Zij zijn zich ervan bewust dat zij de locomotief bemannen die 20 tot 25 lege wagons (de armere staten) moet trekken. Maar deze economisch sterke positie is pas ontstaan in de vorige eeuw, na de Eerste Wereldoorlog. Want de eerste nederzetting in deze staat dateert al van 1532. Dat was in São Vicente bij Santos.

Enkele jaren later in 1554 stichtten twee ondernemende jezuïeten een missiepost 70 km landinwaarts bij de Tietê-rivier die ze São Paulo de Pirantininga noemden, omdat dat gebeurde op 25 januari, de feestdag van St.-Paulus. Met deze twee nederzettingen, ver verwijderd van het koloniaal administratief centrum in Salvador, was de basis voor de eigen identiteit van S.P. gelegd. Bij de verdere ontwikkeling nam een aantal kolonisten een Indiaanse tot echtgenote, omdat Europese vrouwen ontbraken. Op deze wijze ontstonden vriendschappelijke betrekkingen met een aantal Indianenstammen, waarbij sommige kolonisten met een aantal Indianen rondtrekkende benden gingen vormen die bandeirantes genoemd werden en de wijde omgeving onveilig maakten. Een soort hooligans dus, met de voor die tijd geaccepteerde mo-raal, die ook ons aller Piet Hein cs dreef: alles pakken wat je te pakken kunt krijgen.

Deze bandeirantes verjoegen andere Indianenstammen, roofden hun dorpen leeg en vochten grensgeschillen met de Spanjaarden uit. Op die manier verlegden ze de grenzen van São Paulo, waarna ze nog dieper het nieuwe land tot in het Amazonegebied toe binnendrongen. Ze vonden goud en brachten al het veroverde in kaart. De geest van deze bandeirantes is ook thans nog vaardig over de paulista’s, want zij zijn actief, ondernemend en individualistisch. Ze gingen voorop in de strijd voor de afschaffing van de slavernij en het uitroepen van de republiek (1888/1889). Niet voor niets werd dan ook een monument aan de bandeirantes gewijd dat in het park Ibirapuera staat, waar Pedro I als regent namens de Portugese regering op 7 september 1822 de onafhankelijkheid van Brazilië uitriep.

Ook al is São Paulo nooit de hoofdstad van Brazilië geweest, de bevolking vindt wel dat het verreweg de belangrijkste stad van het land is. De katoenteelt begon in de staat São Paulo en rond de stad São Paulo verrezen de eerste koffieplantages. Maar er waren arbeidskrachten tekort en omdat invoer van negerslaven na de afschaffing van de slavernij (officieel pas in 1888) niet meer mogelijk was, trachtte men op grote schaal immigranten te werven met als gevolg dat er tussen 1870 en 1920 ongeveer 5 miljoen Europeanen naar São Paulo en omgeving kwamen.

In het seizoen werkten deze arbeiders in de plantages, maar in de stille tijden trokken ze naar de stad die dan ook in enkele decennia omgevormd werd tot een metropool. Tijdens de Eerste Wereldoorlog greep het stadsbestuur zijn kans om indus triële producten voor de oorlogvoerende geallieerden te gaan maken. Er kwam een auto-industrie van de grond en andere industrieën volgden. De infrastructuur werd verbeterd en Santos werd een belangrijke handelshaven. Analoog daarmee werden energiebronnen zoals waterkrachtcentrales ontwikkeld.

In 1954 werd São Paulo de grootste stad van Brazilië en in 1984 werd de tienmiljoenste inwoner verwelkomd. Bij dit aantal zijn niet meegerekend de zesmiljoen die in de agglomeratie wonen waartoe gerekend worden de zogenaamde ABC steden: Santo André, Bernardo do Campo en São Caetano do Sul die allemaal op een twintigtal kilometers afstand van het centrum liggen. São Paulo neemt dan ook op de lijst van de grote wereldsteden de vierde plaats in na Tokio, Bangkok en Mexico-stad.

En elke dag arriveren er 1000 nieuwe immigranten die uit ‘de lege wagons’, dat wil zeggen uit het arme noordoosten van Brazilië komen. Die hebben op de tv de beelden van de rijkdom gezien, maar ze belanden in de arme krottenwijken.

Van de oude nederzetting São Paulo de Piratininga zijn nog enkele huizen bewaard gebleven. De missiepost aan de Páteo de Colégio van de jezuïeten Anchieta en Nóbreg heeft in 1970 een grondige restauratie ondergaan. In het Anchietahuis is een museum waarin herinneringen aan de eerste bewoners bewaard zijn gebleven. Uit 1632 stamt de Igreja do Carmo, 200 meter van het Anchietahuis, achter de Praça da Sé. De São Franscisco-kerk werd gebouwd in 1644 en uit 1717 stamt de kerk die gewijd werd aan São Antonio.

De stad kreeg een ander aanzien bij de opening van de spoorwegverbinding met Santos in 1868. De koffietreinen namen ijzer en bakstenen mee terug. De ijzeren voetbrug Anhangabaú is van 1892. Aan de overzijde bouwden de koffiebaronnen Campos Elíseo een concentratie van luxekantoren waarin veel ijzer, brons en gebrandschilderd glas werd verwerkt.

In de rivaliteit Rio-São Paulo scoort Rio met stranden, mode en erotiek. São Paulo zet daar tegenover werklust, maar ook cultuur en 12.000 restaurants. De SP tourist-office met informatie over staat en stad is op de Praça Antônio Prado 9, Banespa, tel.011-239-5822.

www.sp.gov.br

Bezienswaardigheden 

De staat São Paulo wordt beheerst en overheerst door de gelijknamige stad waar de helft van de inwoners van de staat woont. Ook vanuit de stad São Paulo kan men dagtrips maken, bijvoorbeeld naar de omringende bergen en natuurlijk ook naar de kustbadplaatsen .

Landinwaarts, 87 km van São Paulo ligt het 17e-eeuwse Sorocaba met de São Bento-kerk. Een excursie naar de fazenda Ipenema, het landgoed van keizer Pedro I, staat bovenaan de aanbevelingen van de plaatselijke VVV. Campos do Jordão ligt in een geliefd berggebied waar Oostenrijks aandoende panorama’s opdoemen. Het is de favoriete bestemming voor een gezellig dagje uit. In juli is er een muziekfestival dat de hele maand duurt. Er is ook een beeldentuin, Felicia Leirner, die het gehele jaar door geopend is. De afstand vanaf São Paulo is 184 km, niet zo ver dus, en daarom heeft de elite uit São Paulo hier een buitenhuis en wedijveren 50 hotels om de gunsten van de overnachters.Vanaf de Itapeva-top (12 km van Campos) heeft men een mooi uitzicht over de Parabia River Valley.

Dichter bij São Paulo (69 km) ligt Paranapiacaba. In dit Victoriaanse plaatsje hoort men het vertrouwde geluid van de Big Ben en voert een treintje u naar de laagvlakte van Santos. Er is een spoorwegmuseum. Atibaia, op 69 km van São Paulo, is een buiten tuingebied met veel aardbeien en perziken. Voor liefhebbers van de telescoop is hier veel te zien en te beleven. Het Parque Municipal Edmundo Zanoni en het Museu Ferroviario Dinâmico (spoorwegmuseum) kunnen voor een dagvullend programma zorgen.

Een andere bestemming is Itu dat 100 km van São Paulo af ligt. Dit stadje uit de 18e eeuw, heeft als centrum een gezellig voetgangersgebied. In het Museu de Arte Sacra zijn werken te zien van stadgenoot Almeida Júnior. Embu ligt 20 km van São Paulo en is een bekend centrum van de betere nijverheidskunst (keramiek, metaal, wol, kant en batik). Vergeet niet een bezoek te brengen aan de Nossa Senhora do Rosário, een door Indianen gebouwd kerkje uit 1690. De restaurants in dit plaatsje hebben duidelijke invloeden ondergaan vanuit Bahia (Senzala, Orixás, Patação).

Barretos is eind augustus tien dagen in de ban van rodeofeesten, waar meer dan een miljoen bezoekers genieten van spelen met en op buffels, stieren en paarden. Op podia komen de beste artiesten van Zuid Amerika.

Serieuzer is een bezoek aan Aparecida, 169 km van São Paulo aan de Br 116, de route naar Rio de Janeiro. In deze voor Brazilianen belangrijke bedevaartsplaats kunt u makkelijk een hotel vinden. Tenminste buiten de hoogtijdagen, want dan zijn alle 13000 (!) bedden bezet. Bijvoorbeeld op 12 oktober, het jaarfeest. Een stop waard is de nieuwe basiliek, op de Sint Pieter in Rome na, de grootste kerk ter wereld. De architect, Benedito Calix, heeft de basiliek de vorm meegegeven van een Grieks kruis van 173 bij 168 meter en 70 meter hoog. Er kunnen 45.000 mensen tegelijk in. Er is parkeergelegenheid voor 4000 bussen en 6000 auto’s. Onder de flanken van de basiliek is een veelomvattend winkelcentrum en een assortiment horecagelegenheden, afgestemd op deze bezoekersaantallen. Dit alles ter ere van Onze Lieve Vrouwe van Ararecida, patrones van Brazilië.

Badplaatsen

De staat São Paulo heeft 400 km zonnige zandstranden. De jaloezie ten opzichte van Rio is dus maar ten dele gegrond. Ubatuta is de noordelijkste plaats die aansluit bij de beroemde Rio-stranden van Angros dos Reis en Parati.

In het zuiden is Cananéia bij de grens van Paraná een geliefd strandvakantie-oord. Ubatuta is een prachtig gebied met stranden en subtropische eilanden. Een boottrip naar Anchieta Prison is aan te bevelen mits men een dagretour neemt. Het plaatsje Caragua-tatuba heeft ook fraaie stranden, maar is historisch gezien minder interessant. Van hieruit worden de verbindingen onderhouden met São Sebastião, een offshore-eiland.

Nog een andere strandvakantiekeuze voor de paulistas is Bertioga met het Forte de São Paulo uit 1547, of Guarujá, op 90 km van São Paulo, waar echter hoofdzakelijk het betere publiek komt en alle hotels vier of vijf sterren hebben met gerenommeerde restaurants. Langs de Praia da Pitangueiras ligt een gezellige boulevard waar smalle straatjes met leuke boetieks en juwelierwinkels op uitkomen.

Een wat goedkoper en ook populair strandgebied is Enseada met de Praia da Pernambuco. São Vicente ligt op historische grond want op deze plek arriveerden de Portugezen die de opdracht hadden het nieuw veroverde gebied te gaan koloniseren (1530). Maar er is bijna niets in São Vicente, dat nu de populairste badplaats van São Paulo is, wat daaraan herinnert. De Praia da Gonzaguinha is een belangrijk decor voor het strandvertier. Dan heeft Itanhaem er meer aan gedaan om herinneringen aan die tijd te bewaren. Uit 1534 dateert het kerkje Nossa Senhora da Conceição. Itanhaem ligt 60 km ten zuiden van São Vicente.

Verder naar het zuiden liggen nog enkele andere strandvakantiecentra zoals Peruibe, Iguape en Cananéia die zich ook lenen voor het maken van boottochtjes naar eilanden voor de kust. Een van de bestsellers van die eilanden is Ilhabela, te bereiken vanaf São Sebastião, 190 km van São Paulo. Gasten kunnen hier wandelen, surfen, zeilen of op een van de 42 stranden genieten van zon en zee. http://www.ilhabella.sp.gov.br

Santos is niet los te denken van São Paulo. De afstand is 72 km. Het is dé haven, de historisch oudste havenstad en de exporthaven voor de grote industriegebieden van Belo Horizonte, São Paulo en Santos en de landbouwgebieden van São Paulo en Minas Gerais. Santos is een wereldhaven. Wie geboeid wordt door havenactiviteiten, grote tankers, hoge kranen en immense loodsen, kan zich hier wel een dagje vermaken.

In het oude centrum van Santos zijn twee kerken bewaard gebleven (de Igreja do Carmo, 1589, en de São Antônio do Valongo, gebouwd tussen 1640 en1691). Santos is een stad met ongeveer een half miljoen inwoners, veel hotels en musea. Er zijn enkele stranden, maar het strand van Santos is São Vicente, 16 km verder. Toeristen informatie: tel.013-3222-4166.

Enkele andere belangrijke stedelijke centra in de staat São Paulo zijn: Campinas, een stad met meer dan een miljoen inwoners en bekend om de universiteit. Campinas staat bekend om de hoogwaardige technologische kennis en zelfde industrie.

Toen het vliegveld in São Paulo ingebouwd raakte plande de overheid een luchthaven ver buiten de stad (35 km). Daaromheen vestigden zich bedrijven en er kwamen woonwijken. Nu is er bij de luchthaven Guarilhas een stad met meer dan een miljoen inwoners.Ook Ribeirão Preto, iets kleiner dan Amsterdam, is een belangrijk economisch centrum.

Geen van die drie steden moet om toeristische redenen aanbevolen worden. Wel als u een indruk wilt krijgen van de economische vitaliteit en ontwikkeling in het zuiden van Brazilië. Wie per auto in de regio rond São Paulo rondrijdt en let op de infrastructuur van wegen en openbaar vervoer, de industriële gebouwen, de kantoor-complexen op zich in laat werken, weet dat hij in een vitaal modern, ambitieus gebied rondrijdt. Wie met het (voor)oordeel gekomen is dat Brazilië een primitief, carnavalesk ontwikkelingsland is, heeft een moeilijke avond als het reisverslag in het dagboek geschreven wordt.