Wat in de noordelijker gelegen parken en reservaten een beetje ontbrak wordt veelvoudig goedgemaakt in het Budongo f.r.: de aanwezigheid van aapsoorten. Behalve veel kleinere aapsoorten zijn zowel de zwart-witte als de rode colobus zeer royaal vertegenwoordigd. De meeste toeristen bezoeken Budongo f.r. echter vanwege de aanwezigheid van chimpansees, na de mens de meest intelligente zoogdieren. Gedurende tientallen jaren werden deze dieren in dit park bestudeerd, er werden vele kilometers film gedraaid.

Voor bezoekers is het gebied pas een tiental jaren geleden opengesteld. Toen later het zuidelijker gelegen Kibale Forest n.p., waarin meer chimps gemakkelijker bereikbaar, voor het publiek werd opengesteld heeft men het bezoek aan Budungo lange tijd strikt gelimiteerd, tegenwoordig is het tweemaal per dag mogelijk om deel te nemen aan wandelingen onder leiding van een gids op zoek naar de chimps. Op twee plaatsen in Budongo f.r. kunt u vertrekken: Kanyo Padibi en Busingiro.

Naar schatting leven er een zo’n 1000 chimpansees in het Budongo f.r. De kans dat u ze aantreft is dan ook vrij groot, al zal niemand u dat garanderen. Behalve chimpansees huisvest Budongo nog een aantal kleinere diersoorten waarvan sommige, zoals de reuzeneekhoorn en de vliegende eekhoorn behoorlijk zeldzaam zijn.

Vanaf 2006 wordt het management over het park gevoerd door de Jane Goodall Foundation.

Ook het vogelleven is bijzonder rijk en ook op dit terrein mag u op ontmoetingen met zeldzame soorten rekenen zoals de koekoeksvalk en de dwergijsvogel. Lager bij de grond wacht u een keur aan vlindersoorten. De bomen die in het bos groeien zijn al even tot de verbeelding sprekend, er is nog tropisch hardhout in overvloed zou je zeggen. De mahoniebomen zullen daarbij het meest opvallen. Doordat het bos zorgvuldig wordt onderhouden zijn er vrijwel overal paadjes te vinden waarover u zonder al te veel problemen uw weg kunt vinden. En dan ineens staat u voor een kerk, midden in het bos. Deze werd gebouwd door Poolse vluchtelingen, die zich op deze plaats schuilhielden gedurende de Tweede Wereldoorlog. Ook zijn zij verantwoordelijk geweest voor de aanleg van paden door het bos.

U kunt begeleide wandelingen maken op zoek naar chimpansees en op zoek naar vogels. Bij de eerstgenoemde tocht gaat er altijd een gids en een gewapende begeleider mee, op zoek naar vogels mag u in bepaalde delen van het bos zelf uw weg zoeken. Of dat verstandig is? De meeste gidsen hebben een fabelachtige kennis van het gebied en van de daar levende have. Ze zien vogels en dieren reeds lang voordat u ze zelf opmerkt. Bovendien zijn ze allemaal uitgerust met krachtige verrekijkers en een boek waarin ze u direct kunnen tonen wat u miste.

Over vogels gesproken: als u de gelegenheid heeft moet u beslist de weg tussen Masinda en Bulisa rijden. Vanaf Butiaba rijdt u langs Lake Albert en op de plaats waar de Waiga in het meer uitmondt is een moerasgebied waarin het vogelleven bijzonder indrukwekkend is. Wél voorzieningen tegen muggen aanbrengen.

Chimpansees, bíjna menselijk

Natuurlijk is Uganda het land bij uitstek voor een ontmoeting met de berggorilla's en veel mensen gaan er speciaal dáárvoor heen. Maar wat te denken van de chimpansee, het dier dat het dichtst bij de mensheid staat? Wist u bijvoorbeeld dat een belangrijk deel van genen van een chimpansee overeenkomt met die van een mens? De schattingen daaromtrent lopen uiteen, wetenschappers houden het op 94,6 tot 99,4%. Onderstaand zomaar enkele wetenswaardigheden over het dier in relatie tot Uganda.

Er bestaan enkele soorten chimpansees die weer verdeeld worden in ondersoorten. In Uganda leeft de Ugandese chimpansee (Pan troglodytes), zijn naaste verwant is de dwergchimpansee of Bonobo (Pan paniscus). Beiden hebben dezelfde genetische kenmerken. Chimpansee mannetjes worden ongeveer 1,80 meter lang, vrouwtjes ongeveer 1,60 meter. Hun gewicht bedraagt respectievelijk 45 en 55 kilogram. De gemiddelde leeftijd is 40 tot 50 jaar, in gevangenschap kunnen chimpansees zelfs wel 60 jaar oud worden. Ze leven in een eigen territorium dat zowel door de mannetjes als door de vrouwtjes verdedigd wordt. Een groep bevat 20 tot 100 exemplaren.

Een chimpansee is te herkennen aan zijn lange, bijna zwarte beharing. Ze hebben geen gezichtshaar. Een jonge chimpansee heeft een roze uiterlijk (maar ook wit komt voor), naarmate ze ouder worden gaat de kleur over in zwart. Ook hun achterwerk is onbehaard, vrouwtjes hebben een gezwollen, rood achterwerk. De menstruatiecyclus van een vrouwtje bedraagt 24 dagen. Ook de lengte van de armen van een chimpansee valt op, ze kunnen van vingertop tot vingertop wel een spreidwijdte hebben van bijna 3 meter.

Elke 4 tot 5 jaar krijgt een volwassen vrouwtje een kind, jongen hebben ongeveer 12 jaar nodig om volwassen te worden, hoewel ze na 6 maanden al zelfstandig zijn. Er is geen vast jaargetijde waarin de baby's geboren worden. De band tussen moeder en kind blijft levenslang bestaan. Zodra chimpansees geslachtsrijp zijn gaan ze op zoek naar een partner buiten de eigen familie. Voor een vrouwtje breekt die periode aan na ongeveer 11 jaar, mannetjes blijven tot hun 15e jaar in de groep waarin ze geboren zijn.

Vrouwtjes krijgen gemakkelijk toegang tot een andere groep, voor mannetjes ligt dat een stuk moeilijker, deze worden door dominante mannetjes van een ander volk verjaagd of zelfs gedood. Daar staat tegenover dat jonge wezen door een andere groep werden opgevangen en grootgebracht. Hoewel duidelijk kleiner dan een mens, u kunt een confrontatie beter uit de weg gaan: ze kunnen tot 5 keer de sterkte van een volwassen man opbrengen. Opvallend is dat de meeste chimpansees rechtshandig zijn.

Families (of chimpansee volken) kennen hun eigen gewoontes (eigen cultuur), maar ook hun manier van communiceren verschilt. Hoewel ze in 21 landen in Afrika voorkomen is Uganda het land waar ze het eenvoudigst te vinden en te bewonderen zijn. In Uganda leven ongeveer 5.000 chimpansees, ooit waren er dat naar schatting meer dan 50.000.

Algemeen wordt de chimpansee beschouwd als een herbivoor, maar er zijn waarnemingen gedaan dat een groep volwassen mannetjes op jacht ging en andere aapsoorten doodden en opaten. Hun voorkeur ging daarbij uit naar rode franje-apen (rode colobus) en jonge bavianen.

Ze gebruiken gereedschappen, de bekendste zijn stenen om noten te kraken, takken om insecten uit de grond te peuteren en bladeren waarvan ze een soort spons maken waarmee ze in geval van droogte water uit onbereikbare plekken kunnen opzuigen. De chimpansees in Uganda zijn gewend aan de nabijheid van mensen en er worden speciale, soms meerdaagse, chimpansee trekkings georganiseerd. In een aantal gevallen wordt de deelnemers aan zo'n excursie gevraagd wat aantekeningen te maken ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. Net als bij de berggorilla's is het aantal deelnemers aan zo'n excursie gelimiteerd. In Uganda komen chimpansees wijd verspreid voor, maar de beste plaatsen voor een bezoek aan chimpansees vindt u in het Kibale Forest n.p., het Budongo f.r. en nabij de Kyambura Gorge in het Queen Elizabeth n.p..