Al in de derde eeuw voor Christus hadden Carthaagse handelaren deze plek in de vruchtbare vallei aan de voet van het Zer-houn-gebergte gekozen voor een nederzetting. In 45 na Chr. werd de stad ingenomen door de Romeinen die haar als meest verre handelspost verkozen. In de omgeving werd tarwe geplant en olijven geteeld. Deze producten werden naar Rome geëxporteerd maar waren ook voor eigen gebruik. In bijna alle huizen werd een oliepers gevonden. Bijna tweeënhalve eeuw verbleven de Romeinen hier.

Rond 280 verlieten ze de stad als gevolg van het oprukken van Amazigh (Berber)stammen. Daarna bewoonden verschillende bevolkingsgroepen de stad, maar er bleef Latijn gesproken worden. In de 8e eeuw vestigde sultan Moulay Idriss zich hier en islamiseerde de bevolking. Tot in de 18e eeuw bleef de stad levendig, maar daarna plunderde sultan Moulay Ismaïl de stad door er marmer weg te halen voor de bouw van zijn hoofdstad Meknès. Uiteindelijk viel de stad in puin door een aardbeving in 1755.

De meeste publieke gebouwen stammen uit de 2e en 3e eeuw na Chr. De opgravingen begonnen in de 19e eeuw en met tussenpozen werden ze voortgezet. Het terrein is 40 ha groot, maar slechts de helft, het centrum, is opgegraven.

Wandeling langs de belangrijkste gebouwen

Deze wandeling duurt minimaal twee uur afhankelijk van de tijd die je doorbrengt bij de monumenten.

Vanaf de ingang loop je noordwaarts richting de ceremoniële hoofdstraat: de Decumanus Maximus. Aan je rechterhand bij de alleenstaande cipres is het Huis van Venus, waar twee fraaie mozaïeken te zien zijn. Het eerste is ‘Diana en de badende nimfen’ en het tweede ‘Ontvoering van Hylas door de nimfen’. Aan deze kant zijn ook het Huis van de Nereiden en het Huis van de marmeren Bacchus te vinden. Loop nu verder over de ceremoniële hoofdweg naar de Tangerpoort.

Hier kun je omdraaien en de hoofdweg in tegenovergestelde richting teruglopen. Aan de rechterkant bevinden zich diverse huizen zoals het Huis van de badende nimfen, het Huis van Dionysos en de vier seizoenen en het Huis van de werken van Hercules, alledrie met mooie mozaïeken.

Vervolgens loop je tegen de Triomfboog aan die in 217 ter ere van keizer Caracalla en zijn moeder Julia Donna werd opgericht, zoals op de inscriptie aan de bovenkant van de boog staat aangegeven. Dit is het centrum van de stad.

Sla nu linksaf en je passeert weer een aantal interessante huizen waaronder het Huis van de Atleet, waar een grappig mozaïek van een desultor (wagenspringer) te zien is. Deze moest tijdens de rennen van zijn wagen springen en weer terugspringen.

Iets verderop staat de Basilica met een imposante muur met bogen. Op de zuilen zijn ooievaarsnesten. Daarachter ligt het Forum dat samen met de Basilica en het Capitool op het hoogste punt van de stad gebouwd is. Je hebt hier een mooi uitzicht over het hele complex. Het Capitool is gebouwd in 217 en de tempel en het altaar zijn gewijd aan de cultus van de triade Jupiter, Juno en Minerva.

Je passeert de Publieke Baden met helaas beschadigde mozaïeken. Het laatste interessante monument is het Huis van Orpheus met een schitterend rond mozaïek in de ontvangstruimte. Je ziet de op zijn lier spelende Orpheus die de omringende dieren met zijn klanken betovert. Een verzonken ruimte met een mooi mozaïek van dolfijnen ligt tegenover de ingang. Mozaïeken met geometrische patronen versieren de woonvertrekken. De badkamers hebben vloerverwarming.

Je bent weer terug bij de ingang. De openingstijden zijn van 8.00 uur tot zonsondergang. De entree is 20 dh, parkeren kost 5 dh. Met eigen vervoer is het wat lastig te vinden omdat deze niet-islamitische bezienswaardigheid slecht aangegeven staat. Vanuit Meknès kun je voor een halve dag een grand taxi huren voor 350 dh met een korte stop in Moulay Idriss. Of je gaat eerst met een grand taxi vanaf het Institut Français naar Moulay Idriss (12 dh) en van daaruit met een grand taxi naar Volubilis (40 dh).