Kilwa werd gesticht door de uit Shiraz afkomstige Perzen, nét zoals de meeste nederzettingen uit die tijd. De eerste echte heerser over Kilwa was sultan Ali bin al-Hasan en deze was van grote betekenis voor de ontwikkeling van de stad. De bewoners waren goed getraind in de oorlogsvoering, menige vijand liet begerige blikken op het eiland vallen vanwege z’n strategische ligging. Het eiland was gemakkelijk verdedigbaar en was vrijwel niet in te nemen. De controle die de inwoners op de kustgebieden uitoefenden was, mede dankzij de ervaring die ze opdeden tijdens de vele oorlogjes, zeer groot.

Kilwa werd een belangrijke haven voor de goud- en ivoorhandel. De welvaart van het eiland weerspiegelde zich in de gebouwen die er verrezen en waarvan u thans nog de ruïnes terug kunt vinden. Ze zijn goed bewaard gebleven, een aantal is gerestaureerd en de geschiedenis is indrukwekkend. De gemakkelijkste manier om er te komen is per boot vanuit Kilwa Masoko.

Het waren de Portugezen die aan de heerschappij van Kilwa een einde maakten. Aan het begin van de 16e eeuw veroverden ze Kilwa, maar reeds in 1513 vertrokken ze er weer omdat ze zuidelijker een betere plaats gevonden hadden voor nederzettingen. In 1587 vielen de Zimba’s, een kannibalenstam uit Mozambique, Kilwa binnen en verorberden vrijwel de gehele bevolking. Het eiland herstelde zich langzaam, maar het kreeg nooit meer de overheersende rol van weleer.

De Arabieren, en aanvankelijk ook de Portugezen, roomden de handel behoorlijk af. De inval door de kannibalen had de bevolking van Kilwa geleerd dat een eiland weliswaar gemakkelijk te verdedigen was, maar dat het eveneens moeilijk te ontvluchten was bij de inval door een te machtige vijand. Er ontstond dus een nederzetting op het vasteland, Kilwa Kivinje. De handel werd van hieruit voortgezet en uitgebreid met de handel in slaven. De ligging op het vasteland maakte uitbreiding van de activiteiten eenvoudig en ook deze plaats kwam tot grote welvaart, hetgeen vandaag de dag nog duidelijk zichtbaar is. U vindt er onder andere de resten van het paleis waartoe een geweldige harem behoorde.

Met het ineenzakken van de mensen-, goud- en ivoorhandel, sliep ook Kilwa Kivinje in en tegenwoordig zijn het hoofdzakelijk vissers die het dorp bevolken.

Het bedrijvigst is tegenwoordig Kilwa Masoko. Van hieruit vindt kustvaart plaats en de daarbij behorende activiteiten. De ligging op een schiereiland geeft het ook prima mogelijkheden voor vestigingen van industrieën langs de oceaan. Bovendien kent het dorp een belangrijke streekmarkt.