Pompei
De antieke stad aan de zuidoostelijke voet van de Vesuvius, die haar in het jaar 79 bedekte met as en stenen, is het beroemdste archeologische centrum ter wereld. Het geeft de bezoeker een indrukwekkend beeld van het leven in een Romeinse stad. De eerste opgravingen hadden plaats in de 18e eeuw, maar pas sinds 1860 werd er op systematische wijze gegraven. Nu is ca. 3/5 deel van het antieke Pompei blootgelegd. Helaas is door verwaarlozing en geldgebrek de stad zwaar aangetast. In de laatste jaren zijn herhaaldelijk muren en zuilen omgevallen. Vanwege instortingsgevaar is een deel van de stad afgesloten.
De stad Pompei werd in de 8e eeuw v.C. door de Oskiërs gesticht. Begin 6e eeuw v.C. vestigden er zich Griekse kooplieden uit Kyma (Cumae). In 524 v.C. lijfden de Etrusken Pompei in, maar de Etruskische vloot werd in 474 v.C. verslagen door de vloten van Cumae en Syracuse, waarna de Grieken de macht herwonnen. Omstreeks 420 v.C. v.C. bezetten de Samnieten de stad en ten slotte in 80 v.C. de Romeinen. Pompei groeide uit tot een mondaine provinciestad. In het jaar 62 was er al een aardbeving; op 23 en 24 augustus 79 vond de catastrofe plaats, waarbij de stad in korte tijd bedolven werd onder as en puin van de Vesuvius.
Het oudste stadsdeel, om het forum gelegen, werd in de 5e en 4e eeuw v.C. omringd door nieuwe wijken en voorzien van stadsmuren met torens en 8 poorten. De in de lengte lopende hoofdstraten, de decumani, zijn de Via dell’Abbondanza en de Via di Nola; de grootste dwarsstraat heet Via Stabiana. Deze straten waren geplaveid met platte stenen en vertonen karrensporen, ook waren er trottoirs. Op oversteekplaatsen en kruispunten waren hogere stapstenen geplaatst voor overstekende voetgangers. Langs de hoofdstraten waren veel winkels met naamborden. Pompei was een belangrijk handelscentrum, hetgeen blijkt uit het grote aantal hotels (hospitiae), winkels (tabernae), restaurants (cauponae) en cafés (thermopoliae) met karakteristieke toonbanken. Op de muren van de gebouwen treft men vaak geschilderde mededelingen of graffiti aan, bij voorbeeld over verkiezingen of gladiatorenspelen, vaak ook persoonlijke beledigingen, jaloerse of scabreuze teksten. De eenvoudigste en oudste huizen hadden een binnenplaats (atrium), waaromheen de eetkamer (tablinum), tevens woonvertrek, de slaapkamers (cubiculae) en de berging (cella). Het dak van het atrium, soms door zuilen gedragen, liep naar het midden af, zodat een vierkante opening overbleef (conpluvium) voor licht en afvoer van regenwater. Dat werd opgevangen in een bassin (impluvium) met waterberging (cisterna). De latere huizen werden vergroot met een hellenistische zuilengalerij (peristylium) en een tuin (viridarium). De eetkamer werd vergroot tot triclinium, aan de tuin grenzend. Aan de voorzijde waren vaak winkels gebouwd. Op de verdieping woonden bedienden of huurders.
Pompei is het beste van Napels uit te bereiken per trein, de Circumvesuviana. Het station Pompei ligt aan de overzijde van de hoofdingang bij de Porta Marina. Een bezoek aan Pompei duurt zeker een halve dag.
