Vanwege de sterke opbloei van de kunst aan het eind van de 19e eeuw wordt die periode ook wel de ‘Gouden Tijd’ van de Finse kunst genoemd. In deze periode dat Finland nog niet onafhankelijk was gingen Finse kunstenaars op zoek naar hun nationale identiteit en baseerden hun werken op historische gebeurtenissen, mythologie of locale bouwkunst. Vooral de schilder Akseli Gallén-Kallela kan worden gezien als de belangrijkste vertegenwoordiger van deze Finse nationaal-romantische stroming. Andere belangrijke vertegenwoordigers van de Finse ‘Gouden Tijd’ waren tijdgenoten en schilders Pekka Halonen en Eero Järnefelt, de componist Jean Sibelius (1865-1957) en de beeldhouwer Emil Wikström (1864-1942).

Veel van de genoemde kunstenaars hingen het idee aan van een ‘Gesamt- kunstwerk’, een totaalconcept, dat meer inhield dan alleen de losse kunstwerken die ze vervaardigden. Zo begon de beeldhouwer Emil Wikström in 1893 aan de bouw van zijn kunstenaarsstudio en woning Visavuori, waarvan elk detail door hemzelf ontworpen en gebouwd werd. Hij werd niet veel later opgevolgd door Akseli Gallén-Kallela, die in 1895 zijn studio Kalela bouwde aan het Ruovesimeer, en Pekka Halonen met zijn traditionele houten huis Haloseniemi aan het meer van Tuusula. In de nabijheid van Halonen bouwden ook Jean Sibelius en Eero Järnefelt huizen langs het meer van Tuusula. Al deze kunstenaarsstudio’s en woningen zijn tegenwoordig ingericht als musea en te bezichtigen. Het dunbevolkte Finland kent tegenwoordig meer dan 1000 kunstgaleries, kunstenaarsateliers en kunstmusea. De belangrijkste worden telkens genoemd onder de ‘Highlights’ bij de regiobeschrijvingen.

Finse moderne kunst

In de twintigste eeuw deden stromingen als expressionisme en abstracte kunst hun intrede in Finland, en ontwikkelde de kunst zich in diverse richtingen en stromingen. Een bijzondere vermelding verdienen enkele Finse schilders uit de 20e eeuw. In het dorp Kaukonen bij het Finse Kittilä leefde en werkte Reidar Särestöniemi, de in 1981 overleden excentrieke Lapse schilder. Särestöniemi was in de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw internationaal vermaard om zijn grote kleurrijke expressionistische doeken. Zijn indrukwekkende atelier van enorme boomstammen – een prachtig voorbeeld van moderne Finse houtarchitectuur – is tegenwoordig ingericht als museum. Een andere grote Samische schilder verwierf ook buiten Lapland bekendheid. Andreas Alariesto (1900-1989) uit Sodankylä schilderde in een realistische naïeve stijl. Zijn schilderijen geven een feestelijke indruk van het Saamivolk.

Finse beeldhouwkunst

Naast schilders zijn er in Finland veel kunstenaars die werken met materialen als steen, hout, glas, metaal en zelfs sneeuw en ijs. Een belangrijke vertegenwoordigster van de houtsculptuurkunst is Eva Ryynänen (1915-2001), die meer dan 500 houten beelden vervaardigde. De fascinerende kapel, haar atelier en galerie Paateri zijn te bezichtigen in Vuonislahti, een dorp in het Finse merengebied. In het Lapse Kemijärvi komen ieder jaar tijdens het festival van de houtbewerking kunstenaars uit heel Europa bijeen, om op het marktplein in de weer te gaan met motorzaag of beitel met grote boomstammen. Het bijbehorende kunstcentrum Puustelli heeft hierdoor een aardige internationale collectie houtsculpturen opgebouwd. Typisch voor Lapland zijn de winterse kunstwerken en sculpturen van sneeuw en ijs. Iedere winter komen ijskunstenaars en ijsdesigners uit de hele wereld naar diverse plaatsen in Lapland om te bouwen aan sneeuwpaleizen, ijshotels, ijsgaleries en losse objecten. De meeste bouwwerken zijn kunstwerken op zich, en houden het midden tussen galerie en hotel. De steden Rovaniemi (ijshotel) en Kemi (ijskasteel Lumilinna) organiseren jaarlijkse ijs- en sneeuwfestivals waar prachtige kunstobjecten van sneeuw en ijs worden gebouwd.