In het midden voor de muur van het Kremlin staat nog immer het Lenin-mausoleum als modernste gebouw op het Rode Plein. Het werd in 1930 gebouwd om het gebalsemde lichaam van de eerste Sovjetleider permanent te huisvesten. Tevens was het gebouw de eretribune voor de Sovjettop bij de grote parades. Achter het mausoleum bevindt zich de begraafplaats voor vele groten uit de Sovjet-geschiedenis. Tot 1813 was hier de gracht, die alleen werd overbrugd door twee bruggen naar de toegangstorens.

Basiliuskathedraal

De grote blikvanger op het plein is de Basiliuskathedraal met zijn veelkleurige uivormige koepeltjes. Dit meest gefotografeerde gebouw in Moskou is tussen 1555 en 1560 gebouwd ter ere van de definitieve overwinning op de Tataren in Kazan door Ivan IV. De eigenlijke opdracht om acht kerken te bouwen heeft de architect Jakovlev omgezet in een samenvoeging van negen onderling verbonden kapellen. De centrale ruimte wordt afgedekt met een spits, de acht kapellen rondom worden bekroond met ronde koepels die allemaal verschillend van vorm en kleur zijn. De overdekte toegangstrap, nu uitgang, is in de 17e eeuw toegevoegd. Een legende wil dat de tsaar de ogen van architect heeft laten uitsteken om te voorkomen dat hij nog eens zoiets moois zou bouwen. Het verhaal is meer dan waarschijnlijk in het leven geroepen om de wreedheid van de tsaar aan te duiden, want nadien heeft Jakovlev nog meer gebouwen ontworpen. De eigenlijke naam van de kerk is Pokrovski sobor, want de verwijzing naar Vasilia Blazjennogo is afkomstig van een later aangebouwd kapelletje links voor de eigenlijke kathedraal. Deze kapel die te herkennen is aan het laaggeplaatste koepeltje en het afwijkende metselwerk bevatte de relikwieën van de heilige Vasili de dwaas. Tegenwoordig dient deze kapel als toegang tot de kathedraal.

Minin en Pozjarski

Voor de Basiliuskathedraal staat een beeld van de twee volksleiders, de koopman Minin en de vorst Pozjarski, die aan het hoofd van Kozakken de Poolse troepen in 1612 uit Moskou verdreven. Minin probeert de gewonde Pozjarski weer tot actie te bewegen. Op het reliëf in het voetstuk bieden burgers kostbaarheden aan voor de nationale strijd. Dit beeld uit 1818 stond eerder midden op het Rode Plein, maar werd in 1936 verplaatst op last van Stalin omdat het de parades te veel hinderde. Trouwens, er bestonden om diezelfde reden vergevorderde plannen om ook de Basiliuskathedraal te slopen, maar heftig verzet heeft Stalin op andere gedachten weten te brengen. De ommuurde ronde plek voor de kerk op het plein is in gebruik geweest als executieplaats.

GOEM

De oostgevel van het Rode Plein wordt gedomineerd door twee gebouwen in oud-Russische stijl uit het eind van de 19e eeuw. Het bouwwerk dicht bij de kerk is een kantoorgebouw uit 1912, het grote gebouw is de gevel van het staatswinkelcentrum GOEM uit 1893. Het beslaat drie naast elkaar liggende galerijen met ieder drie etages, dat alles onder glazen overkappingen. Vanaf de bruggetjes tussen de hogere verdiepingen is er mooi zicht op de gangen en de fonteinen op de centrale punten. De winkels in dit complex waren in de Sovjettijd af en toe gevuld met zeldzame waar omdat het als uitstalkast van de Sovjetindustrie moest dienen. Aanwezigheid van artikelen leidde onverminderd tot lange rijen. Tegenwoordig heeft elk zichzelf respecterend wereldmerk er een filiaal, dat geheel in tegenstelling tot vroeger tijden rijk is voorzien en veel minder klandizie heeft. De verveeld starende verkopers lijken te beseffen dat zij onderdeel zijn van de uitstalling van Benetton, Gucci, Vuitton, Nike, Versace, Armani, Calvin Klein, Dior en tientallen andere merken, die voor een gemiddelde Rus niet betaalbaar zijn.

Kazan-kathedraal

Aan het eind van de GOEM, op de hoek van het Rode Plein en de zijstraat Nikolskaja, staat de Kazanski sobor (Kazan-kathedraal), oorspronkelijk uit 1636 en onder Stalin gesloopt omdat een kerk zo’n detonerend gezicht was achter alle arbeideristische Sovjetparades. Het kerkje kreeg de naam omdat twee eeuwen lang de icoon ‘De maagd van Kazan’ hier hing en deze icoon had volgens de legende geholpen met de verdrijving van de Polen in 1612. Tussen 1930 en 1990 was de lege straathoek afgezet door een lelijke schutting met een rij gratis stadstelefoons en dito waterkraantjes… In 1996 is het kerkje in oude luister teruggebouwd.

Voskresenia-poort

Enkele meters verder dan de kazan-kathedraal overbrugt een poort de toegangsstraat tot het Rode Plein. Deze Voskresenia-poort huisvestte in een kapel de icoon van de Moeder Gods Iverskaja. De uit 1680 daterende poort werd onder Stalin afgebroken omdat het de toegang tot het plein vernauwde, en is in 1995 heropgebouwd. Door de herbouw van deze twee bouwwerken heeft het Rode Plein zijn historische aanblik voor een deel herkregen.

Historisch Museum

Links van de poort bevindt zich het Historisch Museum, evenals de GOEM in oud-Russische stijl in 1881 gereed gekomen. De in de stijlen van verschillende tijdperken of regio’s gebouwde zalen herbergen een grote collectie voorwerpen uit de geschiedenis van Rusland, van prehistorie tot de moderne tijd. Alle uitleg is overigens in het Russisch, maar met een beetje historische kennis wel te begrijpen.