De stad Ouro Preto was in de 18e eeuw de drukste stad van Brazilië en groter dan bijvoorbeeld het New York van toen. Maar nu staat Ouro Preto – waar momenteel amper 30.000 mensen wonen – sinds 1980 onder bescherming van de UNESCO omdat het erkend is als een monument van wereldcultuur. Het is een stadje met een rijke architectuur, een authentieke Braziliaanse uitwerking van de barok, maar economisch en bestuurlijk is Ouro Preto niet meer van belang. Een Braziliaanse stad die niet groeit, maar kleiner wordt! Om al deze redenen is Ouro Preto echter wel een toeristische attractie van de eerste orde. Er staan 23 kerken in de barokstijl, er zijn talrijke musea en tientallen andere historische bouwwerken, die allemaal in smalle straatjes staan of aan vierkante pleinen en dit alles ademt een oorspronkelijke 18e-eeuwse sfeer uit.

Het decor is onveranderd, maar de goudhandelaren en de rijk geklede dames zijn er niet meer. In de musea is een deel van hun nalatenschap te bewonderen. Ouro Preto is een universiteitsstadje met een actieve studentenuitstraling. De Casa dos Contos (Rua Rocha Lagoa) was het belastingkantoor waar iedereen geacht werd ’s?konings deel te brengen. Het is nu een museum waarin een goed beeld gegeven wordt van de bij de mijnwinning gebruikte technieken en de gouden munten die in die tijd gebruikt werden. Ook het Museu de Mineralogica aan het andere eind van dezelfde straat geeft een uitgebreid overzicht van de soorten stenen die werden gevonden. Het Museu da Inconfidência bevat de belangrijkste collectie kleding, gebruiksvoorwerpen en documenten betreffende de onafhankelijkheidsstrijd van Tiradentes en de werken van Aleijadinho. Dit museum ligt aan de Praça Tiradentes en is open van 12.00-17.30 uur, op maandag echter gesloten.

Een ander museum draagt de naam van de grote Aleijadinho en staat aan de Rua Bernardo Vasconcelos bij de kerk van Nossa Senhora da Conceiçao de Antônio Dias. Dit museum is open van 8.00-11.45 uur en van 13.30-17.00 uur. Het Museu de Arte Sacra do Carmo bevat onder meer werken van Francisco Xavier de Brito, de inspirator van Aleijadinho en vormt één geheel met de kerk Nossa Senhora do Carmo aan de Rua Brig. Musqueira, geopend van 8.00-11.30 en van 13.00-17.00 uur. Ook in deze kerk is veel te zien van Aleijadinho’s werk. De naam Francisco Xavier de Brito werd al genoemd als de inspirator van Aleijadinho, maar hij zelf schiep ook kunstwerken zoals in de Nossa Senhora do Pilar-kerk. Zijn favoriete kleur is roze en de welgevulde engeltjes glimlachen u toe door wolken van roze rozen. Veel soberder is de Nossa Senhora do Rosário dos Pretos. Deze toch puur barok gedecoreerde kerk bevat weinig goud, maar daar is een reden voor. De kerk werd gebouwd en betaald door de slaven. Die moesten wel naar de kerk, maar naar hun eigen kerk, naar de normen van die tijd.

Oostelijk van Praça Tirandentes staat Aleijadinho’s meesterwerk, de kapel toegewijd aan São Francisco. Deze kerk lijkt op de Rosário dos Pretos. De natuurgetrouwe afbeeldingen van gezichten en kleding van de mineiros van zijn tijd riepen dezelfde kritiek op die ook Rembrandt ondervond. Deze waarachtige kunstenaars maakten namelijk de mensen niet mooier dan ze in werkelijkheid waren.

Er is een kritische vraag bij te stellen: Hij vormde de beelden hier, in Congalhes en elders gewoon zoals ze waren. Dus geen vervolmaakte modellen. Maar altijd blanken. Wij missen de zwarte mensen, die het zware werk deden en ook in het straatbeeld voorkwamen.

Mariana, 12 km van Ouro Preto, is met de Carmo en São Francisco-kerkjes en de kathedraal van Nossa Senhora da Assunçao even monumentaal als Ouro Preto. Hier is een andere barokgrootmeester, Manuel da Costa Ataide, aan het werk geweest die slaven en mulatten schilderde en beroemd werd door zijn doek: Het lijden en de dood van St.-Franciscus. Ataide werd in Mariana geboren en werkte ook in Ouro Preto (onder andere in de São Francisco). Bij de kathedraal is een museum met religieuze kunst uit de barok.

In Sabará is in en rond enkele oude kerken (Carmo en N.S. de Conceiçao) veel werk van Aleijadinho te bewonderen. De Nossa Senhora do O is van onder tot boven gevuld met muurschilderingen en houtsnijwerk. De illustraties zijn ontleend aan het Oude Testament en oosterse mystiek, een import-cultuur door de jezuïeten meegebracht uit het Verre Oosten.

De twaalf apostelen, waarmee deze kunstenaar wereldberoemd is geworden, zijn te zien in Congonhas do Campo in en vooral op het plein voor de Bom Jesus dos Matozinhos-kerk. De kruiswegstaties, 66 kleine schilderijen, staan in houten kapelletjes in de tuin voor deze kerk. De twaalf apostelen zijn duidelijk vertegenwoordigers van de werkende klasse. De kruiswegstaties geven met emoties geladen uitdrukkingen te zien.

Diamantina, bekend vanwege grote diamantvondsten, ligt 284 km noordelijk van Belo Horizonte en bezit eveneens een aantal barokke kerken uit de 18e eeuw. Dit stadje is in veel opzichten te vergelijken met Ouro Preto en is nu even groot. De witte muren van de huizen tegen de heuvels contrasteren fraai met de rode ijzerheuvels. Hier woonde de verwende Xica da Silva voor wie op het Praça Lobo Mesquita een deftige woning werd opgetrokken, een slavin van stand waardig in die dagen. De daar tegenovergelegen Igreja do Carmo was eveneens een gift van de rijke Fernandes. Op zijn bevel werd na de oplevering de klokkentoren naar de andere kant van de kerk verplaatst omdat Xica ’s?morgens wakker schrok van het klokgelui.

Ook in deze Carmo-kerk veel bijbelse muur- en plafondschilderingen (van José de Aranjo, leerling van Ataide). De Nossa Senhora do Rosário is door slaven bekostigd. De heiligen zijn hier zwart! Tegenover de kathedraal staat het Museu do -Diamante (1789) aan de Rua Direita en is geopend van 12.00-17.30 uur.

In het Casa de Juscilino, het geboortehuis van Kubitschek, kan men zich verdiepen in diens levensgeschiedenis. Adres: Rua S. Francisco 241, dagelijks geopend van 12.00-18.00 uur, in het weekeinde tot 17.00 respectievelijk 16.00 uur.