Vooral de oorlog in het arctische noorden was van groot belang voor nazi-Duitsland in zijn strijd tegen de Sovjetunie. Noord-Scandinavië was van cruciaal belang vanwege het nikkel uit Petsamo en Nikel, en het ijzererts uit Narvik/Kiruna, waar een groot deel van de Duitse tanks van werden gemaakt. En verder was Moermansk de belangrijkste Russische haven, waar de geallieerden grote hoeveelheden wapens en munitie naartoe verscheepten. Duitsland had ondertussen Noorwegen bezet en vocht tussen 1941 en 1944 een felle strijd op zee tegen de geallieerde transporten naar de Russische havens, die enkele duizenden opvarenden het leven kostte. Na de Duitse inval in Rusland in 1941 vochten de Duitsers in het noorden tevergeefs om de strategische stad Moermansk. De slag om Moermansk eindigde in een complete nederlaag bij 40° C onder nul. In 1943 keerden de kansen aan het Russische front en raakten de Duitsers aan de verliezende hand. Een dramatisch dieptepunt bereikte de oorlog in het noorden met de slag om Kirkenes en Petsamo. De Russen bevrijdden oktober 1944 na een bloedige slag Kirkenes, dat door de vele bombardementen volledig was verwoest. Door dit keerpunt begonnen de Duitsers aan hun terugtocht uit het noorden. Finland koos onder druk voor een verdrag met de Russen en werd gedwongen de Duitsers uit Lapland te verdrijven. De Finnen moesten Petsamo, de ‘arm’ van Finland naar de Witte Zee, aan Rusland afstaan evenals grote stukken van Karelië en de stad Viiborg. Circa 400.000 mensen trokken uit Karelië naar Finland en moesten worden geherhuisvest.

De Duitse terugtocht in 1944 uit Lapland

Finland wist aanvankelijk de militaire confrontatie met de voormalige bondgenoot, de Duitsers, te vermijden, maar de Duitse terugtocht eind 1944 uit Lapland had dramatische gevolgen. Om de gevreesde Russische invasie te vertragen koos Hitler voor de ‘tactiek van de verschroeide aarde’. Alle inwoners van Lapland werden gedwongen geëvacueerd; meer dan 100.000 mensen werden naar het zuiden van Finland vervoerd. Op de terugtocht verbrandden en verwoestten de Duitsers alles wat zij tegenkwamen. Complete steden als Rovaniemi gingen in vlammen op, bruggen, wegen en telegraafpalen werden opgeblazen en vee werd afgemaakt. Velen vluchtten de bergen in om te ontkomen aan deze Duitse terreur. De vernietiging bleek achteraf volledig zinloos te zijn geweest, want de gevreesde Russen kwamen niet achter het Duitse leger aan. Slechts enkele afgelegen dorpjes, een handvol kerken en hutjes in de wildernis wisten aan deze verwoesting te ontkomen. Het grootste deel van Lapland moest na de oorlog van de grond af worden opgebouwd. Tijdens de oorlog in Lapland verloren duizenden mensen het leven. Op veel plaatsen vindt u getuigen uit de oorlog: volledig nieuwe (sfeerloze) herbouwde stadjes, oorlogsmusea en monumenten. Niet lang na het eind van de oorlog werden de Russen van bevrijders (weer) tot vijanden aan de oostelijke NAVO-grens, en begon een lange periode van ‘koude oorlog’.