Barcelona dankt haar naam aan de Carthaagse veldheer Hamilcar Barca die in het jaar 230 v.Chr. aan de rand van een natuurlijke haven een handelspost stichtte. De geschiedenis van de stad is er een van voortdurend politiek geweld als uitkomst van het streven naar onafhankelijkheid. De kiem van het Catalaanse separatisme werd definitief in de 17e eeuw gelegd toen het min of meer zelfstandige koninkrijk Catalonië op 11 september 1714 door Filips V ongevraagd en ongewild aan het Spaanse koninkrijk werd toegevoegd.

De gekwetste onafhankelijke geest van de Barcelonesen richtte zich sindsdien op economische ontwikkeling en culturele identiteit. In de Middeleeuwen kon Barcelona zich dan ook al snel meten met vooraanstaande Europese steden als Venetië en Genua. Tegen het einde van de 18e eeuw telde de stad al meer dan 200.000 inwoners.

Het massale verzet van de arbeiders tegen de heersende klasse - in het bijzonder de Rooms-katholieke kerk - leidde in het begin van de jaren dertig van de vorige eeuw tot het uitroepen van de onafhankelijke republiek Catalonië.

De stad ontwikkelde zich daarna tot het revolutionaire geweten van Spanje waar communisten en anarchisten de dienst uitmaakten. Zij organiseerden het verzet in de stad tegen de staatsgreep van Franco in 1936. Barcelona behoorde tot een van de laatste steden die onder controle van de fascisten kwamen; zware Italiaanse bombardementen maakten daarvoor de weg vrij.

Na de dood van de dictator kreeg Catalonië in 1979 een beperkte mate van zelfbestuur. Sindsdien zijn veel straatnamen in Barcelona vervangen door namen van eigen voormannen. Hiermee won het regionale zelfbewustzijn het van de in dit deel van Spanje zeer sterke nationalistische gevoelens.

Dat laatste valt af te leiden uit de sterke positie die ultrarechtse politieke en economische groeperingen in Catalonië innemen. De poging tot staatsgreep in 1981 in het Spaanse parlement in Madrid werd vanuit Barcelona georganiseerd en gefinancierd.

Kosmopolitische metropool

Barcelona is pas in de loop van de jaren vijftig van de vorige eeuw gaan groeien. Belangrijkste oorzaak was de toenemende stroom van boeren en landarbeiders die het uitzichtloze bestaan op het Spaanse platteland verruilden voor een (vaak even onzeker) leven in de grote stad. De laatste decennia zijn daar de immigranten uit Noord-Afrika bijgekomen.

Van recentere datum zijn de 'nieuwe' Europeanen als Polen en Roemenen die hun economische heil in de Catalaanse metropool zoeken.

Een deel van hen komt in de snel en slecht gebouwde en vaak verpauperde buitenwijken als Poble Sec en San Vicente dels Horts terecht, in vaak deels zelf opgetrokken huizen en onderkomens. Een tochtje langs de periferie van de stad en langs de oevers van de rivieren waartussen de stad gebouwd is, geeft een indringend beeld van de keerzijde van de Barcelonese medaille. 

De groei van Barcelona is en wordt opgevangen door randgemeenten. De belangrijkste is Badalona dat aan de kust ten oosten van de Río Besos ligt. Tegen de hellingen van de berg Tibidado zijn ruim opgezette villawijken en appartemensgebouwen verrezen waar de Spaanse tweeverdieners en nieuwe rijken zich hebben verschanst. De totale agglomeratie telt meer dan 5 miljoen inwoners waarvan 1.6 miljoen in Barcelona zelf.

De stad is daarmee na Madrid de grootste van Spanje. En ook de duurste, want de mogelijkheden voor verdere stadsuitbreiding zijn beperkt. Barcelona heeft de grootste haven van het land en een ander record is het aantal taxi's: meer dan 12.000 zwart-gele vehikels wurmen zich dagelijks met ware doodsverachting door het drukke verkeer. Industrie en verkeer zijn ‘s zomers verantwoordelijk voor smogvorming. 

De toeristen klonteren samen in La Barceloneta, de 18e-eeuwse wijk die grenst aan het drukke stadsstrand, Playa de la Barcelonetta. Dat biedt naast zon, zee en horeca, ook een eindeloze stroom aan illegale Afrikaanse verkopers van namaak merkartikelen, sigaretten en bier. De gemeente heeft het strand voorzien van verzamelplaatsen waar je een asbakje kunt krijgen zodat sigarettenpeuken niet op het strand achterblijven. En er is gratis wifi.

De jaarlijkse toestroom van vakantievierders is enerzijds een zege voor de lokale economie, maar zorgt in toenemende mate voor problemen. Er vindt hier - maar ook elders in Barcelona en langs de costa's - veel illegale verhuur plaats, onder meer via Airbnb, populair bij met name jonge Engelse toeristen. Die zorgen met hun nachtelijke drinkgelagen voor veel overlast in voorheen rustige wijken. De gemeente probeert daar greep op te krijgen, vooralsnog zonder al te veel succes.

Wel heeft de gemeenteraad van Barcelona, dat sinds de raadsverkiezingen van mei 2015 in linkse handen is, een moratorium afgekondigd op de bouw van hotels en appartementen in afwachting van een onderzoek naar een betere balans tussen inwoners en het aantal toeristen.

 

Het Barcelona van Gaudí

Barcelona en Gaudí worden vaak in één adem genoemd als de stad aan de keukentafel als mogelijke vakantiebestemming of short break ter sprake komt. Dat is niet alleen het resultaat van de uitdrukkelijke toeristische profilering van de stad als bakermat van het modernisme.

Wie de stad heeft bezocht en de opmerkelijke bouwkundige scheppingen van Antonio Gaudí in de vorm van flatgebouwen, een stadspark en natuurlijk de wereldvermaarde kathedraal, de Sagrada Familia, op zich heeft laten inwerken, raakt daar niet snel over uitgepraat. 

Het Barcelona van 'Las Ramblas' 

Een ander toverwoord is aan dezelfde keukentafel is: La Rambla. Deze even beroemde als hectische boulevard is de levensader van de stad. De aanzuigende werking van zowel de inwoners zelf als toeristen is bijna spreekwoordelijk. Omdat de boulevard uit meerdere delen bestaat, wordt wel gesproken over 'Las Ramblas' of kortweg 'Ramblas'. 

Het pandemonium van de Ramblas bepaalt voor de meeste bezoekers het beeld van Barcelona. Aan de Ramblas en in de zijstraten ervan zijn de belangrijkste winkels, hotels, cafés, restaurants en bioscopen van de stad te vinden. En natuurlijk de traditionele flamenco-bars en kunstenaarscafés of wat daar bij gebrek aan echte kunstenaars voor door gaat.

In de welkome schaduw van de bomen die de boulevard tot een langgerekt wandelpark maken, overschreeuwen schoenpoetsers, krantenjongens, fruit- en bloemenverkopers en illegale straatverkopers elkaar. De doorlopende boeken- en vogelmarkt, de bijna eindeloze en druk bevolkte terrassen en de niet aflatende stroom van mensen en auto's, geven Barcelona de allure van een wereldstad. Maar wel een die te overzien is.