Maar voor Spanje is El Peñon al eeuwenlang een bron van ergernis. De Europese gedachte is in deze uithoek van Spanje soms ver te zoeken. Tot 2006 was het zelfs niet mogelijk op Gibraltar te vliegen via Spaans grondgebied.

Nog in 2012 zegde de Spaanse koningin Sofia de jubileumlunch van de Engelse vorstin Elizabeth II ter ere van haar diamanten regeringsjubileum af, omdat haar kleinzoon prins Edward voornemens was kort daarop een bezoek te brengen aan Gibraltar. Pas in 2013 werd de stadstaat in de gelederen van de UEFA opgenomen na 14 jaar verzet van Madrid. Totdat de Spaanse vlag weer op de rots waait, zal geen Spaanse regeringsvertegenwoordiger - ter linker- of ter rechterzijde - het ook maar in zijn hoofd halen voet op Gibraltar zetten; dat staat gelijk aan politieke zelfmoord.

Hoewel Gibraltar een tot op de draad versleten symbool is van het Britse imperium, is het een fascinerend 'part of' Engeland aan de zuidkust van Spanje met pubs, bobby’s en rode telefooncellen. De ooit door Franco ingestelde blokkade is allang opgeheven, maar de controle aan de grens door de Spaanse douane leidt soms tot lange wachttijden bij het uitgaand verkeer, bij wijze van speldenprik richting Londen. Vandaar dat de inwoners van de stadstaat de grensovergang wel spottend ‘Checkpoint Franco’ noemen. 

Naast een politieke is er ook een fiscale reden: de belastingvrije goederen die in Gibraltar verkrijgbaar zijn en die als een magneet smokkelaars en toeristen aantrekken. Vooral de smokkel van sigaretten is omvangrijk - een prijsverschil van 40% met Spanje verklaart alles. De matuteras of smokkelaars proppen in Main Street, Gibraltar's stadshart, hun scooters, fietstassen of boodschappentassen vol met contrabande in de hoop onopgemerkt La linea te bereiken. Vandaar lopen smokkellijnen naar de rest van Spanje en ook Noord-Europa. Dat dat niet altijd lukt is te zien op de grote parkeerplaats aan de Spaanse kant van de grens waar honderden in beslag genomen scooters en fietsen ter afschrikking staan te roesten. 

In augustus 2013 liepen de politieke spanningen opnieuw op toen Spanje dreigde tol te gaan heffen. Dit vanwege het vermeende verlies van inkomsten van Spaanse vissers door de aanleg van een kunstmatig rif dat de Engelsen voor de kust van het schiereiland aanleggen. Brussel moest er aan te pas komen om de zaak te sussen. Ook dankzij druk uit Brussel bouwt Spanje nu aan een tweede grensovergang om het grensverkeer sneller te kunnen afhandelen.

Schiereiland met grondwet

Het schiereiland waarop Gibraltar ligt meet 6 km² en telt ca. 30.000 inwoners. Het is dus dichtbevolkt. Volgens archeologen moet de rots al door Neanderthalers zijn bewoond. Bij het aan land gaan in 711 beitelde de Moorse krijgsheer Tarik zijn naam in de rotsen alvorens met zijn Berberkrijgers verder Spanje in te trekken.

Vanaf dat moment had de rots ook een naam: Djabel-al-Tarik, wat in het Arabisch zoveel betekent als 'Heuvel van Tarik'. Later is aan de rots de naam Gaudalete verbonden; de naam Gibraltar duikt pas in de 12e eeuw op.

In de loop der eeuwen heeft de strategisch gelegen rots tal van aanvallen van piraten en ‘handelsvloten’ weten te weerstaan. Onze vaderlandse trots, Jacob van Heemskerk (ja, die van Nova Zembla) kwam in de 17e eeuw bij een dergelijke vlootactie om het leven.

Gibraltar kwam in 1704 in Engelse handen. Bij de Vrede van Utrecht (1711) kreeg het Verenigd Koninkrijk het schiereiland formeel 'voor altijd' toegewezen. Tot op de dag van vandaag is het Engels territorium, alle Spaanse militaire en diplomatieke offensieven ten spijt. Op last van de VN werd in 1967 een referendum gehouden, waarbij het merendeel van de bevolking voor het handhaven van de band met Groot-Brittannië koos.

De oorspronkelijke bewoners van Gibraltar verlieten de rots begin 18e eeuw en stichtten even ten noorden van het schiereiland een nieuwe stad, San Roque (Heilige Rots). De afstammelingen van de vluchtelingen van destijds maken zich in de gezellige Bar Torres nog steeds sterk voor terugkeer naar Gibraltar. Daartoe hebben ze zelfs een 'gemeentebestuur in ballingschap' in het leven geroepen - een folkloristische bezigheid die stille steun geniet van Madrid.

Gibraltar is een van de laatste kroonkolonies van Londen en heeft een grote mate van zelfstandigheid. Het heeft zelfs een eigen grondwet, iets dat het moederland ontbeert. Sinds 2004 stemmen de bewoners mee voor het Europees Parlement. Als staatshoofd treedt op de Britse gouverneur.

No mañana

Het Spaanse mañana houdt bij het grensstadje La Línea de la Conceptión abrupt op en wordt verruild voor Britse stiptheid en af en toe luidruchtig militair vertoon. Dat laatste is niet zo verwonderlijk, want Gibraltar is nog steeds een steunpunt voor de Britse vloot. Na het einde van de Koude Oorlog (1989) zag het ernaar uit dat het als zodanig geen grote rol van betekenis meer zou spelen. Maar met de aanhoudende onrust in de Arabische wereld en de hernieuwde dreiging uit het oosten neemt het militaire belang van Gibraltar weer toe.

De economie van de Rots leunt sterk op het toerisme. Maar Her Majesty's Navel Dockyards die de westkust van het schiereiland domineren, bieden nog steeds aan veel mensen werk. Gibraltar heeft zich de afgelopen decennia echter vooral ontwikkeld tot belastingparadijs. Het is het Luxemburg van het Iberisch Schiereiland, tot grote ergernis van Brussel. Er zijn vele tienduizenden brievenbusmaatschappijen en trustkantoren gevestigd en de Rots telt een onevenredig aantal banken en verzekeringsmaatschappijen.

Ondanks het anglofiele karakter, doet de hectische bedrijvigheid van Gibraltar-stad toch het meeste denken aan de aan de overzijde van het water gelegen Marokkaanse stad Tanger.

Het centrum van de stad ligt tussen Main Street (Gibraltars 'Kalverstraat') en de haven. Van hieruit kun je via steile trappen of met prijzige taxi naar de top van de 425 meter hoge Gun Rock. Ten zuiden van het centrum, aan Red Sands Road, aan een groot parkeerterrein, bevindt zich Cable Car Station. Hiermee kun je gemakkelijker en goedkoper naar de top, zij het dat het in het hoogseizoen soms dringen is. Op de berg leven de enige nog in het wild voorkomende apen in Europa. Het zijn staartloze magot- of Berberapen, ooit vanuit Noord-Afrika hier terechtgekomen. Door hun sterke aanwas vormen ze in toenemende mate een probleem.

De beesten worden door toeristen zo verwend, dat ze alle natuurlijke schuwheid hebben verloren. Ze zijn opdringerig en als ze niets krijgen worden ze soms zelfs agressief en vallen mensen aan door te bijten of met stenen te gooien. Bovendien vernielen ze regelmatig verbindingskabels van de luisterpost van het Britse Ministerie van Defensie op de top van de berg. Daarom zijn de apen sinds enige tijd aan de pil.

Bezienswaardigheden

Op de zuidpunt van Gibraltar ligt Europa Point. Vanaf hier heb je een magnifiek uitzicht over de drukke Straat van Gibraltar. In de rotsen aan de westzijde ligt een uitgebreid gangenstelsel dat deel uitmaakte van de 18e-eeuwse verdedigingswerken. Echt dienst hebben deze Sint George's Galleries nooit gedaan, maar het is aardig om er doorheen te dwalen.

Belangrijkste toeristische attractie vormen de stalactietgewelven van St. Michael’s Cave: een bezoek is bepaald niet goedkoop en vooral voorspelbaar.

Aan de oostzijde van het schiereiland ligt Catalan Bay, een vissersdorpje. In Gibraltar-stad is het Gibraltar Museum interessant vanwege de archeologische en natuurhistorische collectie die is aangevuld met een collectie militaire varia.

Betalen doe je in Gibraltar met het Gibraltar pond. De koers is gelijk aan het Britse pond. In de meeste gevallen kun je ook gewoon met Euro’s betalen.