Het stadje Amatitlán ligt net als het meer op 1190 m hoogte. De naam betekent ‘plaats van de amatle-bomen’ waarvan uit het schors papier gemaakt wordt. Vlak bij de stad Amatitlán is een klein rotsachtig strandje met goedkope eettentjes waar je verse vis kunt eten. Er zijn waterfietsen en bootjes te huur waarmee je tochtjes op het meer kunt maken.

Op de plaza staat een gedenkteken ter ere van Francisco Javier Arana (1905-1949) een van de opbouwers van de democratie in Guatemala. Op zondag is er markt op de plaza. Vanaf het Parque Las Ninfas aan de oever van het meer kun je met een kabelbaan naar boven, waar je via een kort boswandelingetje het Parque Naciones Unidas bereikt. Hier heb je een schitterend uitzicht op het meer en zijn omgeving met de vulkanen Pacaya en Agua. Ook is er de Plaza Guatemala met schaalmodellen van hedendaagse en oude architectonische monumenten in Guatemala zoals de Plaza Central in Tikal. De botanische tuin is eveneens aardig om te zien.

In de precolumbiaanse tijd waren er nederzettingen in dit gebied; dat blijkt uit de ruïnes van heuveltjes en balspelplaatsen, die één kilometer ten oosten van het stadscentrum gevonden zijn en die uit de periode van 500-800 na Chr. stammen. De Pocomams bewoonden dit gebied en dreven in de vroegklassieke periode (200-600 na Chr.) handel met de bewoners van de Pacifische kust. Gedurende de koloniale periode werd aan de oevers van het meer cochenille (schildluis waarvan een scharlaken (rode) verf wordt gemaakt) gekweekt, dat een heel belangrijk exportproduct was. Tegenwoordig verbouwt men koffiebonen en suikerriet en er zijn bananenplantages.

Op 2 en 3 mei is er een grote fiesta in verband met de verering van Jesús de Atocha. Een beeld van dit kind staat in de koloniale kerk die in 1635 door dominicanen gebouwd werd. Volgens een legende werd het kind Jezus op een nacht zittende in een stenen nis aan de noordelijke oever van het meer aangetroffen. Vele pelgrims gaan tijdens deze fiesta ‘s nachts met een boot en fakkels naar La silla del niño, de plaats waar Jezus werd gezien.

Naar Amatitlán vertrekken regelmatig bussen van de hoek van de 20 Calle/2 Avenida in zone 1 of vanaf het bustation in zone 4, de rit duurt 40 minuten en de bussen zijn in het weekend overvol, maar er gaan er vele. Vanaf de plaza gaan de bussen weer richting hoofdstad. Als je verder naar de Pacifische kust wil, kun je bij het Esso-tankstation een bus aanhouden.

Archeologische vondsten in het meer van Amatitlán

Vele archeologische voorwerpen zijn sinds het begin van de vorige eeuw, maar vooral vanaf 1955, uit het meer gehaald. Naast enkele voorwerpen van jade, been of steen gaat het vooral om keramiek die door het jarenlange verblijf in het water grauw of zwart van kleur is. Dit komt ook door de invloed van het op sommige plaatsen kokendhete, zwavelhoudende water, dat er is vanwege een onderaardse verbinding van het meer met de nog altijd actieve Pacaya-vulkaan.

De meeste vindplaatsen bevinden zich in het oostelijk deel van het meer en deze keramiek varieert van eenvoudige huishoudelijke artikelen tot kostbare vaten. Men vermoedt dat Kaminaljuyú het ceremoniële centrum voor de elite was, terwijl het eenvoudige volk hun offers bracht in de buurt van het meer. Er zijn twee groepen vindplaatsen die zich in de nabijheid van de oever van het meer bevinden en als offerplaatsen gezien worden, waarbij de meeste offergaven voor de vuur- en regengod bestemd waren. Men vond er keramiek in de Teotihuacán-stijl (Mexico) en op een andere plaats in de Chinautla-stijl, terwijl er ook polygrome voorwerpen in de Mixco Viejo-stijl gevonden zijn.

Toen in de zomer van 1975 een deel van een bepaalde zone droogviel als gevolg van een daling van de waterspiegel door overbelasting van de elektriciteitscentrale, kwamen honderden archeologische voorwerpen aan de oppervlakte. Badgasten en bewoners uit de omgeving raakten hierdoor zelfs slaags en de overheid moest ingrijpen om de gemoederen te bedaren. Deze keramiek wordt in het Museo Popol Vuh in Guatemala Ciudad tentoongesteld.