De stad ligt ten noorden van de brede delta van de Rio Lima, aan de voet van de dicht met pijnbomen begroeide Monte de Santa Luzia.

Viana do Castelo werd pas in het begin van de Middeleeuwen gesticht, om precies te zijn in 1258. Wel zijn op de toppen van de omringende heuvels restanten gevonden van neolithische nederzettingen, zogenoemde citânia’s. Met name in de 16e eeuw heeft de stad een belangrijke rol gespeeld als vissers- en handelshaven.

In die tijd voeren de vissers uit deze streek al uit naar het gevaarlijke zeegebied rond Newfoundland op zoek naar kabeljauw. Ook speelden de scheepswerven van Viana do Castelo een belangrijke rol bij de bouw van een destijds nieuw type schip, de karveel. Met deze lichtere en snellere boten bleven de Portugese ontdekkingsreizigers in de 15e eeuw de Spanjaarden zeemijlen voor.

De huizen in de oude binnenstad rondom de Praça da Republica, zijn hoofdzakelijk 15e- en 16e-eeuws en opgetrokken in manuel- en renaissancestijl. De stad die nu rond de 100 duizend inwoners telt, heeft zich de afgelopen decennia zowel naar het oosten als naar het westen sterk uitgebreid: de brede Avenida 25de Abril heette vóór april 1974 niet alleen anders, maar liep ook vrijwel om de stad heen. Nu is het een belangrijke verkeersader die Viana in tweeën snijdt.

Komt u vanuit het zuiden en verlaat u vóór de stad de autostrada, dan komt u de stad binnen via de door Eifel gebouwde lage ijzeren brug over de Rio Lima.

Stranden

De beste liggen ten zuiden van de stad, aan de overzijde van de rivier. Ze zijn met een gewone personenauto niet altijd even makkelijk bereikbaar. Het dorp Por do Sol em Amorosa ligt iets verder langs de kust naar het zuiden biedt een betere uitgangspositie. Het ‘stadsstrand’ van Viana is Praia do Norte. Het ligt ten noorden van de havenmonding. Het strand is goed bereikbaar en biedt alle gewenste voorzieningen, maar het strand zelf is niet om over naar huis te schrijven vanwege de groenplaten en de zeewering.

Bezienswaardigheden

De belangrijkste bezienswaardigheden liggen aan en rondom de Praça da Republica. Op het plein staat een 16e-eeuwse fontein. Aan het plein het uit dezelfde tijd daterende voormalige hospitaal (Casa da Misericórdia). Het is in renaissancestijl opgetrokken naar een ontwerp van de Portugese bouwmeester João Lopes.

De façade bestaat uit een arcade met daarboven schitterend bewerkte balkons. In het gebouw is onder andere een collectie religieuze kunst ondergebracht. Eind 17e eeuw is de oorspronkelijke kerk die bij het hospitaal hoorde, de Misericordia-kerk (Igreja da Misericórdia), volledig herbouwd.

Schuin tegenover de kerk staat het oude raadhuis (Paços do Concelho). De façade is gotisch en weerspiegelt de 15e en 16e eeuw waarin het is gebouwd. Tegen de uit grove granieten blokken opgetrokken voorgevel is een model van de befaamde Portugese caravela (karveel) aangebracht.

Recht tegenover de kerk loopt de Rua Sacadura Cabral naar de rivier. Aan deze straat staat de Matriz-kerk (Igreja Matriz). De parochiekerk dateert voor het grootste deel uit de 15e eeuw. De twee massieve torens die het gotische portaal flankeren zijn Romaans.

In een voormalig 18e-eeuws paleis in het westelijke stadsdeel is het Gemeente-museum (Museu Municipal) ondergebracht. Er is een collectie schilderijen, meubilair en gebruiksvoorwerpen uit Portugals Gouden Eeuw te bezichtigen.

Daarnaast zijn er tal van voorbeelden te zien van regionale keramiek en is er een archeologische collectie met onder andere Romeinse munten en voorwerpen afkomstig van neolithische nederzettingen uit de omgeving van de stad. Het museum heeft ook een etnografische afdeling met modellen van boten waarmee men vroeger op de rivier het transport verzorgde.

Omgeving

De ten noorden van Viana do Castelo gelegen Monte de Santa Luzia wordt ’s zomers door de Portugezen druk bezocht. Halverwege de heuvel staat een moderne neo-Byzantijnse basiliek uit het begin van deze eeuw. Vanaf het voorplein van de kerk heb je een fantastisch uitzicht over de stad en de kuststrook.

Landinwaarts (richting Meadela-Madorra) ligt de eigenlijke berg waarnaar de kerk is vernoemd, met een top van 552 m. De kerk is via een mooie maar wat moeizame weg per auto bereikbaar. U kunt echter ook de kabelbaan nemen die vanaf de Avenida 25 de Abril naar boven gaat. Halverwege staat een hotel.

Evenementen

Zowel in Portugal als ver daar buiten staat Viana do Castelo bekend vanwege de Romaria da Senhora da Agonia die elk jaar in de derde week van augustus wordt gehouden, van de 19e tot de 22e. Aan de eigenlijke processie gaan talloze festiviteiten vooraf met onder andere corridas de touros (stierengevechten), fogo arhficial (vuurwerk) op de rivier en een grote feira anual, een kleurrijke Portugese jaarmarkt. Tijdens dit soort traditionele feesten verschijnen veel mensen in traditionele regionale klederdracht.