Daarbij komen nog de nationale vieringen van Drie Koningen (6 januari), Pasen, Pinksteren en Kerstmis. En de ‘nationale feestdagen’ van de 17 onafhankelijke republieken waaruit het koninkrijk Spanje bestaat.

De regering in Madrid onderneemt samen met de werkgeversorganisatie CEOE al jaren pogingen het aantal vrije dagen van de Spanjaarden aan banden te leggen. Tevergeefs. Kerk en vakbonden vormen al even lang een front als het gaat om de verdediging van verworven christelijke rechten.

En dan is er nog de eerste communie. Communiefeesten worden in Spanje vaak in grootse stijl en verspreid over meerdere dagen buitenshuis gevierd - veel ouders steken zich er diep voor in de schulden.

Klein en verstild zijn de processies die op zondag in stadswijken of dorpen worden georganiseerd ter nagedachtenis aan een overleden familielid of notabele. De doorgaans kleine gezelschappen dragen een Mariabeeld met zich mee uit de lokale parochiekerk met in hun kielzog meneer pastoor in vol ornaat. Er wordt gezongen en gereciteerd en de politie zorgt dat het verkeer waar nodig wordt omgeleid.

In de religieus-folkloristische sfeer is er in Spanje altijd wel iets te beleven. Dat begint al vroeg in het jaar als Drie Koningen wordt gevierd; in de Zuid-Europese landen is dat op een vast datum: 6 januari. De intocht in dorpen en steden van de drie wijzen uit het oosten heeft veel weg van de intocht van Sinterklaas bij ons, dat wil zeggen met strooigoed voor de kinderen en vrolijk versierde straten. Dat een van de wijzen, Balthasar, zwart is, is wijselijk geen punt van discussie. Wel of een van de koningen voor de verandering niet eens kan worden vervangen door een koningin. Een wens uit feministische en linkse hoek die het conservatieve katholieke deel van het land doet steigeren.

Het drukst is het tijdens de Stille Week, de week voor Pasen. Dan vinden de meeste romerías (processies) plaats. Ze worden georganiseerd door religieuze broederschappen, z.g. cofradías. Die hebben hun wortels in de Middeleeuwen en het lidmaatschap wordt van generatie op generatie doorgegeven. Spanje telt vele duizenden broederschappen; een beetje stad- of stadswijk telt er al snel tientallen. Elke broederschap draagt zijn eigen paso, een houten draagbaar met daarop een metershoog en voor deze gelegenheid prachtig versierd en vaak manshoog heiligenbeeld, veelal afkomstig uit de lokale kerk of kathedraal. Dat kan een lijdende Christus zijn of een treurende Maria.

Dikwijls lopen in de door duizenden toeschouwers omstuwde stoet boetelingen (cruceros) mee, getooid met puntmutsen en maskers. Na zonsondergang voeren ze flakkerende kaarsen mee of walmende toortsen wat vooral in het nachtelijk duister een macabere sfeer oproept. Tijdens de processies kunnen zich emotionele taferelen afspelen, vooral onder hen die de tocht als een persoonlijke boetedoening ervaren.

Ik zet hieronder de belangrijkste religieuze feesten op een rij. Bedenk dat de Spaanse commercie zich in toenemende mate van dit soort evenementen meester maakt. De grootste en kleurrijkste processies worden integraal op TV uitgezonden wat weer eisen stelt aan de organisatie.

De verleiding is groot op deze plaats volledig uit de hand gelopen en vercommercialiseerde religieuze vieringen als die in El Rocío buiten beschouwing laten. Maar voor de volledigheid en als fenomeen neem ik ze hieronder toch op. Veel van de oorsprong religieus-folkloristische feesten hebben in de loop der eeuwen een zodanig werelds karakter gekregen, dat ze eerder als toeristisch evenement zijn te beschouwen.

Heeft u geen zin in massabijeenkomsten, zoek dan tijdens katholieke feestdagen het platteland op. Met name tijdens de Stille Week is er in vrijwel elke provincieplaats of dorp wel iets te doen. In Andalusië heeft een aantal dorpen de handen ineengeslagen in de Camions de Pasión. De kleinschalige processies en evenementen in de aangesloten dorpen zijn een goed alternatief voor wie het religieuze massatoerisme liever mijdt. De evenementen staan doorgaans lokaal op aanplakbiljetten vermeld, maar zijn ook te vinden op www.caminosdepasion.com en www.spain.info.

 

Almonacid Del Marquesado

Al vroeg in het jaar - op 2 en 3 februari - vindt in het dorp Almonacid Del Marquesado het Endiablada-festival plaats, het 'Duivels-festival'. Sinds de Middeleeuwen dossen mannelijke dorpsbewoners, verenigd in broederschappen, zich uit in bonte pakken met koebellen rond hun middel en maken het dorp gedurende een paar dagen onveilig. De legende wil dat herders het beeld van de heilige Sint Blasius wisten te heroveren op een nabijgelegen dorp. Dat werd gevierd door met de bellen van hun koeien luidruchtig door het dorp te trekken.

Almonacid Del Marquesado ligt 116 km ten zuidoosten van Madrid.

Valladolid (Castilië-León)

Jaarlijks op Goede Vrijdag een grote openluchtmis op de Plaza Mayor die tot diep in de nacht duurt. Daarna volgt een processie door de omliggende straten van de kathedraal.

Medina de Rioseco (Castilië-León)

Medina de Rioseco ligt40 km ten noordwesten van Valladolid. De kleurrijkste processies worden gehouden op Witte Donderdag.

Zamora (Castilië-León)

Op Witte Donderdag wordt er een stille tocht gehouden met fakkeldragers vanaf de hooggelegen Santa María la Nueva-kerk naar de kathedraal. Op Palmzondag wordt in een indrukwekkende processie Jezus’ intocht in Jeruzalem herdacht.

Toro (Castilië-Léon)

Toro ligt33 km ten oosten van Zamora. De processie van Toro begint klokslag middernacht op Witte Donderdag. De route voert langs de uitzonderlijk fraaie Romaanse kerken van het stadje en eindigt pas in de late middag van Goede Vrijdag.

Alcañiz (Aragón)

Alcañiz, op 103 km ten zuidoosten van Zaragoza, is als veel stadjes en dorpen in het zuiden van Aragón beroemd om zijn drumprocessies tijdens de Stille Week. De tambores (tambours) gaan zonder onderbreking door van donderdagnacht tot zaterdagnacht voorafgaande aan paaszondag.

Sevilla (Andalusië)

De folkloristisch-religieuze feestelijkheden van Sevilla worden tot de grootste van Spanje gerekend. De belangrijkste vindt plaats in de nacht van Witte Donderdag op Goede Vrijdag. Dan trekt de stoet gemaskerde en met witte puntmutsen getooide boetelingen door de straten van het centrum; de cruceros (gekruisigden) torsen daarbij op draagbaren metershoge Christus- en Maria-figuren mee of complete taferelen die het lijden van Christus uitbeelden.

Sommige pasos zijn zo groot en zwaar, dat er vijftig of meer mannen aan te pas moeten komen om ze te dragen. Van tijd tot tijd heft iemand een saeta aan, een geïmproviseerde jammerklacht die door de dragers en de omringende menigte wordt overgenomen en tot orkaankracht aanzwelt om daarna weer even plotseling te verstommen.

Op de 2e donderdag na paaszondag vindt op even indrukwekkende wijze de viering plaats van Corpus Christi. Dat gebeurt door onder andere de zilveren monstrans (een houder, meestal van metaal, waarin de geconsacreerde hostie wordt getoond) en kandelaber (armkandelaar) in processie door de straten van de stad te dragen.

El Rocío (Andalusië)

El Rocío is een slaperig en zanderig dorp aan de zuidkust van Andalusië, aan de rand van het Nationale Park Doñana. Sinds 1653 vindt hier met Pinksteren ter ere van Nuestra Señora del Rocío (Heilige Maagd van El Rocío) de grootste en meest kleurrijke bedevaart van Europa plaats.

Dit ooit diep religieuze feest is volledig vercommercialiseerd. Het trekt jaarlijks meer dan één miljoen bezoekers die het park zelf en de omgeving ervan voor enige dagen moeilijk bereikbaar maken. Dankzij een massale inzet van hulpdiensten en verkeersregelaars verloop de bedevaart doorgaans zonder al te grote problemen.

De bedevaart die georganiseerd wordt door meer dan honderd verschillende broederschappen, start op de zaterdag vóór Pinksteren. Vertrek vindt plaats op verschillende data vanuit omringende plaatsen als Almería, Cordoba, Granada, Sevilla en Malaga. Maar er zijn ook broederschappen die van de andere kant van het land of zelfs Europa komen en zich halverwege aansluiten bij een van de caminos (pelgrimswegen) naar El Rocío.

De pelgrims die uit het oosten komen, komen doorgaans samen in het Sanlúcar de Barrameda dat ten westen van Jerez ligt. Daar wordt met behulp van platbodems de Río Guadalquivir overgestoken. Vervolgens trekt een lange stoet over het strand naar Torre de la Higuera. De kustlijn behoort ook tot het Nationale Park Doñana en is normaal gesloten voor elk verkeer.

De stoet bestaande uit folkloristisch uitgedoste groepen die lopend, te paard of in klassieke huifkarren getrokken door moderne fourwheeldrives, bereikt na drie dagen El Rocio. Onderweg wordt gekampeerd en is het elke avond feest.

Na aankomst beginnen de feestelijkheden op zaterdag om 12 uur waarbij de broederschappen zich met veel pracht en praal presenteren. Om middernacht vindt de zogenoemde Almonte Rozenkrans ceremonie plaats. ’s Zondags om 10 uur is de hoogmis. Daarna verzamelen de broederschappen zich op een naburig terrein waar wordt overnacht.

Barcelona (Catalonië)

De aanbidding door de Catalanen van de befaamde Zwarte Madonna, die achter kogelvrij glas boven het hoogaltaar van de kloosterkerk van Montserrat staat, beperkt zich niet tot de Stille Week of Kerstmis. Wie kennis wil maken met La Morenata (‘kleine zwarte’) zoals de madonna teder door de Catalanen wordt genoemd, doet er daarom goed aan de katholieke hoogtijdagen te mijden.

De gelovigen stromen dan massaal toe om hun regionale beschermheilige en symbool van het Catalaanse streven naar onafhankelijkheid te eren. Juist vanwege die symboolwaarde is de madonna in het verleden menigmaal door onduidelijke terroristische groeperingen met ontvoering bedreigd.

Sitges (Catalonië)

Op de 2e donderdag na Pinksteren is het Corpus Christi (sacramentsdag). Dan wordt in Sitges dat 43 km ten zuiden van Barcelona aan de kust ligt, het befaamde Corpus Christi-festival gehouden waarbij de straten met een tapijt van bloemen worden bedekt.

Toledo (Castilië-La Mancha)

Corpus Christi heeft in Toledo een heel ander karakter. Dan zijn de nauwe straatjes rondom de kathedraal van een volle week verstopt door tientallen kleurrijke processies die ieder jaar opnieuw vele honderdduizenden mensen uit binnen- en buitenland trekken.