het is dan ook geen wonder dat het dal een favoriete plek werd om begraven te worden. Vandaar dat de helling van de Olijfberg is bezaaid met graven. De belangrijkste vier graven zijn die van Zacharia, Bene Hazir, Absalom en Josafat. Het Graf van Zacharia stamt uit de 1e eeuw n. Chr. Het 10 m hoge en 6 m brede graf is herkenbaar aan het piramidevormige dak. Volgens de overlevering ligt de profeet Zacharia in dit graf begraven. Het Graf van Bene Hazir is twee eeuwen ouder en herbergt de priesterfamilie Bene Hazir. Het Graf van Absalom werd pas in de 16e eeuw als zodanig betiteld. De kinderloze Absalom, de zoon van David die tegen zijn vader in opstand kwam, liet een monument oprichten om zijn naam te laten voortleven (2 Sam. 18:18). Dit moet echter een ander monument geweest zijn dan het huidige, want de zuil die nu in het Kedrondal staat is opgetrokken in Romeins-hellenistische stijl en dateert dus uit de 1e eeuw v. Chr., dat wil zeggen dat het ca. 700 jaar na de dood van Absalom werd gebouwd. De ‘gedenkzuil’ heeft een grondvlak van 6 bij 6 m, is 18 m hoog en is herkenbaar aan het ronde kegelvormige dak. Het Graf van Josafat werd in de 1e eeuw n. Chr. gebouwd en bestaat uit 8 grotruimten. Waarschijnlijk is het een familiegraf van een rijke priesterfamilie. In de berghelling zijn nog tal van andere grotten die als grafkamer werden benut.

Kedrondal 

Het Kedrondal vormt het stroomgebied van de Kedronbeek die in regenrijke perioden haar water oostwaarts afvoert naar de Dode Zee. In droge perioden valt de beek droog, vandaar dat men ook wel van de wadi Kedron spreekt.

De Olijfberg

Via de Derekh Yericho kunt u omhoog wandelen naar de Olijfberg.

Kerk van Maria’s Hemelvaart

De eerste bezienswaardigheid is de onderaardse Grafgrot van Maria. Boven het graf is de Kerk van Maria’s Hemelvaart gebouwd. De kerk moest enkele malen herbouwd worden tijdens de turbulente geschiedenis van Jeruzalem; de crypte van Maria bleef echter onaangetast, omdat ook de moslims Maria, als de moeder van de profeet Jezus, vereren.

U kunt hier tevens de graven van Anna en Joachim, de ouders van Maria, vinden.

Ook de kruisvaarderskoninginnen Maria, vrouw van Boudewijn II, en Constance, de moeder van Bohemund II, vonden hier hun laatste rustplaats.

Grot van Getsemane en de Kerk van alle Volkeren 

Bij de kerk vindt u de toegang van de Grot van Getsemane ofwel de grot in de tuin van de oliepers. In de omgeving van de grot ligt de tuin van de oliepers (Getsemane) waar olijfbomen stonden; nog steeds staan er in de tuin 8 eeuwenoude olijfbomen. Men perste in de grot de olie uit de olijven. In deze grot wilde Jezus na het Laatste Avondmaal overnachten. Judas verraadde echter de overnachtingsplaats, met als gevolg dat Jezus hier gevangen werd genomen. Voordat de soldaten hem kwamen halen verwijderde Jezus zich van zijn apostelen om in doodsangst te bidden. Een engel stelde Hem gerust, waarna Hij weer naar de grot terugkeerde. Op deze plaats bouwde men in 380 een Byzantijnse kerk om deze gebeurtenis te gedenken. Later nam een kruisvaarderskerk de plaats van de Byzantijnse kerk in.

De huidige Kerk van alle Volkeren (basiliek van de doodsstrijd; kerk van alle Naties) stamt uit 1924 en heeft een plafond bestaande uit 12 koepels die werden gefinancierd door Argentinië, België, Brazilië, Canada, Chili, Duitsland, Frankrijk, Engeland, Italië, Mexico, Spanje en de V.S. Het vloermozaïek dat in de kerk te zien is dateert uit de Byzantijnse tijd; de kale rots in het priesterkoor markeert de plek waar Jezus zich in doodsangst tot Zijn Vader wendde. De kerk is eenvoudig herkenbaar aan de fraaie voorgevel met de drie bogen en het gevelmozaïek boven het voorportaal met daarop een voorstelling van Jezus als bemiddelaar tussen Zijn Vader en de mensheid. Op de vier pilaren waarop de drie bogen rusten staan afbeeldingen van de vier evangelisten.

Maria Magdalenakerk

Iets hoger op de helling van de Olijfberg staat de Maria Magdalenakerk. Deze typisch Russisch-orthodoxe kerk werd in 1888 gebouwd door tsaar Alexander III ter herinnering aan zijn moeder en bevat het graf van Elizabeth (vermoord in 1918), de zus van de laatste tsarina, en enkele andere graven van slachtoffers van de Russische revolutie. In de kerk hangen fraaie iconen; karakteristiek zijn de zeven met kruisen getooide, uivormige torenkoepels.

Dominus Flevitkapel

Op een afstand van 200 m van de Maria Magdalenakerk (volg de weg omhoog) staat de Dominus Flevitkapel. Hier weende Jezus over het lot dat de stad Jeruzalem en haar inwoners zou treffen: ‘Hierop verliet Jezus de tempel. Toen Hij een eindweegs gegaan was, kwamen zijn leerlingen bij Hem lopen en wezen Hem op de gebouwen van het heiligdom. Maar Hij zei: Ziet ge dit alles? Voorwaar, Ik zeg u: geen steen zal hier op de andere gelaten worden, alles zal worden verwoest’ (Matth. 24:1-2).

De huidige kerk werd in 1953 gebouwd op de plek waar eens een 5e-eeuws Byzantijns klooster stond. Uit deze tijd dateert het vloermozaïek dat u links van de ingang kunt vinden.

Graven van de profeten

Op een afstand van 200 m (rechts) van de Dominus Flevit-kapel liggen de Graven van de profeten. De graven zijn catacomben met grafnissen, waar volgens de overlevering de profeten Haggaï en Maleachi (6e en 5e eeuw v. Chr.) begraven liggen. Het is echter meer waarschijnlijk dat de grafruimten uit de 1e eeuw n. Chr. stammen. In totaal zijn er twee concentrische gangen met 36 grafnissen. Vanaf hier of vanaf het nabijgelegen Intercontinental hotel heeft u een fraai uitzicht over het Kedrondal met op de achtergrond de stad Jeruzalem. Op de voorgrond ligt een joods kerkhof.

Pater Nosterkerk

Verder noordwaarts staat de Pater Nosterkerk (geopend: maandag t/m zaterdag van 8.30 tot 11.45 uur en van 15.00 tot 16.45 uur), genoemd naar een onderliggende grot waar Jezus zijn leerlingen het ‘onze vader’ leerde. Oorspronkelijk stond hier de Eleona-kerk (kerk van het olijfbos) die in 333 gebouwd was in opdracht van keizerin Helena. De huidige kerk stamt uit 1875 en werd vervaardigd in opdracht van de Franse prinses La Tour d’Auvergne. De kerk is deel van een karmelietenklooster. In de kruisgang hangen muurtableaus van geglazuurde tegels met de tekst van het ‘onzevader’ in niet minder dan 44 talen, waaronder de wereldtaal Esperanto.

Hemelvaartkerk

Nog verder noordwaarts staat de Hemelvaartkerk. In de 4e eeuw werd op deze plaats een kerkje gebouwd, omdat men aannam dat Jezus vanaf deze plek ten hemel voer: ‘Nu leidde Hij hen naar buiten tot bij Betanië, hief de handen omhoog en zegende hen. En terwijl Hij hen zegende, verwijderde Hij zich van hen en werd ten hemel opgenomen’ (Luc. 24:50-51).

Het 4e-eeuwse kerkje werd in 614 door de binnenvallende Perzen vernield. De kruisvaarders herbouwden het, maar sultan Saladin maakte er in 1187 een moskee van. Het gebouw functioneert tot op de dag van vandaag als moskee; het is christenen echter toegestaan om hier te bidden. Het kleine achthoekige gebouw is ommuurd; in de rots zou nog een voetafdruk van Jezus te herkennen zijn.

Russische kerk

De zeer nabijgelegen Russische kerk is herkenbaar aan de karakteristieke klokketoren en staat op het grondgebied van het Arabische dorpje Et Tur (het vroegere Betanië). Vanaf de 60 m hoge klokketoren heeft u een fraai zicht op de omgeving. De kerk is deel van een Russisch-orthodox klooster. Volgens hen is dit de plek van Jezus’ hemelvaart.

Betfage-kerk van de franciscanen

In de Betfage-kerk van de franciscanen staat een rots met daarop een middeleeuwse schildering, voorstellende: de opwekking van Lazarus, de weggeleiding van de ezelin (waarop Jezus Jeruzalem binnentrok) en de Palmzondag-processie.

Grafgrot van de profetes Hulda

Ten zuiden van de hemelvaartkerk ligt de Grafgrot van de profetes Hulda (7e eeuw v. Chr). Veel christenen zijn er van overtuigd dat dit het graf is van de in de 5e eeuw levende heilige Pelagia, terwijl de moslims menen dat hier de islamitische non Rabiael-Adawiya begraven ligt (9e eeuw n. Chr.). Het graf is helaas meestal voor bezoekers gesloten.

Viri Galileikerk en het Augusta Victoria ziekenhuis

Ten noorden van de Olijfberg ligt de Grieks-orthodoxe Viri Galileikerk en het Augusta Victoria ziekenhuis, genoemd naar de echtgenote van de Duitse keizer Wilhelm II en herkenbaar aan de markante, vierkante toren. U staat hier aan de voet van de 826 m hoge Scopusberg, in wezen een noordelijke uitloper van de Olijfberg.

Hebreeuwse universiteit

Op deze berg staat de Hebreeuwse universiteit die in 1923 werd gesticht. Vanaf het Allan Bronfman Family Reception Centre kunt u dagelijks om 9.00 en 11.00 uur deelnemen aan een gratis rondleiding over de campus van de universiteit.

Hadassah ziekenhuis

Even verder staat het Hadassah ziekenhuis. Dit academisch ziekenhuis (300 bedden) werd gesticht door de Amerikaanse zionistische vrouwenorganisatie Hadassah (=Esther) die nog steeds actief is in de gezondheidszorg in de joodse samenleving. De Scopusberg met de Hebreeuwse universiteit en het Hadassah ziekenhuis bleven na de oorlog in 1948 in handen van de joodse strijdkrachten; de weg naar Jeruzalem was echter tot 1967 afgesneden door de strijdkrachten van Trans-Jordanië. Het contact werd pas in de Zesdaagse Oorlog hersteld. Vandaar dat men besloot om een nieuwe universiteit in Givat Ram te bouwen en een nieuw ziekenhuis In En Kerem (800 bedden). Zie verder het hoofdstuk En Kerem.Momenteel worden beide ziekenhuizen en beide universitaire centra benut.

Ammunition Hill

Ten oosten van de Hebreeuwse universiteit ligt Ammunition Hill, waar men de 183 gevallenen herdenkt die tijdens de Zesdaagse Oorlog omkwamen in de slag om Jeruzalem (geopend: zo. -do. 8.30-17.00 uur en vr. 8.00-13.00 uur). Voor 1067 stond hier een Jordaanse commandopost en een munitiebunker.

Het Tuingraf en het Rockefeller Museum

Het Tuingraf

Ten noorden van de Oude Stad ligt het Tuingraf (geopend: maandag t/m zaterdag van 8.00 tot 12.00 uur en van 14.30 tot 17.00 uur). Tegenover de Damascuspoort stuitte de Britse generaal en archeoloog Charles Gordon in 1883 op een heuvel met de vorm van een schedel (Golgotha) waar een graf lag. De generaal was er van overtuigd dat hij het ware graf van Jezus had gevonden. Dit leek veel logischer omdat het graf in de Heilige Grafkerk binnen de muren van de oude stad lag. Opgravingen in deze eeuw toonden echter aan dat het graf in de kerk ten tijde van de kruisiging van Jezus ook buiten de stadsmuren lag. Hoe dan ook, de discussie omtrent het juiste graf is nog steeds niet ten einde; en veel protestanten beschouwen het tuingraf als het graf van Jezus. Zeker is dat het graf zelf stamt uit de tijd van de eerste tempel en dus niet uit de tijd van Jezus. Het graf in de ommuurde tuin bestaat uit een treurkamer met achter een brede drempel en een hekwerk de grafkamer. Verder kunt u nog het waterreservoir (cisterne) van de tuin bezichtigen.

Kloosterkerk van St.-Stefanus

Ten noorden van het tuingraf ligt de dominicaanse Kloosterkerk van St.-Stefanus, in 1881 gebouwd op de plaats waar in 460 een basiliek stond ter ere van de martelaar Stefanus.

Graven van de koningen

Op de plek waar de Derekh Shekhemstraat en de Salah Ed Dinstraat samenkomen staat de Kathedraal van St.-Joris, met aan de overzijde aan de Salah Ed Dinstraat de Graven van de koningen (geopend: maandag t/m zaterdag van 8.00 tot 12.30 uur en van 14.00 tot 17.00 uur). Hier liggen koningin Helena van Adiabene en haar familie begraven. Zij kwamen in 45 n. Chr. vanuit het kleine koninkrijk Adiabene in Mesopotamië naar Jeruzalem en namen daar het joodse geloof aan. In die tijd was er in Jeruzalem een groot tekort aan voedsel. Dankzij haar vele contacten slaagde zij erin om voedsel vanuit Egypte en Cyprus te importeren. De graven liggen diep onder de grond en zijn zeer bezienswaardig. Het is verstandig om een zaklantaarn mee te nemen.

Rockefeller archeologisch museum

Dicht bij de Herodespoort, bij de noordoosthoek van de Oude Stad, kunt u het Rockefeller archeologisch museum (geopend: zondag t/m donderdag van 10.00 tot 17.00 uur, vrijdag en zaterdag van 10.00 tot 14.00 uur) bezichtigen, herkenbaar aan de imposante achtkantige toren. Dit bezienswaardige archeologische museum werd in 1927 gebouwd na een gift van 2 miljoen dollar voor dit doel van John D. Rockefeller.

Rondom de binnenplaats kunt u resten zien van prehistorische mensen (Galilea/Carmel), wapens uit de bronstijd, bodemvondsten uit Israël, Egypte, Cyprus en Mesopotamië, houtsnijwerk uit de El Aksa moskee, ivoorversieringen uit het paleis van koning Achab van Israël, de Laksis-brieven, Foenicische munten, een juwelenkamer en nog veel meer.