De opzet is in beide gevallen gelijk en oud en nieuw kunnen ook betrekkelijk zijn.

Via de voorhal komt de bezoeker in de hoofdruimte, waar de gelovigen zich verzamelen. Dan volgt de iconostase, de scheidingswand tussen hoofdruimte en priestergedeelte, dat niet toegankelijk is voor de gelovigen. Hier brengt de priester de eucharistie tot stand. Daarna verschijnt hij in de alleen voor hem bestemde middelste (heilige) deur van de iconostase en toont de gelovigen de hostie.

De kerken en kapellen zijn veelal versierd met fresco’s en iconen. Voorts staan er vaak rijk geornamenteerde lezenaars en hangen er zware luchters, of… is het er donker op een enkel dun kaarsje na, dat een flakkerend licht verspreidt, dat alles doordesemd van de zware geur van wierook.

Fresco’s zijn wandschilderingen waarbij de waterverf op de nog natte kalk wordt aangebracht.

Een icoon (Oudgrieks eikon = afbeelding) is een schildering op een houten paneel met gewijde verf. Uitgebeeld worden bijbelse figuren, heiligen en martelaren. De schilder is niet vrij in zijn weergave, maar dient zich te houden aan regels, waarin de oorspronkelijke uitbeelding is vastgelegd. Zo zou de allereerste afbeelding van Maria vervaardigd zijn door de evangelist en schilder Lucas. Andere Maria-iconen werden gebaseerd op oer-iconen, die bij een wonderbare verschijning van Maria zouden zijn geschapen.

Het gaat bij een icoon altijd om een gewijd en heilig voorwerp dat verering verdient. Het is een heilig beeld en niet een beeld van een heilige. De oprechte gelovige kust in de kerk dan ook de iconen van de iconostase, daarna de icoon van de heilige wiens naamdag het is (op de lezenaar). Met votiefplaatjes met afbeeldingen van zieke lichaamsdelen wordt de miraculeuze werking van de icoon afgesmeekt. Sommige iconen zijn met een zilveren plaat afgedekt om beschadiging van de verf door het vele kussen te voorkomen.

Oude iconen zijn van onschatbare waarde, vandaar dat veel afgelegen kerkjes tegenwoordig zijn afgesloten om diefstal te voorkomen.

De in toeristische centra en kloosters aangeboden iconen zijn slimme, fabrieksmatige paneeltjes die alleen souvenirwaarde hebben. De naam van de uitgebeelde heilige staat er keurig op vermeld!

Aan het gehele kerkgebouw ligt een diepe symboliek ten grondslag. Het is de plaats waar de gelovigen tijdens de eucharistieviering de verschijning van Christus en zijn hemelse schare beleven. De afbeeldingen in de kerk hebben daarbij een symbolische en didactische functie. Hier volgt een beknopte beschrijving waarbij veel variaties voorkomen:

In de koepel, het hemelse, zien wij Christus als Pantokrator (Heerser over hemel en aarde). In de gewelfde ruimte eronder soldatenheiligen (Romeinse militairen die voor het christendom hebben gekozen en vaak de marteldood zijn gestorven) en scènes uit het Nieuwe Testament (geboorte van Jezus, kruisiging, Hemelvaart). Boven de altaarruimte zien we de Hemelvaart van Maria en in de altaarnis de ‘deësis’, de voorbede van Maria en Johannes de Doper bij Christus.

De middelste van de drie deuren van de iconostase mag alleen door de priester worden gebruikt. Rechts van deze deur Christus, links Maria. Naast Christus is Johannes de Doper afgebeeld, naast Maria de patroonheilige van de kerk. De namen van de afgebeelde heiligen staan vaak alleen in Griekse letters vermeld.