Santiago de Chile werd op 12 februari 1541 gesticht door Pedro de Valdivia tussen de Rio Mapocho en de heuvel Santa Lucia. In het Casa Colorada (Museo de Santiago; zie musea) is op maquettes goed te zien hoe die stichting in z’n werk ging: twintig schaakbordachtige blokken werden volgens koloniaal model uitgezet. Langs de randen van de blokken kwam bebouwing en in het midden van de stad werd een blok vrijgelaten voor de Plaza de Armas (het plein met het wapendepot), waaraan de belangrijkste gebouwen en de kerk zouden komen. Al in het eerste jaar na de stichting werd de stad door vijandige indianen verwoest en in de eerste jaren was Santiago niet meer dan een kleine versterkte legerplaats, met enkele lemen huizen. In 1614 had Santiago niet meer dan 346 huizen. In de volgende eeuwen werd de stad geleidelijk uitgebreid volgens het rechthoekige patroon, en verschenen grote kerken in koloniale barokstijl (Iglesia de San Francisco uit de 16e eeuw, Iglesia de San Agustin uit de 17e eeuw en de Iglesia de Santo Domingo en Iglesia de la Merced uit de 18e eeuw). In 1712 bestond de stad uit 81 blokken, binnen de natuurlijke grenzen van de Rio Mapocho, Santa Lucia-heuvel en de uitgedroogde Cañada rivierbedding in het zuiden, en had niet meer dan een paar duizend inwoners. Behalve kerken werd het centrum vooral door woonhuizen ingenomen, in een typische koloniale stijl met stenen fundamenten, lemen muren en houten daken met dakpannen. De belangrijke en grote woonhuizen, zoals het Casa Colorada waren rond typische ‘patio’s’ of binnenhoven gebouwd, en de kleinere, zoals de Posada del Corregidor waren direct vanaf de straat toegankelijk en hadden meestal twee verdiepingen en een groot balkon.

De snelle groei van Santiago begon pas in de 19e eeuw na de onafhankelijkheid van Chili, waarbij Santiago de hoofdstad en het economisch centrum van de nieuwe republiek werd. De stad groeide door immigratie vanuit Europa over de oude grenzen heen tot een stad van meer dan 100.000 inwoners. De Rio Mapocho werd gekanaliseerd, de bedding van de Cañada werd veranderd in een grote allee (de ‘Alameda’), en de Cerro Santa Lucia werd een park. De stad groeide snel maar onregelmatig alle kanten op, waarbij de oude stad meer en meer het zakelijk en regeringscentrum werd. Onder burgemeester Vickuña Mackenna werden in 1876 de eerste stedenbouwkundige plannen opgesteld, verschenen grote neoclassicistische gebouwen en werd begonnen met de bouw van het Moneda-paleis. Eind 19e eeuw ontstonden de karakteristieke winkelpassages in het centrum, die binnen de blokken van het centrum een uitgebreid netwerk van voetgangerstraverses vormen. Door de explosieve bevolkingsgroei in het begin van de vorige eeuw werden grote cités (woonblokken) gebouwd, en voor de auto werden grote verbindingswegen aangelegd die radiaalvormig vanuit het centrum naar de buitenwijken voerden. Hoge grondprijzen in het centrum en de verminderde kwaliteit van het wonen deden de welgestelden wegtrekken naar de buitenwijken. Het centrum werd vorige eeuw langzaam maar zeker volgebouwd met kantoren, hetgeen de grootste verandering voor Santiago betekende; een ontwikkeling die nog steeds doorgaat. Tegenwoordig hebben glanzende wolkenkrabbers de koloniale kerken en 19e-eeuwse regeringsgebouwen naar de achtergrond gedrongen. De stad is inmiddels zo groot geworden dat meerdere diensten- en zakencentra zijn ontstaan, zoals het zakencentrum van Providencia. Om de structuur en de eenheid van de stad te versterken werd na 1975 een moderne metrolijn aangelegd, die later met een tweede en derde lijn werd uitgebreid. Terwijl de laatste decennia de bevolking uit de binnenstad naar de buitenwijken trok ontstond daarbij een sterke sociale tweedeling, die typerend was voor de polarisatie in de Chileense maatschappij in de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw: de hogere klassen trokken naar de luxe villawijken van het ‘Barrio Alto’ aan de Andes-kant van de stad (Providencia, Nuñoa en Las Condes), terwijl aan de andere randen van de stad grote armoedige sloppenwijken groeiden. Nog steeds is het probleem van de arme volkswijken niet opgelost.

Oriëntatie

Hoewel Santiago zeer uitgestrekt is heeft het een relatief klein en overzichtelijk centrum, dat wordt ingesloten door de Rio Mapocho in het noorden, de Cerro Santa Lucia in het oosten, de brede hoofdas van de ‘Alameda’ in het zuiden, en de noord-zuid autoweg en metro in het westen. In dit relatief kleine gebied, dat z’n grondplan nog geheel aan de koloniale tijd heeft te danken, zijn de belangrijkste musea, kerken en regeringsgebouwen gelegen. Hart van Santiago’s centrum is de grote Plaza de Armas, die door Santiago’s ‘Kalverstraat’, de drukke voetgangerstraverse Paseo Ahumada, met de hoofdas van de stad, de Avenida General O’Higgins is verbonden. De winkelstraten Paseo Ahumada en Huérfanos ten zuiden van de plaza vormen het hart van Santiago’s bedrijvige zakencentrum, dat min of meer een smetteloos-geklede-zakenmannen-gonzende-bijenkorf-in-de-stad vormt, en wordt begrensd door de straten Teatinos, MacIver, Huérfanos en de Alameda. Naast de alleen voor voetgangers toegankelijke winkelstraten is er binnen de vele gebouwenblokken nog een uitgestrekt netwerk van winkelpassages, aangeduid met ‘paseos’.

Wie zich buiten Santiago’s centrum begeeft kan zich goed oriënteren aan de brede Avenida General O’Higgins, die meestal kortweg Alameda genoemd wordt, en Santiago van west naar oost doorkruist, waarbij hij bij de Plaza Baquedano overgaat in de lange Avenida Providencia. De belangrijkste metrolijn volgt geheel de loop van de Alameda. Veel hotels bevinden zich in Santiago’s drukke centrum, maar wie rust en stilte zoekt en de drukte van het centrum wil ontvluchten, vindt niet ver weg een groot aantal rustige parken, de heuvel San Christobal, en op korte afstand van de stad de hoge en lege bergdalen van de Andes.

Overige bezienswaardigheden

• Het Estacion Central en het Parque Quinta Normal. Eenvoudig met de metro of bus bereikbaar is het centraal station, vanwege z’n grote ijzeren boogconstructie uit 1897 een attractie op zich. De omgeving van het station met grote warenhuizen en markten is verder een goede plek om inkopen te doen. Vanaf het station is het een klein stukje lopen naar het Parque Quinta Normal, een van Santiago’s grote parken met een aantal interessante musea (natuurhistorisch museum, spoorwegmuseum, museum van wetenschap en techniek).

• Een ander groot park is het Parque O’Higgins, dat bereikbaar is via de metro (metrostation Parque O’Higgins). Het park heeft tuinen, een meertje en een openluchtdorpje ‘El Pueblito’, een kopie van typische Midden-Chileense huizen. In het Pueblito zijn enkele restaurants, artesanía-kraampjes, het Museo del Huaso (met voorwerpen van het Chileense ‘platteland’), een insectenmuseum en een aquarium. Vlak bij het O’Higgins park ligt de mooie Plaza Diego de Almagro, met het in Versailles-stijl gebouwde Palacio Cousiño, Dieciocho 438, waar hooggeplaatste buitenlandse gasten worden gehuisvest. Het 19e-eeuwse interieur is dagelijks te bezichtigen; 96985063.

Musea en tentoonstellingen (Opm.: de meeste musea zijn geopend van di.-za. van 10.00-18.00 uur en op zondagochtend; op maandag zijn ze doorgaans gesloten.)

Musea in het centrum:

• Museo Chileno de Arte Precolombino, in een groot koloniaal gebouw op Bandera 361, een van de mooiste Zuid-Amerikaanse musea met precolumbiaans kunst. Het museum heeft een uitgebreide permanente collectie kunstvoorwerpen, keramiek en textiel van verschillende precolumbiaanse culturen uit het hele Andesgebied, en heeft regelmatig interessante thematische exposities. Bij het museum is een klein boekwinkeltje met literatuur, souvenirs en replica’s van aardewerk en textiel. Openingstijden: di.-zo. 10.00-18.00 uur; entree $2000, ’s zondags gratis; website: www.precolombino.cl.

• Museo de Santiago, Casa Colorada, Merced 860, klein maar interessant museum, dat met maquettes en diorama’s een goed overzicht geeft van de ontwikkeling van Santiago. Openingstijden: di.-za. 10.00-18.00 uur; zo. 11.00-14.00 uur.

• Museo Histórico Nacional, Plaza de Armas 951, kunstvoorwerpen, wapens, kostuums uit de geschiedenis van Chili, van prehistorie tot modern Chili (vooral uit de koloniale periode, 18e en 19e eeuw). Openingstijden: di.-zo. 10.00-17.30 uur; website: www.museohistoriconacional.cl.

• Museo Arqueológico, Lastarria 307, Chileense precolumbiaanse archeologische, antropologische en kunstvoorwerpen.

• Museo de Arte Sagrado, Catedral Metropolitana, Plaza de Armas: religieuze voorwerpen uit de tijd van de kolonie en republiek. Open van ma.-vr. 10.30-12.15 uur, 15.30-18.30 uur; toegang gratis.

• Museo Colonial de San Francisco, Londres 4, religieuze koloniale kunst; vooral schilderijen van de zogenaamde ‘Cuzco-school’. Open van di.-za. 10.00-13.30 uur, 15.00-18.00 uur; zo. 10.00-14.00 uur.

• Museo Nacional de Bellas Artes, Parque Forestal, afdelingen met moderne en oude kunst; Chileense en Europese beeldende kunst, en veel tijdelijke exposities, o.a. op gebied van architectuur. Openingstijden: di.-za. 10.00-19.00 uur, zo. 10.00-18.00 uur; internet: www.mnba.cl.

• Museo de Arte Contemporaneo, Parque Forestal, moderne kunst; openingstijden: di.-za. 11.00-19.00 uur, zo. 11.00-17.00 uur.

• Het gerestaureerde Estación Mapocho, aan het eind van het Parque Forestal is ingericht als tentoonstellingsruimte voor concerten en kunstexposities en heeft een groot café.

• Casa Central, Universidad Católica, Alameda 1058: regelmatig diverse exposities.

• Museo de la Merced, Mac-Iver 341: kunstgalerie met archeologische objecten uit Paaseiland, en koloniale schilderijen uit Chili, Quito en Cuzco. Openingstijden: di.-vr. 10.00-13.00 uur, 15.00-18.00 uur; za. 10.00-13.00 uur.

Musea buiten het centrum:

• Instituto Cultural de Providencia, Pedro de Valdivia 963, wisselende beeldendekunstexposities.

• Instituto Cultural de las Condes, Av. Apoquindo 6570, Las Condes, cultureel centrum met wisselende exposities op het gebied van fotografie en beeldende kunst (neem de metro naar het eindpunt Escuela Militar, en de bus langs Av. Apoquindo).

• Museo Nacional de Historia Natural (natuurhistorisch museum), Parque Quinta Normal, een van de interessantste musea van Santiago, met afdelingen over antropologie, geologie, archeologie en een vrijwel compleet overzicht van Chili’s flora en fauna. Tot de bijzondere collectie behoren een honderden jaren oude mummie, die is gevonden op de top van de 5000 m hoge Cerro el Plomo, en resten van de mysterieuze Milodon uit de grot bij Puerto Natales. Openingstijden: di.-zo. 10.00-17.30 uur; website: www.mnhn.cl.

• MIM; Museo Interactivo Mirador, Sebastopol 90, Parque Brasil (Avenida Vicuña Mackenna, metrolijn 5, halte Mirador). Dit in 2000 geopende museum is vooral voor kinderen erg leuk en biedt 14 zalen met interactieve exposities op het gebied van wetenschap, techniek, kunst en natuur. Het is in korte tijd een van de drukst bezochte musea van Santiago geworden. Openingstijden: di.-zo. 9.30-18.30 uur; website: www.mim.cl.