Bovenop de stoepa staat een goudgekleurd vierkant dat wordt bekroond door een aantal boven elkaar gelegen ringen die eindigen in een ronde punt. Vanaf de vier zijden van het vierkant staren de alziende ogen van Boeddha de wereld in. De stoepaheuvel is verder bezaaid met talloze kleinere stoepa’s (chaityas), gebedswielen, pilaren en andere heiligdommen. Zoals bij alle boeddhistische heiligdommen moet u met de richting van de wijzers van de klok om de stoepa wandelen (houd de stoepa aan uw rechterhand).

Pagode van Harati

De gegoten geveldriehoeken (timpanen) op de stoepa dragen afbeeldingen van de Adi Boeddha of Oer Boeddha. Bij de stoepa staat de pagode van Harati (Sitala), die de kinderen in de vallei beschermt tegen pokken en andere besmettelijke ziekten. Deze kleine pagode heeft twee goudkleurige daken en staat recht achter de stoepa. In Swayambhunath wordt duidelijk hoe het hindoeïsme en het boeddhisme in elkaar vervloeid zijn en dat er een religieuze en culturele eenheid is ontstaan die in Nepal als heel gewoon wordt gezien, maar uniek is voor de rest van de wereld. Swayambhunath is naar alle waarschijnlijkheid ruim tweeduizend jaar oud en het oudste boeddhistische heiligdom in de vallei. Over de oorsprong van het heiligdom is weinig bekend.

Ontstaan Swayambhunath

Volgens een boeddhistische legende ontstond het heiligdom als volgt: [kader] Vele duizenden jaren geleden lag op de plaats van de huidige Kathmanduvallei een groot meer. Dit meer, dat bekendstond als Nagadaha ofwel het Slangenmeer, werd voor het eerst bezocht door de bodhisattva Vishvapani. Het meer had een grote aantrekkingskracht op bodhisattva’s, want enige tijd later stond de bodhisattva Vipaswi aan de oever van het Slangenmeer. Deze bodhisattva nam plaats op de top van de hoge heuvel Nag Arjun, gelegen bij het huidige plaatsje Balaju (zie aldaar). Vanaf de top van deze heuvel wierp hij enkele lotuszaden in het meer. Vervolgens onderwees hij zijn leerlingen over de oorsprong van de Swayambhu Boeddha ofwel de Onafhankelijke. Zes maanden nadat de bodhisattva Vipaswi tijdens de volle maan in de maand Chaitra de lotus gezaaid had, openbaarde zich in het meer een schitterende lotusbloem. Uit de kelk van deze lotusbloem straalde een verblindend licht. Dit wonderbaarlijke nieuws verspreidde zich snel en kwam ook de bodhisattva Manjushree ter ore. Hij spoedde zich vanuit Mahachina (de huidige Volksrepubliek China) naar het meer. Na een verheven meditatie, die drie dagen en nachten duurde, openbaarde de Swayambhu Boeddha zich aan Manjushree. De bodhisattva wilde deze heilige plaats graag toegankelijk maken voor het gewone volk. Op een goede dag nam hij zijn zwaard op en doorkliefde in één houw de rotsen bij Chobar. Al het water stroomde uit het meer en op de bodem van het meer ontstond een prachtige, bloeiende en vruchtbare vallei. Op de heuvel waar de lotus wortel had geschoten werd een heiligdom gebouwd, aldus ontstond Swayambhunath. Volgens de overlevering bloeit de lotusbloem nog steeds in het midden van de stoepa van Swayambhunath. De koning van de slangen, Korkotaka Naga Raja, die in het meer woonde, kreeg domicilie in het Toudahameer.

Het Toudahameer bestaat nog steeds en ligt ca. 3 km ten zuidwesten van Patan.

De apentempel

De stoepa Swayambhunath wordt ook wel de apentempel genoemd en niet ten onrechte. De heuvel van Swayambhunath wordt bevolkt door misschien wel duizenden apen, die op het tempelterrein leven. U kunt maar beter geen voedsel meenemen naar Swayambhunath en het is nog onverstandiger er te eten. Vanaf het moment dat de apen (rhesus makaken) doorhebben dat iemand voedsel bij zich heeft, kunnen ze een hinderlijke achtervolging gaan inzetten om dat voedsel te bemachtigen. Houd ook tasjes en andere bagage goed vast, want sommige dieren zijn ware tasjesrovers. Houd u zich aan deze ‘voorschriften’, dan zult u geen last van de apen hebben.

Swayambh Buddhist Museum

Op het terrein van het heiligdom kunt u het Swayambh Buddhist Museum vinden, een klein museum met enkele stenen boeddhabeelden. Een van de beelden werd in 1979 tijdens restauratiewerkzaamheden gevonden; het betreft een zesde-eeuws beeld van de bodhisattva Avalokiteshvara Padmapani. Het is een van de oudste beelden die men in de Himalaya gevonden heeft.

Shree Karmaraja Mahavihar tempel

Rond 16.00 uur komen de monniken tezamen in de kloosterruimte in de Shree Karmaraja Mahavihar tempel die herkenbaar is aan het grote beeld van Avalokesvara. Tijdens de ceremoniën zeggen zij mantra’s op en spelen zij op hun lange trompetachtige dongs en andere muziekinstrumenten. Als u stil bent en geen foto’s maakt, kunt u ongeschoeid achter de monniken gaan zitten en genieten van de meditatieve gezangen en muziek.

Heilige bodhi bomen

Als u de trap linksachter de stupa afdaalt, dan komt u in een gebied met heilige bodhi bomen. Deze zijn gestekt van de historische bodhi boom in India waaronder de historische Boeddha zijn verlichting vond. De bodhi bomen zijn met elkaar verbonden door lange linten met gebedsvlaggetjes.

Chaityas

Overal staan kleine en grotere chaityas. Als u de stoepa heeft bezocht en de steile trap bent afgedaald, ga dan niet direct weg, maar loop eens rond bij het beginpunt van de trap. Veel religieuze handelingen vinden hier plaats. In het straatje links en rechts van de trap zijn tempeltjes met metershoge gebedswielen die de gelovigen ronddraaien. In hun handen houden zij gebedsmolens en rozenkransen bestaande uit 108 kralen om Boeddha’s naam evenzoveel maal te kunnen aanroepen. Veel van deze gelovigen gaan niet direct de trap op naar de stoepa, maar lopen met de richting van de klok mee de heuvel om via de straat, al draaiende met hun gebedsmolens. Ga eens rustig zitten en aanschouw het schouwspel of maak net als de gelovigen dezelfde wandeling rondom de heilige heuvel. Met name tegen het vallen van de avond zijn veel toeristen vertrokken en nemen de gelovigen bezit van de plaats.

Nationaal Museum

Ongeveer 900 meter ten zuiden van Swayambhunath staat al sinds 1928 aan de zuidelijke weg naar Kathmandu-stad het Nationaal Museum dat vooral door Nepalezen wordt bezocht (geopend: 13 febr. -16 nov. wo., do., za., zo. en ma. 10.30-16.30 uur; 17 nov. -12 febr. wo, do., za., zo. en ma. 10.30-15.30 uur; het hele jaar vr. 10.30-14.30 uur). Het museum is gevestigd in een voormalig wapenarsenaal van de Rana’s. In het museum kunt u kennismaken met kunstvoorwerpen uit de lange Nepalese geschiedenis. In de Juddha Art Gallery vindt u eeuwenoude hindoeïstische beelden, fraaie kledingstukken, schilderingen en houtsnijwerk; in de Buddha Art Gallery vindt u vooral boeddhistische kunstwerken, waaronder beelden en thankas. Dit deel van het museum dankt haar bestaan aan een schenking van de Japanse regering. In het historisch museum vindt u een uitgebreide en interessante wapenverzameling. Bijzonder is het leren Tibetaanse kanon uit 1792 dat hier staat tentoongesteld. Op de eerste verdieping komen liefhebbers van oude munten en postzegels uitgebreid aan hun trekken.

Natuurhistorisch museum

Ten westen van Swayambhunath staat het Natuurhistorisch Museum (geopend: 13 febr.-16 nov. zo.-vr. 10.30-16.00 uur; 17 nov.-12 febr. zo.-vr. 10.30-15.00 uur; het hele jaar vr. 10.30-14.30 uur; toegang gratis; fotograferen verboden). Het museum wordt beheerd door de Tribhuvan Universiteit en bezit een 14.000 exemplaren tellende vlinderverzameling. Verder kunt u hier kennismaken met het rijke planten- en dierenleven in Nepal.

Verbindingen Swayambhunath

Er bestaat geen busverbinding tussen Swayambhunath en het centrum van Kathmandu, maar de wandeling erheen vanaf Durbar Square via Pie Alley en de voetbrug over de rivier is aangenaam (ca. 40 min.).

Gaat u op de fiets, dan loopt u de kans dat men u aan de voet van Swayambhunath vraagt om op uw fiets te passen. De jongens vragen daar enkele rupies voor. In het algemeen is het verstandig om op hun aanbod in te gaan; u kunt er dan redelijk zeker van zijn dat uw ventiel niet is losgedraaid als u terugkomt van uw bezoek.

U kunt natuurlijk ook gebruikmaken van een taxi; voor een relatief klein bedrag (circa 150 Rp.) zetten zij u bij het heiligdom af. Vanaf de voet van de heuvel moet een tamelijk steile trap worden beklommen. Langs de trap zitten bedelaars en souvenirverkopers en staan tientallen chaityas.

De stoepa kan echter ook vanaf de zuidwestelijke zijde worden bereikt via een wat minder steil pad. De meeste tourbussen van reisorganisaties stoppen op deze plek.