De British North Borneo Company werd in 1881 in Londen geregistreerd en was een echte Britse onderneming onder de bescherming van de Britse Kroon. Om een en ander veilig te stellen, werd er in 1885 een overeenkomst gesloten met de Spanjaarden, de koloniale meesters van de Filipijnen. Hun zeggenschap over het sultanaat Sulu werd bevestigd en in ruil daarvoor moesten de Spanjaarden afzien van claims op Noord-Borneo.

Commercieel was de British North Borneo Company aanvankelijk geen succes. De verborgen schatten waarvan men gehoopt had ze in het binnenland aan te treffen, bestonden niet. Pas toen men begon met grootschalige houtkap voor de export en het territorium dat op die manier vrijkwam ging gebruiken voor de aanleg van rubber- en tabaksplantages, werden de financiën van de British North Borneo Company geleidelijk aan gezond. Dat deze gezondheid zeer fragiel was, kwam tot uiting toen men in 1896 aan de westkust een spoorweg aanlegde. Deze onderneming bracht British North Borneo Company opnieuw aan de rand van de economische afgrond. In het gebied kwamen twee belangrijke steden tot ontwikkeling: Jesselton (nu Kota Kinabalu) aan de westkust en Sandakan aan de oostkust.

Het opleggen van belastingen en accijnzen aan de lokale bevolking veroorzaakte veel onrust. Herhaaldelijk waren er opstanden. Het onderdrukken van deze revoltes was een kostbare aangelegenheid, zowel wat mensenlevens betreft als geld. De meest beroemde opstand was die onder leiding van Mat Saleh. Deze man beschikte over een enorm charisma en hij was bovendien gehuwd met een adellijke dame die helderziende was: Dayang Badang. De opstand begon in 1895 en duurde voort tot 1905, dit ondanks het feit dat Mat Saleh sneuvelde in 1900. Tot op de dag van vandaag worden hij en zijn echtgenote in Sabah beschouwd als nationale helden.

Tijdens het interbellum kwamen er eigenlijk geen grote veranderingen tot stand, zij het dat de productie van Noord-Borneo steeds meer exportgericht werd. Pas de komst van de Japanners in 1942 bracht grote veranderingen. Na de oorlog, in 1946, werd Noord-Borneo, samen met Labuan en Sarawak, een Britse kroonkolonie. In 1963 trad de staat toe tot de Maleisische federatie.

Kota Kinabalu

In de wandeling wordt deze stad door iedereen KK [key-key] genoemd. Het is de hoofdplaats van Sabah en is, met zijn 350.000 inwoners, de grootste stad van de regio. Hier doet zich een fenomeen voor dat elders in Maleisië niet voorkomt: bedelarij en verkapte vormen daarvan, zoals bijvoorbeeld de aanwezigheid van talrijke schoenpoetsertjes. Dit toont mede aan dat Sabah de armste staat van Maleisië is. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Jesselton volledig met de grond gelijkgemaakt. De herbouwde stad is vrij compact. De meeste hotels, restaurants, winkelcentra, reisagenten, de overdekte markt, het hoofdpostkantoor en het busstation liggen vrij dicht bij elkaar.

Het meest interessant om hier te bezoeken is het Etnologisch museum (Sabah museum) dat een stuk buiten het centrum ligt, op de Jalan Museum. Het is per bus te bereiken (bus 13 vanaf de Jalan Tunku Abdul Rahman), maar het is natuurlijk ook mogelijk om een taxi te nemen. De toegang tot het museum kost RM 15,00. Een bezoek is zeer de moeite waard. De openingsuren zijn dagelijks van 09.00 uur tot 17.00 uur, behalve op vrijdag.

Een unieke ervaring is een ritje met de historische stoomtrein. Het spoor werd in 1896 aangelegd. Jarenlang lag het geheel er treurig en verwaarloosd bij, maar dankzij het toerisme rijdt de trein weer. Sinds het jaar 2000 kunt u een ritje maken met de geheel gerestaureerde trein, getrokken door een houtgestookte stoomloc, uniek in zijn soort. De trein rijdt driemaal per week (maandag, woensdag, zaterdag) van Tanjung Aru naar Papar. Het station Tanjung Aru ligt op 5 km ten zuiden van de stad, vlak bij de luchthaven. De trein vertrekt om 10.00 uur ’s morgens en rond 14.00 uur bent u weer bij uw vertrekpunt. Een lunch is bij de prijs van het treinkaartje inbegrepen.

Mocht u van plan zijn om het Mount Kinabalu National Park te bezoeken dan kunt u dat regelen via een van de reisagenten die in KK gevestigd zijn. Als u de trip zelf wilt organiseren dan moet u reserveringen doen bij het Sabah Parks Office en voor algemene toeristische informatie kunt u terecht bij Sabah Tourism Board.

Sabah Parks Office

Ground Floor, Lot 1-3 Block K
Kompleks Sinsuran
51, Jalan Tun Fuad Stephens
Het is een overheidsinstelling. Soms werkt het systeem wel eens een beetje stug, maar de mensen blijven altijd vriendelijk.

Sabah Tourism Board

51, Jalan Gaya
Ook hier is het aanwezige personeel zeer vriendelijk en behulpzaam. Het kantoor is iedere dag open van 08.00 uur tot 17.00 uur. Op zaterdag van 08.00 uur tot 14.00 uur.

Voor Kota Kinabalu ligt het Tunku Abdul Rahman National Marine Park. Het bestaat uit vijf eilandjes en er zijn mogelijkheden om te duiken. Het toeristisch meest ontwikkelde eiland is Pulau Manukan, met een resort, een restaurant en een zwembad. Er is ook een mooi strand. Daarnaast is er nog Pulau Mamutik. Dit is het kleinste eiland van het park, maar er is een café, een plek om te overnachten en er zijn goede stranden. Bovendien kunt u er spullen huren om te snorkelen. Mocht u besluiten om enige tijd op een van beide eilanden door te brengen, dan kunt u voor inlichtingen en reserveringen uitsluitend terecht bij Sabah Parks Office.

Het grootste eiland van de vijf is Pulau Gaya. Hier bevindt zich het zeer mooie en vrij luxueuze Gayana Island Resort (ontbijt en entree voor het Marine Ecology Research Centre inbegrepen). Ze hebben een verkoopkantoor in KK in de Wisma Sabah, Jalan Haji Saman.

Sandakan

Sandakan is de grootste plaats aan de westkust. De meeste mensen gaan naar Sandakan om een bezoek te brengen aan het beroemde Sepilok Orang Utang Rehabilitatie Centrum. Sandakan is een plaats die iets heeft, al werd ook deze stad tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd. Tot het laatste kwart van de 19e eeuw werd de stad geregeerd door de sultan van de Sulu-archipel. In 1883 werd het de hoofdstad van British North Borneo en dat bleef zo tot de Tweede Wereldoorlog. Vlak bij de stad was een krijgsgevangenenkamp waar de Japanners hoofdzakelijk Australiërs en een aantal Britten vasthielden, ongeveer 2400 man. Aan het einde van de oorlog organiseerden de Jappen zogenaamde dodenmarsen. Geen van de ondervoede gevangenen overleefde dat! Wie niet verder mee kon en oververmoeid langs de kant van de weg neerviel, kreeg een kogel door het hoofd. Slechts een zestal krijgsgevangenen, die kans zagen om te ontsnappen, konden het navertellen. Waar eens het kamp was, bevindt zich nu het Sandakan Memorial Park. Het ligt op de weg naar Ranau, voorbij de overheidsgebouwen, in de buurt van Batu 8.

Een andere plaats om te bezoeken is het Agnes Keith House op de Jalan Istana. Het is gevestigd in een oude koloniale villa op een heuvel. Agnes Keith was een Amerikaanse schrijfster die hier vanaf 1930 woonde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd zij, samen met haar zoontje, door de Jappen in een kamp gestopt. Om bij het museum te komen moet u de Jalan Singapora volgen en dan de heuvel op wandelen. U kunt het museum ook via een trap (Tanga Seribu) bereiken.

Gelukkig treffen we in Sandakan ook weer een Tourist Information Centre aan. Het zijn gezellige, vriendelijke en behulpzame mensen die u als het ware volgieten met informatie. Het kantoor bevindt zich in het Wisma Warisan. De openingsuren zijn van maandag tot en met vrijdag van 08.00 uur tot 12.30 uur en13.30 uur tot 16.30 uur; zaterdag 08.00 uur tot 12.00 uur.

Sepilok Orang Utang Rehabilitatie Centrum

Het Sepilok Orang Utang Rehabilitatie Centrum ligt ongeveer 25 km ten noorden van Sandakan. Hier worden apen die gewond zijn opgevangen en verzorgd. Ook verweesde apen, van wie de moeder gedood is, worden hier weer op de been geholpen. De dieren worden voorzien van voldoende voedsel en het is de bedoeling dat ze daarna weer de natuur ingaan. Een leuk detail is dat wijfjes-apen, die hier ooit (op)gevoed zijn, vaak terugkomen als ze zelf drachtig zijn en/of een jong hebben. Ze weten dat ze hier voedsel en bescherming vinden. Tweemaal per dag worden de orangoetangs hier bijgevoerd. Er is ook een educatief centrum waar een video vertoond wordt. De entreegelden voor het centrum bedragen RM 30,00 per persoon en RM 10,00 voor een camera. Uw kostbaarheden kunt u opbergen in kluisjes. Maak er gebruik van! Soms gaan die leuke aapjes met (gouden) halskettingen, brillen, horloges, handtassen en andere zaken aan de haal en u moet maar afwachten of u uw spullen ooit terugkrijgt. Het is prachtig om te zien hoe zo’n aap zichzelf met poeder en lippenstift toetakelt, behalve als het over de inhoud van úw handtas gaat, waarin toevallig ook nog uw paspoort en uw creditcard zit.

Mocht u hierna behoefte hebben aan nóg meer apen, dan is een bezoek aan het Labuk Bay Proboscis Monkey Sanctuary misschien een aanrader. De neusapen (ook wel orang Belanda oftewel Hollanders genoemd) zijn hier het voornaamste doelwit. Tweemaal per dag worden ze gevoederd. Er zijn georganiseerde trips vanuit Sandakan. U kunt ook opteren voor een overnachting (mét nachtwandeling).

Pulau Penyu

Een 40-tal kilometers ten noorden van Sandakan ligt Pulau Penyu, ook wel het Turtle Island genoemd. Op de stranden van dit groepje eilanden komen verschillende soorten zeeschildpadden ’s nachts hun eieren leggen. Afhankelijk van de soort, worden er het hele jaar door eieren gelegd. Deze eilanden kunt u alleen bezoeken via een reisbureau.