Het stadje Tomar is niet alleen beroemd vanwege zijn klooster, maar ook de folkloristische traditie van het Festa dos Tabuleiros heeft de stad zowel in als buiten Portugal naam bezorgd. Het is een spectaculair, religieus getint oogstfeest dat op 2 september van elk even jaar georganiseerd wordt door een van de van oorsprong middeleeuwse fraternidades (broederschappen).

Verering en devotie met picknickmand en sportuitslagen

Tot ver in de jaren vijftig van de vorige eeuw heeft de Rooms-Katholieke Kerk grote invloed gehad op de Portugese maatschappij. De verstrengeling van kerk en staat ging zover, dat er een priester aan te pas kwam wanneer iemand een paspoort wilde hebben. Geheime politie en bisdom werkten vooral op het platteland nauw samen om de parochie op het rechte pad te houden. En geen tank of bataljon vertrok naar Angola alvorens door een priester of bisschop te zijn gezegend.

Maar de tijden zijn veranderd. De Portugees laat zich tegenwoordig niet zoveel meer aan Rome gelegen liggen. Hij is gelovig katholiek (84% zegt dat te zijn), maar hij gelooft niet meer in de rol van de Kerk als bemiddelaar tussen hem en God. Priesters en bisschoppen vervullen dan ook in toenemende mate een sociale rol.

Wat gebleven is, is de Maria- en Jezusverering waaraan de bekende bedevaartsoorden Fátima en Bom Jesús do Monte gewijd zijn. Bedevaarten en religieuze feesten laat de Portugees zich niet afnemen, als devote deelnemer of als gezellig dagje uit met de familie, picknickend en luisterend naar de sportuitslagen.

In de bergen van Trás-os-Montes en op de onafzienbare vlakten van Alentejo heeft de geloofsbeleving een veel meer ingetogen karakter. De harde werkelijkheid van het dagelijks leven is daar niet vreemd aan. De vroegmis in de dorpen, die in de meeste gevallen nog in het gregoriaans wordt gelezen, wordt druk bezocht door vooral vrouwen en meisjes; de meesten komen lopend vanuit de omliggende gehuchten en boerderijen.

Vooral in het noorden zijn veel kerken uitgerust met geluidsinstallaties die de blijde boodschap krakend uitdragen over de in ochtendnevel gehulde groene dalen.

Veel Portugese dorpen hebben hun eigen santuario. Zo’n heiligdom is vaak niet meer dan een laag stenen huisje waarin met wat overgeschoten meubilair een klein altaar is getimmerd. Wanneer u daarom vraagt, zal men zeker bereid zijn het u het heiligdom van binnen te tonen.