De Jordaanslenk is op zijn beurt een onderdeel van de Grote Syrisch-Afrikaanse Slenk (Riftvallei), een breukzone die zich van Noord-Syrië tot ver naar het zuiden in Mozambique uitstrekt. Deze breukzone is ontstaan door de scheuring van het continent. Magma uit het binnenste van de aarde drukte de bovenliggende aardkorst deels omhoog en uit elkaar. Door de zijwaartse druk plooiden de gebieden ten westen en ten oosten van de breuk en ontstonden onder andere het westelijk en het oostelijk bergland. De breuk ontstond uiteraard niet op een enkele dag, maar is het gevolg van een periode van miljoenen jaren waarin druk- en trekkrachten het gebied uit elkaar duwden en trokken. Tijdens aardbevingen zakte het tussenliggende gebied steeds een stukje omlaag, variërend van 1 cm tot 15 m per aardbeving, een proces dat nog steeds in gang is. Aardbevingen worden tot op de dag van vandaag in de Jordaanslenk gevoeld. In dit gebied liggen, van noord naar zuid, de Hulavallei, het Meer van Galilea, de Jordaanvallei, de Dode Zee, de Arawavallei en de Golf van Eilat. De Hula (Choelehvlakte) is de meest noordelijk gelegen vallei. Het gebied, gelegen tussen de bergen van Boven-Galilea en de Golanhoogvlakte, was door verwaarlozing (slechte afwatering) in een moeraslandschap veranderd. Nadat het moerasmeer in 1958 was drooggelegd ontwikkelde er zich een vruchtbare bodem waarop fruitboomgaarden, katoenvelden en visvijvers werden aangelegd. De Hulavallei telt een 15-tal nederzettingen die produkten verbouwen als rijst, katoen, pinda’s, suikerriet en bananen. Een gedeelte van het voormalige moerasmeer bestaat nog als natuurreservaat. Zuidelijk van de Hulavallei ligt het 212 m onder de zeespiegel gelegen Meer van Galilea (Kinneret, Genessarat, Tiberias), eveneens gesitueerd tussen Galilea en de Golanhoogvlakte. De belangrijkste stad aan de oever van het 21 km lange en 13 km brede meer is Tiberias. De warmwaterbronnen van Tiberias zijn bekend om hun genezende kracht. In het voormalige vulkanische gebied is de ondergrond nog gloeiend heet, het grondwater wordt dus erg warm. Het warme water bevat grote hoeveelheden opgeloste stoffen, waaronder mineralen (bodemzouten). Veel van deze mineralen zijn gezond voor de menselijke huid, andere hebben een geneeskrachtige werking. In de nederzettingen rondom het meer leeft men van de verbouw van dadels, bananen, mango’s en druiven en natuurlijk van de visserij. Veel van deze dorpjes herinneren aan het optreden van Jezus van Nazareth. Dankzij het aangename subtropische klimaat is het meer zeer in trek bij toeristen. Het is echter niet alleen een van de mooiste en interessantste plekjes van Israël, het is ook de voornaamste zoetwaterleverancier van het land. Vanuit het Meer van Galilea wordt het land voorzien van drink- en irrigatiewater door middel van het Nationale Water Transport Systeem, dat in 1964 werd voltooid. Vijf krachtige stations pompen dagelijks ca. 1 miljoen kubieke meter water over een afstand van 130 km door reusachtige pijpen (diameter 2,74 meter), kanalen, tunnels en reservoirs tot in het verre zuiden. Aldaar maakt de bevloeiing de ontginning mogelijk van grote gebieden in de Negevwoestijn. Daarnaast wordt water onttrokken aan twee waterhoudende lagen onder de westelijke Jordaanoever. Israël gebruikt 17% van zijn energiebronnen om het water door het hele land te pompen. Het watergebruik in Israël stijgt nog steeds met alle problemen van dien. Momenteel gebruikt het land zijn waterreserves zo snel dat er per jaar 15% meer opgesoupeerd wordt dan er aangevuld kan worden. Een oplossing voor dit probleem is nog niet voorhanden; met name omdat afspraken met Jordanië, Syrië en Libanon over het water van de rivieren de Jarmoek, de Hasbani, de Jordaan en de Litani in de huidige politieke situatie moeilijk of niet te maken zijn. Water is dan ook een cruciaal vraagstuk aan de onderhandelingstafel tijdens het vredesoverleg tussen de betrokken landen. Wellicht dat het onderzoek naar fossiele grondwatervoorraden onder de Jordaanslenk op den duur een oplossing dichterbij brengt. Het Meer van Galilea wordt doorstroomd door de rivier de Jordaan. De Jordaan is de grootste rivier van Israël. Drie van zijn bronnen, de Banias, Dan en Hasbani (Libanon), ontspringen op de hellingen van de berg Hermon. De rivier is 252 km lang en stroomt van een hoogte van 700 m naar het laagste punt der aarde, de Dode Zee, 400 m beneden de zeespiegel. Ten zuiden van het Meer van Galilea is de Jordaanvallei groen van de dadelpalmen, de uitgestrekte bananenplantages en velden met groenten. Naarmate de rivier echter de Dode Zee nadert wordt de vallei dor en kaal, incidenteel afgewisseld met groene geïrrigeerde velden. De Dode Zee heeft een oppervlakte van 1200 vierkante kilometer, waarvan 490 vierkante kilometer in Israël liggen. Het is het diepste punt op de aardbodem, met als gevolg dat het instromende water van de Jordaan nergens naar toe kan. Dankzij het droge en hete klimaat verdampt het water in het meer, met als resultaat dat het water in de lucht verdwijnt en de zoutige sedimenten blijven liggen (zoet rivierwater bevat altijd zoute bestanddelen!). Kenmerkend voor een dergelijk zoutmeer is dat er een evenwicht bestaat tussen de hoeveelheid instromend water en de hoeveelheid verdampt water. Als er via de Jordaan (na een langdurige regenperiode) extra veel water de Dode Zee instroomt, dan stijgt de waterspiegel en wordt het wateroppervlak vergroot, met als gevolg dat meer water kan verdampen en er dus een nieuw evenwicht ontstaat. Momenteel daalt de waterspiegel omdat veel water van de rivier de Jordaan gebruikt wordt voor irrigatie. De hoeveelheid instromend water neemt dus af, met als gevolg dat de Dode Zee op zoek is naar een nieuw evenwicht. Er bestaat een plan om via kanalen en pijpleidingen water van de Middellandse Zee aan te voeren om na verloop van jaren het niveau van de Dode Zee geleidelijk weer te verhogen. Uitdroging kan dan voorkomen worden. Door het hoogteverschil kan het aangevoerde water bovendien turbines en dynamo’s aandrijven die elektriciteit opleveren. De dichtheid van de zoutconcentratie is zo hoog, 275 gram zout per liter water, dat de mens er blijft drijven op het water. (Ter vergelijking: zeewater bevat doorgaans 35 gram zout per liter water.) Vissen kunnen er niet leven. Het water van de Dode Zee is echter rijk aan mineralen en ook hier kunt u gelijksoortige warmwaterbronnen vinden als aan de oever van het Meer van Galilea. Het mineraalrijke water van de Dode Zee heeft vooral een heilzame invloed op artritis en huidziekten. Aan de zuidelijke oever van de Dode Zee, vlak bij Sodom waar volgens bijbelverhalen God de vrouw van Lot veranderde in een zoutpilaar, ligt de grootste zoutwinnerij ter wereld, de Dead Sea Works De naam zoutwinnerij is misleidend omdat u zou kunnen denken dat hier alleen zout gewonnen wordt. Zout was eeuwen geleden zo kostbaar als goud. Voor een baar kon men in de middeleeuwen zes tot zeven slaven kopen. Er werden machtige koninkrijken mee opgericht en om zout werden hevige oorlogen gevoerd. Tegenwoordig is het aanbod van zout op de wereldmarkt groot en dus produceren de Dode Zee Werken ‘slechts’ 50.000 ton tafelzout (NaCl) per jaar. Veel belangrijker is de winning van kalimeststoffen. Per jaar produceert de fabriek 2.100.000 ton kunstmest, voor 97,5% bestaande uit kaliumchloride (KCl). Hiervoor moet zo’n 500 miljoen liter water gefilterd worden. Zoals u bij de fabriek kunt zien vindt een deel van dit proces in de Dode Zee plaats. Over een oppervlakte van 80 vierkante kilometer heeft men verschillende kommen aangelegd waarin het water wordt gefilterd. Met gebruikmaking van zonneënergie pompt men het water van de ene kom in de andere. Het gehele proces duurt 8 maanden. Voorts produceert men uit magnesiumbromide (MgBr) per jaar 150.000 ton bromide ten behoeve van geneesmiddelen, insekticiden en de fotografische industrie. Een ander belangrijk produkt is magnesiumchloride (MgC12). De jaarlijkse produktie van 10.000 ton wordt onder andere gebruikt voor het recyclen van rioolwater. De Aravavallei verbindt de Dode Zee met de Rode Zee. Het is een woestijnachtig gebied met een gemiddelde neerslag van minder dan 25 mm, dat deel uitmaakt van de Jordaanslenk. Verstrooid in deze laagvlakte liggen een aantal nieuwe nederzettingen waar tijdens de winter voornamelijk primeurgroenten worden verbouwd ten behoeve van de export. Overal langs de voeten van de steile en hoekige wanden die de Jordaanslenk flankeren liggen zand en gravel in de vorm van waaiers. Deze zogenoemde alluviale waaiers liggen bij mondingen van kloven en ravijnen en zijn daar tijdens hevige regenbuien neergelegd door bergstromen. Door het hoge verdampingspercentage in de woestijn staan de meeste rivieren het grootste deel van het jaar droog. Deze rivierbeddingen heten wadi’s en veranderen slechts tijdens machtige tropische regenbuien (die vooral in de winter ontstaan) in ontembare rivieren. In dergelijke wadi’s moet je nimmer kamperen, ook al is de hemel wolkenloos! Een tropische regenbui op een afstand van 200 km kan een wadi plotseling vullen en zal vervolgens het water over grote afstanden razendsnel afvoeren. Menigeen is tijdens het slapen door modderige waterstromen onaangenaam verrast. Dergelijke wadi’s kom je ook in de nabijgelegen Negevwoestijn tegen. De Aravavallei is in wezen een onderdeel van deze woestijn.