Vanaf het midden van de 19e eeuw werd Kampala bewoond door vorsten. Kabaka Mutesa I bouwde zijn paleis op de Kasubiheuvel, zijn opvolger kabaka Mwanga II koos als vestigingsplaats de er tegenover gelegen Mengoheuvel. Beide vorsten lieten impala’s grazen op de flanken van de heuvels. In 1890 arriveerde de vertegenwoordiger van de Britse Oost Africa Compagny, kapitein Frederik Lugard, in Uganda. Hij was het die Kampala zijn naam gaf en 1890 geldt ook als officieel jaar van stichting van de stad. Vele malen bezocht hij kabaka Mwanga die woonde op ‘de heuvel met de impala’s’ in Luganda (de taal van de Baganda) ‘kasozi ka impala’, wat werd samengevoegd tot ‘kampala’. Hij besloot daarom de heuvel waarop hij later een fort bouwde de naam ‘kasozi ka impala’ te geven. Onder bescherming van de soldaten die het fort bevolkten gingen zich mensen vestigen, hetgeen in feite het ontstaan van Kampala betekende. Het stadje breidde zich uit over zeven heuvelen die samen de oorspronkelijke stad vormden. U vindt de namen nog steeds als wijkaanduidingen terug: Kampala (ook bekend als ‘Oud-Kampala’), Namirembe (Mengo), Makerere, Kololo, Kibuli, Lubaga en Mulago.

Al in 1909 moest men naar uitbreiding omzien. Het administratieve centrum werd verplaatst naar de Nakasero-heuvel, die ook weldra bevolkt werd door mensen die binnen die administratieve diensten werkten. Natuurlijk trokken zij handelslui aan en er ontstonden winkels en werkplaatsen. Hoewel deze heuvel dus niet tot de oorspronkelijke zeven behoorde, zou hij uitgroeien tot de belangrijkste, het centrum van de stad. Het oude fort werd een opslagplaats voor materialen van de politie.

Door de loop van de jaren hebben de afzonderlijke heuvels een eigen ‘gezicht’ gekregen. De belangrijkste religieuze groeperingen van het land, protestanten, rooms-katholieken en moslims, vestigden hun hoofdkwartieren in Narimembe, Kibuli en Lubaga. Kololo en Nakasero werden de plaatsen waar de regeringsgebouwen ontstonden en huisvesting werd gecreëerd voor de ambtenaren. De zorg voor de gezondheid speelt zich grotendeels af in Mulago, universiteiten ontstonden in Makarere. En Kampala? Kampala bleef een fort waarin overheidsfunctionarissen zich nog steeds met de administratieve aangelegenheden van de stad bezighouden.

Inmiddels heeft de stad zich uitgebreid over meer dan twintig heuvels. Met uitzondering van het centrum van de stad (en de sloppenwijken aan de rand ervan), is Kampala een oase van ruimte en groen wat iedere bezoeker zal opvallen. Het aangename klimaat is er, naast de grotere mogelijkheden tot het verhogen van de levensstandaard, de oorzaak van dat steeds meer mensen het platteland ontvluchten om zich in Kampala te vestigen. Daardoor is de oppervlakte inmiddels uitgegroeid tot bijna 350 km2, met een maximale doorsnede van meer dan 20 kilometer.

Verval en wederopbouw

De schitterende stad van weleer kreeg het gedurende de vele binnenlandse onlusten en als gevolg van de uitwijzing van de buitenlanders onder Amin, zwaar te verduren. Overheidsgebouwen raakten in verval, patriciërshuizen werden uitgewoond door militairen, winkels en werkplaatsen werden gesloten en dichtgetimmerd of dienden als onderkomen voor daklozen en zwervers.

Geleidelijk aan begint Kampala echter zijn oude allure weer terug te krijgen. Het gekozen stadsbestuur (Kampala Resistance Councel, bijgestaan door Resistance Committees) heeft de wederopbouw voortvarend ter hand genomen. De terugkeer van Aziatische en joodse handelaren en buitenlandse investeerders bliezen de economische activiteiten in de stad weer nieuw leven in. Uitgewoonde en vervallen panden werden gerenoveerd of afgebroken en herbouwd. De stad kreeg, in de letterlijke betekenis van het woord, weer kleur.

Vanaf 1990 ging het razendsnel met de hernieuwing van de stad. Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de stad werden vele activiteiten ontwikkeld die het aanzien van de stad moesten verhogen. Vrijwel elke burger nam enthousiast deel aan herbouw- en renovatiewerkzaamheden, wegenaanleg, enzovoort. Het motto van de actie waarvan nog elke zaterdag de gevolgen te zien zijn (scholieren ruimen alle rommel op die is achtergebleven in de afgelopen week) was: ‘Houd Kampala schoon’. Inmiddels is er een wet van kracht waarin bepaald wordt dat het onderhoud van de wegen door de staat wordt gedaan, het onderhoud van de bermen is in handen van de burgers, die u dan ook overal in het land met vaardige hand hun kapmes (oluso) ziet zwaaien om het gras kort te houden.

In het Centenary Park, aangelegd ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan, staat nu het herdenkingsmonument dat de burgerij aan de stad schonk. Een actie die werd gestart bij de officiële opening van het park.

Wandelen in het centrum

Het is zeker de moeite waard om het centrum van Kampala te voet te verkennen. Als u in gedachten houdt dat dit gedeelte van de stad nauwelijks twintig jaar geleden nog lelijk en vervallen was, zal de huidige status ongetwijfeld grote bewondering afdwingen. Bij sommige gebouwen zult u politie of militaire bewaking aantreffen. Het gaat dan vaak om ambassades of overheidsgebouwen die extra bescherming genieten. Let erop dat u, als u van zo’n gebouw een foto wilt maken, tot de categorie ‘verdachte personen’ kunt gaan behoren. Het is beter om vooraf even afspraken te maken. Soms zal men u geen toestemming geven om foto’s te maken. Leg u bij zo’n beslissing neer. Het ‘stiekem’ vanuit de heup of met gebruikmaking van een telelens tóch fotograferen, kan u in grote moeilijkheden brengen.

Een wandeling door het centrum van de stad zou kunnen beginnen bij het gebouw van het voormalige treinstation. Met uw rug ernaartoe even rechts aanhouden brengt u bij de Said Barre Ave., waar u aan de rechterkant het National Theatre ziet, waartegenover zich de parlementsgebouwen en het gemeentehuis bevinden. Achter het National Theatre bevindt zich de Uganda Arts & Crafts markt, waar elk denkbaar souvenir te koop is. Hoewel de artikelen geprijsd zijn, is afdingen een must. In veel gevallen zal de handelaar al een lagere prijs noemen dan die welke op het ‘prijskaartje’ vermeld is. U gaat voor de parlementsgebouwen linksaf de Parliament Ave. in waar onder andere de Amerikaanse ambassade en de kantoren van het Britse Hoge Commissariaat gevestigd zijn. Aan het einde gaat u rechtsaf, u bevindt zich nu op Kampala Road, zonder twijfel de drukste straat van de stad. Er zijn tal van winkels en diverse banken en restaurants gevestigd. Het nachtleven van Kampala speelt zich in hoofdzaak in en in de omgeving van deze straat af.

Kampala Road verdeelt de stad als het ware in tweeën. Zou u de straat oversteken en de wijk aan de achterzijde ervan bezoeken, dan waant u zich in een andere stad. Afrika slaat hier in volle hevigheid toe met honderden winkeltjes en daaraan verwante geuren. De straathandel bloeit er als nergens anders in Uganda. Binnen een straal van 50 meter koopt u pinda’s, horloges, handdoeken, maatkostuums, luchtpostenveloppen, haarkammen, snoepjes (net als sigaretten óók per stuk te koop), sleutelhangers, wasteilen, specerijen, tuinstoelen en natuurlijk kranten. Ook de armoede slaat u tegemoet, maar de goedgemutstheid van de plaatselijke bevolking legt daar als het ware een laagje vernis overheen. Een wandeling door de wijk is een belevenis die u lang bij zal blijven, zéker als u nooit eerder een Afrikaanse stad van enige omvang bezocht.

Het zal u opvallen dat er veel lectuur te koop aangeboden wordt, zowel in winkels als op straat. Behalve dat er een massa informatie voorhanden is over religie, vindt u met enig zoekwerk veel interessants over land en volk. In deze omgeving vindt u ook diverse markten. Als u van Kampala Road linksaf de Entebbe Road ingaat, vindt u aan uw rechterhand de Nakasero markt.

Aan het einde van de (Market) straat zijn taxistandplaatsen en u kunt er op de bus stappen naar vrijwel elke bestemming in de omgeving. Direct daarachter ligt het Nakivubo World War II Memorial Stadion, omgedoopt tot Mandela stadion. Het biedt plaats aan 46.000 mensen en er wordt voetbal gespeeld, er worden atletiekwedstrijden gehouden en het is de plaats waar belangrijke popconcerten gegeven worden. Het belangrijkste evenement in het stadion is de jaarlijks terugkerende Buganda Clans Football Competition. Als u in de gelegenheid bent moet u dit beslist gaan zien, vooral de eerste dag gaat het er kleurrijk aan toe. Vertegenwoordigers van alle 52 stammen (clans) binnen het Buganda rijk wonen in traditionele kleding de openingswedstrijd bij. De wedstrijden worden georganiseerd om uit te maken welke van de stammen het beste voetbal speelt. Behalve voor voetbal is het stadion ook geschikt om er een grote verscheidenheid aan andere sporten te bedrijven.

Direct naast het stadion bevindt zich de Owino markt, een van de grootste openluchtmarkten van de stad. Als u er iets wilt kopen en afdingen is niet uw sterkste kant, kunt u dat beter niet op deze markt doen. Als u bij het stadion rechtsaf slaat komt u via Allen Road bij de kleinere Nakivubo markt. U gaat nu opnieuw rechtsaf de Kyagwe Road in en na ongeveer een kilometer ziet u aan de linkerzijde de All Saints Cathedral,waarna u de gebouwen van de Ugandese televisie passeert. Daarachter bevindt zich het vervallen Nakasero old Fort, thans als opslagplaats in gebruik voor politiematerialen. U bereikt het fort via Nakasero Road.

Terug naar de Kyagwe Road via de Nakasero Road. Even naar links en dan naar rechts Victoria Ave. in, waar u in de Nommo Galery een keur aan artikelen vindt die gemaakt zijn door Ugandese kunstenaars. De straat eindigt in de hotel wijk waar u onder andere het Imperial, het Kampala Sheraton, het Speke en het Nile hotel vindt. Op het terrein van het laatstgenoemde hotel bevindt zich een groot conferentiecentrum. Aan het einde van Victoria Ave. gaat u linksaf de Ternan Ave. in (later Kintu Road). Gaat u hier rechtsaf dan komt u via de Mackinnon Road weer op de Said Barre Ave. die u, rechts afslaand, weer bij het station brengt. Gaat u rechtdoor dan komt u via de Shimoni Road op de Kitanta Road aan de overzijde waarvan u het Centenary Park vindt. Een oase van groen om in te eindigen, maar of u daar na uw wandeling nog behoefte aan heeft…?

Weg uit het centrum

Het nationale museum van Uganda behoort zonder twijfel tot de beter verzorgde musea in Afrika. Een bezoek eraan is een must voor ieder die iets meer wil weten over Afrika in het algemeen en over Uganda in het bijzonder. U vindt er tal van wetenswaardigheden over de geschiedenis van het land, maar ook de geschiedenis van de jacht en de landbouw komen uitgebreid aan de orde. Ook kunt u kennisnemen van de oorlogen die in de loop van de eeuwen gevoerd werden (en waarmee!). De collectie muziekinstrumenten is absoluut uniek. Op een aantal ervan mag u zelf spelen, of een poging daartoe doen.

Het museum is het oudste van Afrika. Reeds in 1908 werd de eerste collectie tentoongesteld. In 1954 verhuisde het museum naar zijn huidige plaats aan de Kira Road, zo’n drie kilometer buiten het centrum.

De Kasubiheuvel is de oudste vestigingsplaats van de koningen in Uganda. Kabaka Mutesi I bouwde er zijn paleis en zijn opvolger Mwanga II vestigde zich op de nabijgelegen Mengoheuvel. Toch zal de Kasubiheuvel altijd als ‘de heuvel van de koningen’ te boek staan. Mutesi I vestigde er zich in 1881 en werd er na zijn dood in 1884, in zijn paleis begraven. Behalve zíjn graftombe, vindt u er ook de laatste rustplaatsen van zijn opvolgers Mwanga II (1884-1897), Chwa II (1897-1939) en Edward Mutesa II (1939-1966).

De graven worden bewaakt en onderhouden door Buganda die op het terrein van de graftombes (het voormalige paleis) wonen. In de graftombe treft u, behalve portretten van de kabaka’s, hun wapens, muziekinstrumenten en andere persoonlijke bezittingen aan. Opmerkelijk is het opgezette luipaard die Mutesa I als huisdier hield. Na de dood van de kabaka werd ook het dier gedood en geprepareerd. U kunt de tombe dagelijks bezoeken, het is verboden om er met schoeisel aan binnen te treden. Het gebouw zelf is een traditioneel gebouwde grote ronde hut, opgetrokken uit hout, riet en gras.

De Namirembe kathedraal (in de volksmond sinds 1993, toen de paus Uganda bezocht, St. Paul’s kathedraal genoemd) is gelegen op de Namirembe heuvel. Het is de oudste kathedraal in Uganda en de eerste kathedraal die in 1890 op deze plek verrees, opgetrokken uit traditionele materialen. De huidige kathedraal is een bezoek waard vanwege de glas-in-loodramen, het houtsnijwerk en het altaar. Ter gelegenheid van het gereedkomen van de kerk gaf kabaka Mwanga II opdracht om de in gevangenschap verblijvende bisschop Hannington vrij te laten, teneinde hem in de gelegenheid te stellen de kathedraal in te wijden. De opdracht van de koning werd echter verkeerd begrepen en de bisschop werd vermoord (in Luganda, de taal van de Baganda, is vrijlaten ‘mute’ en ombrengen ‘mutte’). In dezelfde periode werden vele honderden rooms-katholieken vanwege hun geloof gedood en wellicht was dit de directe aanleiding tot het misverstand en het ombrengen van de priester.

Namirembe is Luganda voor ‘brenger van vrede en rust’. Dat is nog steeds een van de belangrijkste functies van de heuvel en de kathedraal. Vele mensen komen er om zich geestelijk te ontspannen. Als u de heuvel, waar vanaf u een schitterend uitzicht over de stad heeft, op zaterdag bezoekt, krijgt u er ongetwijfeld andere fraaie beelden bij. Vele jonggehuwden worden op een zaterdag in hun huwelijk bevestigd en een trouwpartij in Uganda levert hartveroverende taferelen op.

N.B. Ook in de tuinen van het Kampala Sheraton hotel komen tientallen pasgehuwden om er foto’s te maken en te filmen.

Kabaka’s Lake, bij de aanvang van de weg naar Entebbe, werd aangelegd door Mwanga II tussen 1885 en 1888. Het meer diende als ontsnappingsmogelijkheid voor de koning tijdens een eventuele vlucht. Het meer moest in verbinding komen te staan met Lake Victoria. De vluchtweg werd echter nooit voltooid, al voordat de ontsnappingsroute gereed was werd de koning door moslims uit zijn paleis verdreven. De oevers van het meer vormen een geliefkoosde plaats voor vogelspotters.

In het noorden van de stad, fraai gelegen op de Kikayaheuvel ligt de hoofdtempel van de Baha’i beweging in Afrika. Deze beweging heeft in elk werelddeel een hoofdvestiging. Die voor Afrika bevindt zich in Kampala. Het indrukwekkende gebouw, omgeven door fraaie tuinen, werd in 1961 voltooid nadat men er ruim vier jaar over gebouwd had. Ook vanaf deze heuvel heeft u een prachtig uitzicht over de stad.

De Makerere universiteit wordt omsloten door Makerere Road, Sir Apollo Kaggwa Road en Bombo Road. De universiteit is de oudste in Oost-Afrika en werd in 1922 als technische school voor handwerkslieden in gebruik genomen. De universiteit maakt deel uit van een ‘keten’ van universiteiten in dit deel van Afrika onder bestuur van de Inter University Councel for East-Africa, gevestigd in Kampala. De zuster-universiteiten bevinden zich in Nairobi (Kenia) en Dar es Salaam (Tanzania). Toen de universiteiten nog niet de omvang hadden zoals die heden ten dage is, vulden de studierichtingen elkaar aan. Dat gebeurt nog steeds, echter uitsluitend voor de studierichtingen die men niet op de universiteit van het eigen land kan volgen. Onderafdelingen van de universiteit zijn gevestigd in Jinja en in Fort Portal.

In Kampala kunnen de ongeveer 20000 studenten kiezen uit 9 studierichtingen, elk onderverdeeld in een aantal sub-studierichtingen. De universiteit is een bezoek waard. Behalve dat er regelmatig lezingen worden gehouden over tal van onderwerpen, bevindt zich op het complex een galerie, onderdeel van de studierichting kunst. De galerie bevat een groot aantal schilderijen en beeldhouwwerken, maar er zijn ook andere vormen van kunstuiting ondergebracht. Een aantal van de kunstvoorwerpen wordt te koop aangeboden.

De studenten aan de universiteit betalen hun studie zelf of worden financieel bijgestaan door hun ouders of sponsors. De Ugandese overheid is niet draagkrachtig genoeg om het totale kostenplaatje dekkend te krijgen.

Als u Kampala begin oktober bezoekt dan kunt u de viering van onafhankelijkheidsdag meemaken. De belangrijkste festiviteiten spelen zich af op de Kololo Airstrip, een klein vliegveld in de gelijknamige wijk. Op deze plaats vond op 9 oktober 1962 de officiële overdracht van de macht plaats aan Milton Obote door de hertog van Kent. Het vliegveld wordt daarom ook wel Independence Park genoemd. Behalve voor de viering van onafhankelijkheidsdag wordt het park ook gebruikt voor allerlei andere festiviteiten.

In de directe omgeving bevindt zich de nationale begraafplaats. Hier liggen diverse regeringsleiders en oorlogshelden begraven. Onder hen de kortst regerende president van Uganda, Yusuf Lule die, na de afzetting van Idi Amin, precies 68 dagen het land bestuurde. Omdat de begraafplaats diverse malen het doelwit was van vernielzucht door ‘patriottische’ groeperingen, treft u er permanente bewaking aan.

Ten noordoosten van Kampala, naast de weg naar Jinja, bevindt zich de Namugongo Martyrs’ Shrine. Het heiligdom, weliswaar in traditionele vorm, maar uit staal en hout opgetrokken waardoor het een zeer futuristisch aanzien kreeg, werd gebouwd ter nagedachtenis aan de meer dan 20 roomskatholieken en protestanten die hier, in opdracht van kabaka Mwanga II, op 3 juni 1886 levend werden verbrand. De kabaka deed er alles aan om ‘de godsdiensten van de blanken’ uit te roeien.

De kerk vormt het jaarlijkse doel van pelgrimstochten die op 3 juni ter nagedachtenis aan alle martelaren omwille van het geloof worden gehouden. Een groot schilderij langs de toegangsweg naar de kerk brengt de verbranding van de christenen, niets aan de verbeelding overlatend, in beeld. Langs de weg in de richting van Jinja vindt u, voordat u de Namugongo bereikt, onder andere het Lugogo sportcomplex, waar in- en outdoor sporten beoefend kunnen worden. Het stadion kreeg grote bekendheid door de internationale cricketwedstrijden. In het indoorstadion worden de jaarlijkse tenniswedstrijden tussen Kenia, Uganda en Tanzania afgewerkt. In de directe omgeving bevinden zich de grote tentoonstellingsgebouwen van de Uganda Manufacturers Association, de verenigde Ugandese fabrikanten. Jaarlijks laten zij hier zien welke producten zij aan de man brengen of in ontwikkeling hebben. Het is de bedoeling dat er ooit een permanente tentoonstelling wordt ingericht. Tot die tijd wordt het complex gebruikt voor allerlei andere festiviteiten en tentoonstellingen.

U kunt ook nog een kijkje nemen in de dorpen Nakawa en Naguru, ooit gebouwd om de minstverdienenden van Kampala te huisvesten. Deze ‘sociale woningbouw’ vond plaats in opdracht van het stadsbestuur van Kampala. Helaas flopte het plan en binnen korte tijd verkrotten de dorpen. Het plan om de woningen zeer goedkoop te verkopen met de verplichting er iets moois van te maken, stuitte op grote weerstand bij de bewoners die vreesden voor het ontstaan van grote sociale verschillen.

Als u een bezoek brengt aan Ntinda kunt u een geslaagd plan aanschouwen om een villawijk te bouwen. Het dorp voorziet in een behoefte en breidt zich in hoog tempo uit. Het ligt gedeeltelijk op de voormalige terreinen van de enige drive-in bioscoop die Uganda ooit opende (en ook snel weer sloot).