Gedurende de laatste decennia is de hoeveelheid bos in Gambia met bijna 35% afgenomen. Een belangrijke oorzaak daarvan is de verbranding ervan door de bevolking voor de vervaardiging van houtskool, nog steeds het belangrijkste product voor het vuur bij het bereiden van de maaltijd. Deze vorm van ontbossing is weliswaar verboden, maar komt nog veelvuldig voor. Verder is er veel bos simpelweg omgehakt om plaats te maken voor landbouwgrond en compounds. Ook de ontginning ten behoeve van landuitbreiding is aan regels gebonden, maar ja, wat zijn regels in Gambia. Het dagelijks leven stelt vaak andere prioriteiten. Inmiddels zijn op tal van plaatsen in Gambia forestries aangelegd. Deze productiebossen zorgen voor brandhout en voor de aanmaak van houtskool, maar leveren ook hout dat wordt gebruikt in de bouwnijverheid.

Bij de lagere gewassen valt vooral het olifantsgras op. Men ziet onmiddellijk waar het zijn naam aan ontleent. Het is een geweldig hoge grassoort die als onkruid overal tevoorschijn komt waar men hem niet kan gebruiken. Op het platteland een plaag voor elke boer. Natuurlijk vindt men ook vrijwel alle bekende bamboesoorten in Gambia. De loten ervan zijn een delicatesse voor vele diersoorten. Het bamboe zelf wordt, behalve als basismateriaal voor huizenbouw, óók gebruikt om er houtskool van te maken, maar dat is eveneens verboden.

Bloemen zijn er volop in het land. Het is opmerkelijk hoe vaak bijzonder felgekleurde bloemen langs de openbare weg, dik onder het rode stof van die weg, tóch kans zien om je van hun schoonheid te overtuigen. In de tuinen van de hotels groeien planten die u thuis in de vensterbank koestert, soms hemelhoog. Een opmerkelijke verschijning is de vuurballelie (Scadodox multifloris), bij de Gambianen bekend als Ba Jarbo. U ziet deze prachtige rode kogel op veel vochtige plaatsen groeien en bloeien, bijna het gehele jaar door. De hibiscus of Chinese roos kom je, met bloemen die twee- tot driemaal groter zijn als die bij u in de vensterbank, tegen als afscheiding, als een soort heg. Het gaat te ver om alle pracht en praal van de Gambiaanse flora uitputtend te noemen, maar als u een liefhebber bent, dan komt u in dit land meer dan uitgebreid aan uw trekken. Ook als u de North Bank Division of Central River Division bereist, met streken die droog en dor lijken (Gambia is voor een gedeelte één van de zogenoemde ‘Sahel-landen’), ontdekt u dat de uitbundigheid van de natuur je overal tegemoet komt.

Een gewas dat zeker apart vermeld dient te worden is de kinineplant. Het is een halfhoge struik waaraan (óók al) geneeskrachtige werking wordt toegeschreven. Het sap uit de dikke bladeren wordt gebruikt om wonden snel te laten genezen. Een blad of stengel in de wieg of op het lichaam van een baby, beschermt deze tegen ziekten. Dat alles bij elkaar maakt de kinine niet tot een uitzondering; aan vele planten worden dezelfde of soortgelijke eigenschappen toegekend. De kinine onderscheidt zich vanwege het feit dat de takken van de plant worden gebruikt om op te kauwen. U ziet vaak Gambianen met een stokje in de mond lopen, dat ze in de mond van de ene naar de andere kant bewegen. Ze houden het lange tijd in hun mond, behalve tijdens de maaltijden. Met zo’n stokje reinigen ze hun gebit en bovendien beschermt het hen tegen ziekten, met name malaria. Men gebruikt de bladeren van de kinine om een straf drankje tegen deze ziekte te brouwen. In een halve liter water worden de bladeren langdurig gekookt. Het resultaat is een drankje dat zo bitter is als gal. Heeft men dit eenmaal naar binnen gewerkt dan is men, naar wordt beweerd, 3 jaar immuun tegen malaria.Een medische onderbouwing hiervoor bestaat echter niet.

En als je kiespijn hebt, spoelen met water waarin de bast van de overal aanwezige cashewboom is meegekookt laat de klachten op slag verdwijnen. Probeer trouwens de vrucht eens te eten, da’s een stuk lekkerder. In het seizoen zijn cashewnoten tegen een spotprijsje overal te koop.

Er is nog geen definitieve inventarisatie gemaakt van alles wat er in Gambia groeit en bloeit. De laatste tellingen wijzen op een aantal boven de 1000. Daarin zijn dan begrepen de bomen, struiken, kruiden, grassen en bloeiende planten. Het onderzoek naar de flora van het land gaat onverminderd door, maar het zal nog vele jaren duren voordat een min of meer complete lijst beschikbaar is.

In de droge tijd zijn bosbranden in Gambia aan de orde van de dag. Het gebeurt maar zelden dat men tot blussing ervan overgaat. De natuur herstelt zichzelf. Door het ontbreken van wind dooft het vuur zodra het bij een weg komt of op een plaats waar gewassen ontbreken. Als u rondreist zult u op vele plaatsen worden geconfronteerd met stukken land waarop zwartgeblakerde bomen mistroostig getuigen van hetgeen zich hier heeft afgespeeld. U moet er evenmin vreemd van opkijken als je een smeulend bos ziet. Ook de landerijen branden, maar dat is meestal vanwege het feit dat men met de as van de veldresten de aarde bemest voor het volgende akkerbouwseizoen. Dat er bij deze vorm van bemesting wel eens iets mis gaat laat zich raden.