De stad heeft - zoveel is in iedergeval zeker - al in de Romeinse tijd bestaan en is bekend geworden als de garnizoensstad Laucia Oppidana. Veel eerder al hadden de Lusitaniërs in de omliggende heuvels nederzettingen gesticht.

Bovendien zijn in de omgeving, onder andere bij Fornos de Algodres, dolmen gevonden, neolithische graven. Dat bewijst dat Guarda wortels heeft die teruggaan tot 5000 jaar v.Chr.

Door zijn strategische ligging is er in de Middeleeuwen vaak langdurig en bloedig om de stad gevochten. Vrede heerste er pas nadat Guarda in de 12e eeuw definitief onder gezag kwam van Dom Sancho I (de tweede koning van Portugal). Uit zijn handen kreeg de stad in 1199 de Carta de Foral (stadsrechten).

Uit die tijd dateren ook de muralhas, de stadsmuren, althans van wat daar van over is. En het kasteel, niet te vergeten. De ruïnes van dit fort liggen in het westelijk deel van de oude stad.

De vestingstad Guarda heeft lang zijn naam als ‘wachter’ eer aangedaan totdat Napoleon in 1808 in strijd met de heersende krijgsleer om de stad heen trok en de verdedigers van de landsgrenzen verbijsterd links liet liggen.

Het Portugese hof heeft de stad altijd gekoesterd als kuuroord. Vooral de zwakke gezondheid van koning Fernando heeft naar het schijnt welgevaren bij de zuivere lucht van de bergen. Ook nu nog telt Guarda enkele sanatoria.

Guarda is een aardige, drukke, maar hier en daar ook vervallen stad met naast mooie winkelstraten ook heel veel ouderwetse winkeltjes, smalle straatjes en een aantal heerlijk schaduwrijke parken.

Bezienswaardigheden

Het belangrijkste historische gebouw is de granieten kathedraal (Sé). Deze staat aan het grote Praça de Camöes, midden in het oude centrum, waaraan ook het Centro de Turismo (VVV) is gevestigd.

De kathedraal van Guarda is een monumentaal voorbeeld van gotische architectuur. De bouw is in 1390 begonnen en heeft tot ver in de 16e eeuw geduurd. Door deze lange bouwtijd is de invloed van manuelstijl en renaissance op veel plaatsen duidelijk te zien. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het fraai gedecoreerde hoofdportaal. Dat zinkt echter in het niet bij de immense achthoekige gotische torens die het flankeren.

De basis van beide torens is overigens vierkant waardoor een merkwaardige optische vervorming ontstaat wanneer men er onder een bepaalde hoek naar kijkt. De invloed van de renaissance (16e eeuw) is het beste te herkennen in de westelijke façade. De kathedraal van Guarda telt drie beuken en vertoont een opvallende gelijkenis met de kloosterkerk van Batalha. In het interieur verdient vooral het altaarstuk (renaissance) aandacht. Het is niet geschilderd en ook niet opgebouwd uit houten panelen zoals vaak het geval, maar gemaakt uit stenen afkomstig uit de groeven van Anca (omgeving Coimbra).

Het altaar bestaat uit vier verdiepingen en wordt toegeschreven aan de Fransman Jean de Rouen die in de Portugese kunstgeschiedenis João de Ruão heet en behoorde tot de beeldhouwschool van Coimbra. In de kerk vindt u aan uw linkerhand de Capela dos Pinas, een kapel uit de tijd van de renaissance waarin een gotische tombe staat.

De Misericordia-kerk (Igreja Misericórdia) die aan het gelijknamige largo staat, vormt een schril contrast met de uiterlijke eenvoud van de kathedraal. Deze uitbundige, fraai gelijnde kerk dateert uit de 18e eeuw en wordt toegeschreven aan bouwmeester Joanina.

Verder is een beklimming van de Torre de Menagem de moeite waard. De toren maakte ooit deel uit van het 12e-eeuwse kasteel aan de voet waarvan Guarda is ontstaan. Vanaf de toren heeft men op 1056 meter boven de zeespiegel een magnifiek uitzicht – naar het zuidwesten strekt zich de Serra da Estrela uit.