De beschrijving van de kloof van Tarapaca volgt de kloof vanaf Huara landinwaarts. Openbaar vervoer: alleen dagelijks een bus Huara – Tarapaca. Verder tweemaal per week bus Iquique – Colchane (n.b. de weg loopt hoog boven de kloof en de bus komt niet in de diep in de kloof gelegen dorpen). Liften is mogelijk; autohuur of taxi zijn betrouwbaarder. Een bezoek aan de kloof van Tarapaca en de ‘Atacamareus’ is opgenomen in sommige excursies die vanuit Iquique worden georganiseerd (zie pagina 172).

Huara

Bij het plaatsje Huara aan de Carretera Panamericana is de afslag naar de kloof van Tarapaca en het achterliggende Altiplanogebied. Huara, met enkele restaurants, is nog maar een schim van de roemruchte plaats uit het verleden. In de 19e eeuw was het de ‘parel van de woestijn’, het centrum van de nitraatmijnstreek. Ooit was Huara een stad met hotels en restaurants, banken en grote winkels. Nu is het grotendeels vervallen en heeft het nog 400 inwoners. Bovendien werd het plaatsje in 2005 getroffen door een zware aardbeving (de schade was het grootst in Huara en Sibaya). Aan de glorietijd herinneren de brede hoofdstraat met enkele oude huizen, en de (in 2005 vrijwel volledig verwoeste) kerk uit 1890. Op het uitgebreide kerkhof krijg je een idee van de omvang van de vroegere plaats.

De reus van de Atacama

15 km vanaf de hoofdweg bij Huara liggen de geoglyfen van Cerro Unita, waarvan de 80 m grote ‘gigante del Atacama’ de bekendste is. De afbeelding bevindt zich aan de linkerkant van de heuvel, en stelt de zonnegod Viracocha voor, die ten tijde van de Inca’s werd vereerd.

Tarapaca

Ongeveer 30 km vanaf Haura ligt in de kloof het simpele dorpje Tarapaca, dat een glorieus verleden had, een van de eerste koloniale plaatsen in Chili was en een tijd lang de koloniale hoofdstad van de provincie, waaraan het z’n naam gaf. Later verloor Tarapaca z’n positie aan Iquique. Getuigen van de koloniale roem zijn de kleine koloniale kerk, enkele koloniale huizen en het huis van de gouverneur.

Lirima

Voorbij Tarapaca is een afslag naar de afgelegen hoogvlakte van Lirima en Cancosa aan de grens met Bolivia. Lirima, aan de voet van besneeuwde vulkanen op de Altiplano, is een bijzonder Aymaradorp: een kleine arme herdersgemeenschap is sinds 1973 met (Nederlandse) steun een aantal projecten begonnen om de alpacateelt en de weverij te verbeteren. Een aantal dorpen volgde de initiatieven en eind jaren zeventig van de vorige eeuw werd een nieuw dorp gebouwd met een eigen kerk en een school die ook onderricht in de Aymara-cultuur en traditionele landbouwtechnieken verzorgt. Lirima heeft zich op eigen kracht verder kunnen ontwikkelen en ook Aymaras uit de steden keerden terug. Lirima is nu beroemd om z’n prachtige handgeweven kleden, die in Chili, maar ook in Nederland worden verkocht (informatie Stichting Hooglandindianen).

Mocha, Huaviña, Sibaya en Usmagama

Langs de bovenloop van de Quebrada de Tarapaca liggen een aantal kleine dorpen (met prachtige groene oases met fruitbomen en akkers) te midden van de wilde en kale rotswanden. In de dorpen wordt door een gemengde Aymara/mestiezen-bevolking groente en fruit verbouwd voor eigen gebruik en voor de markt van Iquique. Veel van de dorpen zijn in het verleden sterk ontvolkt, maar nieuwe ontwikkelingsprojecten proberen het gebied weer nieuw leven in te blazen. Er is in het dal net een nieuwe waterleiding aangelegd; en overal zijn mensen aan het werk op de akkers. De kleine dorpen zijn ook bekend om hun mooie koloniale kerken in 17e-eeuwse barokstijl, uit de tijd dat dit dal een bloeiend koloniaal landbouwgebied was. Die kerkdorpen zijn nog steeds elk jaar het centrum van feestelijkheden, wanneer veel oud-bewoners uit de stad Iquique omhoog komen naar hun dorpsfeest, of ‘fiesta patrimonial’. Per auto is een mooie lus te maken langs de dorpen Mocha, Huaviña, Sibaya en Usmagama, en die eindigt bij de termas de Chuzmiza. En in omgekeerde volgorde is dit een mooie wandeling (1-2 dagen), die grote stukken weg afsnijdt over oude paden, en in de richting oost-west het voordeel heeft dat hij het grootste stuk afdaalt. In de dorpen is vrijwel niets te koop (een winkeltje in Sibaya); vraag om drinkwater uit de nieuwe waterleiding, het water uit de rivier niet drinken.

Wandeling Chusmiza – Mocha

De wandeling begint in Chusmiza en daalt over een goed pad langs de rivier naar het verlaten ceremoniële dorp Usmagama met tot historisch monument verklaarde kerk (8 km, 2,5 uur); verder over een nieuwe onverharde weg naar het zuidoosten, tot je afdaalt naar de kloof van Tarapaca en de dorpjes Limaxiña en Sibaya (circa 10 km, winkeltje 1 km naar links); over de weg verder door het dal naar Huaviña (2 uur, 8 km; prachtige kandelaarcactussen onderweg; goede kampeerplekken rond Huaviña); vandaar gaat de weg in een grote omweg over de bergen naar Mocha (27 km over de weg); te voet kun je door de kloof en deels over een vervallen pad langs de noordelijke bergwand in 3-4 uur naar Mocha (moeilijk te vinden, vóór de kloof zeer smal wordt – tegenover een ruïne – gaat het pad rechts steil omhoog). Vanaf Mocha moet je 15 km steil zigzaggend omhoog terug naar de hoofdweg op het plateau (vermoeiend, 4‑uur; probeer te liften).

Termas de Chusmiza

Bij de bronnen van Chusmiza wordt het bronwater ‘agua mineral de Chusmiza’ gebotteld (niet zo lekker) in een kleine fabriek. Het bijbehorende hotel Termas de Chusmiza (C), waar het warme bronwater direct naar de badkamers stroomde, is helaas geheel vervallen en niet meer als hotel in gebruik. Het is echter een prachtige plek in een smalle kloof vol cactussen en met grote, schaduwgevende eucalyptusbomen. Mogelijk kun je er nog kamperen; neem eigen eten en drinken mee.