In stilstaand zoet water (óók in een regenplas!) kunnen slakken voorkomen die wormlarven bij zich dragen. Deze wormen veroorzaken bij de mens bilharzia (schistosomiasis), een ernstige en moeilijk behandelbare aandoening van de lever, blaas of nieren. Is baden echter noodzaak of raakt u te water tijdens het beoefenen van een watersport dan zijn er een paar tips waar u wellicht iets aan heeft:

– vermijd het zwemmen in stilstaand water; als u zich noodgedwongen in verdacht water (en dat is in principe élk stilstaand water) moet baden, zorg dat de periode zo kort mogelijk is en beslist niet langer dan tien minuten;

– baad niet in de nabijheid van woonkernen;

– smeer uw huid in met een insectenbestrijdingsmiddel voordat u te water gaat;

– droog u zorgvuldig af met gebruikmaking van een handdoek, óók als de zon hoog aan de hemel staat;

– als u doucht of een bad neemt in een guesthouse op een afgelegen plaats stel dan vooraf vast waar het water vandaan komt, het kan opgepompt zijn uit stilstaand water; het water dient in de ochtend verzameld te zijn en/of gefilterd met gebruikmaking van een ontsmettingsmiddel.

De meest voorkomende tropische ziekte is ongetwijfeld malaria. Als u zich aan de voorschriften van de arts houdt en op tijd uw malariapillen inneemt, geniet u de maximale bescherming, maar de middelen garanderen niet dat u ook geen malaria kunt krijgen. Denkt u malaria onder de leden te hebben (hoge koorts, hoofdpijn, pijn achter de ogen, desoriëntatie) raadpleeg dan altijd een arts, óók als de koorts zakt. Met een drietal injecties binnen een etmaal bent u meestal na enkele dagen van de verschijnselen af.

Heeft u eenmaal malaria gehad, dan raakt u de veroorzaker nooit meer kwijt, deze blijft latent in uw lichaam aanwezig. Waarmee niet gezegd wil zijn dat u het bij een volgend bezoek aan de tropen ook inderdaad opnieuw zult krijgen. Malaria is de meest voorkomende én de meeste slachtoffers eisende tropische ziekte! Bij een bezoek aan Namibië en Botswana is een malariakuur niet altijd noodzakelijk. Het is afhankelijk van het gebied dat u bezoekt. In en ten noorden van het Etosha National Park, de Caprivistrip in Namibië en in Botswana ten noorden van de Central Kalahari Game Reserve moet u vrijwel zeker malariapillen slikken.

Uw (tropen)arts of - kliniek kan u precies vertellen voor welk(e) gedeelte(s) van uw reis het noodzakelijk is om tabletten te slikken. Stel, in overleg met de deskundige, de periode vast waarin u in een malariagebied bent en aan de hand daarvan het aantal tabletten dat u nodig heeft. Meer slikken dan noodzakelijk is niet nodig en het geeft wellicht meer bijwerkingen. Het werkt in elk geval onnodig kostenverhogend.

Een andere wijdverspreide ziekte die na malaria de meeste slachtoffers eist is aids. Het is eenvoudig te voorkomen door seksueel verkeer met de lokale bevolking te vermijden. Gezien de simpelheid van die stelling ligt het voor de hand dat u zich uitsluitend kunt beschermen door gebruik te maken van condooms. In de steden zijn deze overal te koop, zodra u zich op het platteland begeeft wordt dat een stuk minder. Het is dus verstandig een voldoende voorraad bij u te steken. Houd er rekening mee dat inlandse mannen nauwelijks te bewegen zijn tot het gebruik ervan en dat aids als ziekte vrijwel onbespreekbaar is. Prostitutie komt met name, maar ook met mate, voor in de grotere steden.

Alle bloed dat wordt gebruikt bij bloedtransfusies is op aids getest. Bij een bezoek aan klinieken hoeft u evenmin bang te zijn een injectie te krijgen met een geïnfecteerde naald.

Drugsgebruik vormt wereldwijd een bron van toenemende zorg. In het drugscircuit dient u bedacht te zijn op besmette naalden. Let er op dat u bij naalden niet alleen moet denken aan drugsgebruik, ze worden ook gebruikt voor tatoeages en bij piercing!

Allerlei insecten schijnen het op de mensheid gemunt te hebben. Niet iedere insectenbeet heeft malaria tot gevolg. Een insectenbeet altijd behandelen met een middel ter bestrijding van de (soms pijnlijke) gevolgen ervan. Teken willen zich nog weleens in uw huid vestigen. Dit is gedeeltelijk te voorkomen door stevig schoeisel en dikke sokken te dragen. Draag sokken over uw broek, u voorkomt de ‘inloop’ van bijvoorbeeld mieren. Een mierenbeet kan zeer pijnlijk zijn, maar er zijn geen schadelijke gevolgen te verwachten en de pijn trekt over het algemeen snel weer weg. Teken treft u meestal in onderbenen en voeten aan.

U herkent een teek aan een onderhuidse zwelling, de teek neemt uw bloed op. Op den duur kunt u er pijnlijke gevolgen van ondervinden, ook als u de teek slechts gedeeltelijk verwijdert. Controleer uw huid altijd op de aanwezigheid van teken als u een wandeling gemaakt heeft door begroeid gebied, maar tenminste eenmaal per dag. De simpelste manier om ze te verwijderen is ze met een pincet zo dicht mogelijk op de huid beet te pakken en ze voorzichtig uit uw huid te trekken. Het is nóg handiger om een tekentrekker mee te nemen.

Er is een aantal vliegen dat zich doorgaans onder de huid van dieren nestelt, maar, als ze de kans krijgen, hetzelfde doen bij mensen. Om die reden is het af te raden dieren aan te raken. Dat geldt zowel voor (in onze ogen) huisdieren, als voor die schattige lammetjes of ander vee.

Het komt niet vaak voor, maar het kán gebeuren: een beet van een hond, een aap of een vleermuis. Laat de wond altijd controleren, de beet kan u rabiës (hondsdolheid) bezorgd hebben, goed te behandelen mits u er tijdig bij bent.

De meeste hinder in de tropen wordt echter ondervonden van zonnebrand. De manieren om dat te voorkomen zijn bij ieder bekend. Toch is het de meest onderschatte kwaal in de tropen! Gebruik een zonnebrand- en een lippencrème met een hoge beschermingsfactor die geschikt is voor de tropen en die u zowel tegen UV-A als UV-B straling beschermt.

Een veelvoorkomende kwaal is jeuk. Als uw huid schilferig is en geweldig jeukt dan kunt u dit in een paar dagen oplossen. Draag loszittende kleding, was u enkele malen per dag en droog uw huid goed af. Maak gebruik van een (ongeparfumeerde) talkpoeder. Uw beste verblijfplaats is een kamer met airconditioning. Vindt u zweren op uw huid, dan bent u waarschijnlijk gebeten door de zandvlieg. U heeft leishmaniasis onder de leden, ook wel berglepra genoemd, en de assistentie van een arts is nodig. Vooral kinderen zijn hier gevoelig voor.

Ten slotte, slangenbeten. Het komt weinig voor, maar u kunt het treffen. U voorkomt al veel door stevig schoeisel te dragen. Mocht u desondanks een slangenbeet oplopen, probeer de slang te herkennen, maak er een foto van. De meeste slangen zijn ongevaarlijk, maar er zitten ook gemene typetjes tussen. Een zwelling rond de slangenbeet, koorts, ongecontroleerde bewegingen, stuiptrekkingen, verlammingsverschijnselen, kortademigheid of gezichtstintelingen, ze kunnen erop wijzen dat u gebeten bent door een giftige slang. Zo snel mogelijk naar een kliniek of ziekenhuis! Lukt dat niet op korte termijn, dan weet de lokale bevolking over het algemeen een (eveneens lokaal) middel om u er weer bovenop te krijgen, u dient dit echter, indien mogelijk, te vermijden. Een paar tips:

– gebruik geen alcohol voor ontsmetting of een andere pijnstiller dan paracetamol (tenzij uw arts of apotheker u anders aanraadt natuurlijk);

– er mag niet in de beet geprikt of gesneden worden, zuig de wond ook niet schoon;

– uw bloedsomloop mag niet gehinderd worden, dus bind de plek niet af;

– gebruik geen ijs of ander middel dat een zwelling of verkleuring voorkomt.