Het mahajana wilde de gelovigen op de laatste trap voor het bereiken van de verlossing laten staan om daar, begiftigd met bijzondere gaven, niet alleen voor hun eigen heil te zorgen, maar meer de medemensen te helpen op weg naar het heil. Het wilde dus de inspanning op weg naar de verlossing gebruiken ten bate van anderen, om die in 'het grote voertuig' te redden. Deze mensen die tijdelijk afzien van een plaats in het nirwana om als verlichte mensen op aarde de mensheid te dienen noemt men bodhisattva's. Zij stammen volgens de mahajana-beweging af van de vijf dhyani-boeddha's; dezen belichamen de vijf oorspronkelijke elementen van de kosmos. Op hun beurt hebben zij hun wortels in de hoogste godheid, de adi- of oer-boeddha. Volgens deze leer zijn er veel boeddha's op aarde geweest en zal er in de toekomst ook een nieuwe op aarde verschijnen, de Maitreya of Boeddha van de Toekomst. De historische Boeddha Sakyamuni (Siddharta Gautama) is in de ogen van de volgers van de mahajana-beweging slechts een incarnatie in de lange rij boeddha's die, op geregelde tijden, een aardse gedaante aannemen. Het mahajana-boeddhisme komt vooral voor in Centraal-Azië, Mongolië, Siberië, Japan, China, Tibet en Nepal, het hinajana-boeddhisme vooral in Birma, Thailand, Kampuchea, Indonesië, Maleisië, Zuid-India en Sri Lanka.

Het hinajana

Het hinajana beschouwde de opvatting van het mahajana als een ongeoorloofde verruiming van het geloof. In zijn onvervalste orthodoxe vorm gaat het hinajana van Sri Lanka ervanuit dat de mens met eigen inspanning, door onderhouding van de voorschriften van Boeddha, het nirwana kan bereiken. Het streeft dus naar de individuele verlossing, zo mogelijk al in dit leven. Opmerkelijk is dat het hinajana-boeddhisme in Sri Lanka veel kenmerken heeft van het mahajana-boeddhisme. Denk maar eens aan de vele tempeltjes en altaren ten behoeve van hindoeïstische goden die op veel boeddhistische tempelterreinen te vinden zijn. Door de gedeeltelijke vermenging met het hindoeïsme noemt men het boeddhisme op Sri Lanka soms het sinhala-boeddhisme. Ook de religieuze verhalen waarin Boeddha optreedt en waarin de liefde centraal staat zijn mahajana-verhalen. Tevens komen er steeds meer afbeeldingen van staande boeddha's. Een staande boeddha is een predikende boeddha en dus een uitgesproken mahajana-figuur; iemand die de verlichting heeft bereikt, maar die zich bekommert om de mensen om hem heen. De zittende en mediterende boeddhafiguur verwijst veel meer naar de persoonlijke weg naar de verlichting en staat dus symbool voor het hinajana-boeddhisme.