Banská Bystrica is schitterend gelegen tussen de Lage Tatra, de Vel'ka Fatra en het Slowaakse Oregebergte. De stad heeft haar middeleeuwse groei en bloei te danken aan zilver en koper, en in mindere mate aan goud. Aan het begin van de dertiende eeuw oefende het gebied grote aantrekkingskracht uit op Duitse mijnwerkers, die gehoord hadden over de rijke zilver- en kopermijnen. In de vijftiende en zestiende eeuw was Banská Bystrica een van de belangrijkste leveranciers van beide metalen in Europa.

Twee mannen hadden de macht in handen, graaf Ján Thurzo, afkomstig uit de Spiš, in het oosten van Slowakije en Jacob Fugger, een bankier en handelaar uit het Duitse Augsburg. Thurzo en Fugger sloegen de handen ineen en versterkten hun band door hun kinderen aan elkaar uit te huwelijken. Ze startten een handelsonderneming en investeerden in de kopermijnen in de omgeving. Zij wisten het koper aan Venetianen te verkopen, die een speciale methode hadden ontwikkeld om het metaal uit het erts te winnen. Fugger en Thurzo slaagden erin de belangrijkste koperleveranciers ter wereld te worden.

Veel van de Europese kerken uit die tijd hebben daken van koper uit Slowakije. In de 16e eeuw kwam een einde aan de macht van het bedrijf. Vondsten in Amerika veroorzaakten hevige concurrentie. Tegelijkertijd protesteerden de mijnwerkers steeds vaker tegen de onmenselijke omstandigheden in de mijnen en de uitermate slechte betaling. Mijnwerkers uit Banská Štiavnica en Kremnica sloten zich bij hen aan. De opstand die uitbrak werd neergeslagen door het koninklijke leger, dat op weg was naar het zuiden om tegen de Turken te gaan vechten. Die opstand was het begin van het einde. Niet lang daarna raakten de mijnen uitgeput. Omdat de welvaart van de stad, net als bij zoveel steden in het district, vrijwel volledig aan de zilver- en koperwinning te danken was, kwam ook daaraan een einde. De stad wist zich te handhaven door op bosbouw over te stappen en doordat in de omgeving ijzer gevonden werd.

In een recenter verleden herwon Banská Bystrica faam door de Slowaakse nationale opstand (SNP). De Slowaakse bevolking wierp van augustus tot oktober van het jaar 1944 het nazi-juk van zich af en onderwierp zich niet langer aan de fascistische bezetter. In oktober slaagden de nazi's er opnieuw in de touwtjes in handen te nemen, totdat zij zes maanden later door de Oekraïense legers onder de voet werden gelopen. Tegenwoordig herinneren talrijke monumenten en het SNP-museum aan de moedige opstand. Het museum vertelt ook over de eenwording van Bohemen, Moravië en Slowakije tot één staat. Het museum werd in 1969 geopend, 25 jaar na de opstand. Het staat iets ten oosten van het centrum.

Het plein dat naar de opstand genoemd is (Námestie SNP), vormt het centrale punt van de stad. Aan dit plein staan de Franciskanenkerk en het Thurzohuis. Dit huis bestond oorspronkelijk uit twee gotische huizen. Vanuit dit pand bestierden Thurzo en Fugger hun imperium. Het pand heeft een renaissancistische voorgevel die is gedecoreerd met sgraffito. De Groene Zaal (Zelená sien) is beschilderd met bijbelse taferelen (het laatste Oordeel en Susanna in bad). In het huis bevindt zich nu het museum van Midden-Slowakije (Stredoslovenské Múzeum). Het plein wordt omgeven door patriciërshuizen in de renaissance- en gotisch-renaissancestijl. Aan het einde van het plein staat de 14e-eeuwse klokkentoren. De toren werd ook als waag gebruikt. In de kelder bevindt zich de folterkamer.

Iets ten noordoosten van dit plein bevindt zich het burchtcomplex. Het bestaat uit een aantal gebouwen. Het huis van koning Matthias (Matejov Dom) is een smal gotisch pand uit 1479 van vijf verdiepingen. Ook vindt u hier de Romaans-gotische Heilige-Kruiskerk of Slowaakse kerk en de schrijverstoren (Pisárska Bašta) uit 1567.

Midden in het complex staat de dertiende-eeuwse parochiekerk die gewijd is aan de Maagd Maria. Aan de buitenkant van de kerk is een 16e-eeuws reliëf te zien met Christus op de Olijfberg Het pronkstuk van de kerk bevindt zich in de Sint-Barbarakapel. Het is een gotisch altaar dat in de zestiende eeuw door meester Pavol van Levoca (zie aldaar) is gemaakt. Op het middelste paneel staat een beeld van Sint-Barbara. Het plafond van de kerk is rijk beschilderd.

Het oude raadhuis is nu een galerie. Samen met de vestingtoren met zijn mooie stergewelf maakt het deel uit van de burcht. Op het nabijgelegen kerkhof zijn resten van de muren en torens van een burcht uit 1510 te vinden. Deze vesting was ooit eigendom van de koning van Hongarije en diende niet alleen als verdedigingswerk. In onrustige tijden werd ook het goud, zilver en koper door de muren beschermd.

Een paar kilometer ten noordwesten van Banská Bystrica ligt de druipsteengrot Harmanecká Jaskyna. De grot is bijzonder vanwege de wittige kleur van de steen. Vlak bij ligt het natuurgebied Harmanecká Tisina met zeldzame taxusbomen.