Ook sociaal wijzigde er zich het een en ander. Aanvankelijk woonde de bevolking niet in steden of dorpen, maar in kleine groepjes, ntemi’s, bij elkaar. Deze groepen konden zich gemakkelijker voor vijanden verbergen dan grote groepen. Als er daadwerkelijk oorlogsgevaar dreigde of oorlog uitbrak, verenigden ze zich en vormden legers.

Doordat de bevolking zich uitbreidde werd het aantal van deze groepen steeds groter en ook het aantal mensen binnen zo’n groep breidde zich uit. Hierdoor werd het noodzakelijk om leiders te benoemen, belast met rechtspraak en leiders in religieuze en politieke zaken. Nét als in andere delen van Afrika werden ze ‘chief’ genoemd. Een aantal van hen zou een belangrijke rol spelen bij de verdere ontwikkeling van Tanzania.

De oostkust van Afrika was een belangrijk begin- en eindpunt van de handelsroutes die de Perzen en Arabieren volgden. Vanwege de rijkdom van de landen (goud en ivoor), vestigden ook vele Arabieren en Perzen zich in het kustgebied. Daarbij brachten ze niet alleen andere culturen mee, maar ook de islam werd van grote betekenis.

De langs de kust levende Bantoevolkeren ontwikkelden zich voorspoedig en de vermenging van de diverse culturen was dan ook bijna een vanzelfsprekend gevolg. De Swahilicultuur werd o.a. in deze periode sterk ontwikkeld. In Tanzania werd de omgeving van Kilwa van enorme economische betekenis. Het vissersdorp groeide uit tot de belangrijkste havenplaats van Tanzania, van waaruit goud, ivoor, huiden, wapens en later ook slaven werden geëxporteerd. Vanuit deze plaats bouwden Arabieren en Perzen steeds meer nieuwe steden langs de kust.

Vanaf de 14e eeuw tot de komst van de Portugezen rond het jaar 1500, was het rijk Kilwa (tegenwoordig is er rond de drie kernen van Kilwa nog steeds een provincie die dezelfde naam draagt) het machtigste rijk langs de oostkust van Afrika. Portugal, een zeevarende natie van grote betekenis in de 14e en 15e eeuw, was op zoek naar een zeeroute naar landen in de omgeving van het huidige India om de daar aanwezige rijkdommen naar Portugal te kunnen vervoeren.

Vasco da Gama, de grote Portugese zeevaarder werd er in 1497 door koning Manuel op uit gestuurd om een zeeroute naar India te ontdekken en hij slaagde erin om via Kaap de Goede Hoop en de oostkust van Afrika, Azië te bereiken. Op zijn tweede reis bleef hij langer aan de Afrikaanse oostkust en veroverde hij Kilwa. Van daaruit stichtte hij vele Portugese bevoorradings- en handelsposten langs de kust. De betekenis van Kilwa verminderde snel als gevolg van de opkomst van plaatsen die strategisch en economisch gunstiger gelegen waren, maar het definitieve einde kwam in 1587 toen het Zimbavolk (afkomstig uit de Zambesivallei) de bevolking massaal afslachtte (en opat).